هغه یو (۱) هیواد چې د سعودي عربستان د شاهزادګانو او د دغه هیواد د وهابي مفتیانو په څنګ کښې دداعش ډلې په جوړیدا او ددغه ډلې په پیاوړتیا کښې مهم رول لرلی دی ترکیه دی .
په دغه پروګرام کښې دداعش دتکفیري او ترهګرې ډلې دانسان ځواک دتامینولو او دمالي بنسټ په پیاوړي کولو او ددغه ډلې په جوړولو کښې د ترکیې دحکومت په ښکاره او پټ رول غور کوو .
ترکیې داسلامي ویښتیا له حرکت و روسته چې د تیونس ، مصر او لیبیا له ظلم ځپلیو هیوادونو شروع شو کوشش وکړ ددغه حرکت د پلار بللي په رول کښې دهغه مشرۍ پرغاړه و اخلي .
په همدې لړ کښې د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان په مصر کښې د حسني مبارک د حکومت له نسکوریدا لږ شان وروسته قاهرې ته ورغی او ددغه هیواد له انقلابیانو یې و غوښتل چې دترکیې حکومت دخپل راتلونکي سیاسي نظام بیلګه وګرځوي .
په ترکیې واکمن عدالت او پراختیا ګوند دهغه نږدې و الي په دلیل چې دمصر له اخوان المسلمین سره یې لري د محمد مرسي لخوا د و لسمشرۍ د مقام او دپارلمان د اکثرو څوکیو له ترلاسه کولو وروسته دمصر له دغه ګوند سره ډیرې نږدې اړیکې ټینګې کړې .
دترکیې دولسمشر رجب طیب اردوغان حکومت دغه راز په یوه (۱)بله بڼه کوشش وکړ په سوریې کښې له ولسي اعتراضونو دترکیې د نفوذ د پراخولو او دعثماني حکومت د را ژوندي کولو لپاره دخپل لوړو خوبونو د پرمخ بیولو لپاره ګټه پورته کړي .
دهمدې لپاره وو چې ترکیې په سوریې کښې اصلاحي حرکت ددمشق دحکومت د نسکورولو لپاره په یوه (۱)حرکت بدل کړ .
په سوریې کښې په چټکې سره اعتراضي ډلو سرونه راپورته کړل چې له دغو بدلونونو مخکې هیڅ چا دغه ډلې نه پیژندلې .
سوکه سوکه دسوریې داعتراض کونکو ډلو په څنګ کښې په تکفیري، متحجرانه افکارو او مختلف ملیتونو سره یوشمیرې ډلې جوړې شوې .
دسوریې په ډګر کښې ددغو ډلو دفعالیت میدان دومره پراخ شو چې دسوریې داعتراض کونکو ډلو لپاره یې دفعالیت میدان بیخي محدود کړ تر دې چې دغه ډلې چې یو وخت یې کوشش کاوه یو جلاوطن حکومت جوړ کړي له تکفیري او ترهګرو ډلو سره دژورو اختلافاتو په دلیل دسوریې په خاوره کښې دیوه (۱)دفتر په جوړولو کښې ناتوانه شوې .
په دې مینځ و مان کښې دترکیې حکومت دهرو دوو(۲) بهیرونونو یعني د څو ملیتي ترهګرو او تکفیري ډلو او د سوریې په حکومت داعتراض کونکو ډلو ملاتړ کاوه .
دسوریي په حکومت له اعتراض کونکو څخه د ترکیې دحکومت مالي او سیاسي ملاتړ په ښکاره ډول وو او کله نه کله د دغو ډلو ترمینځ د وحدت او غږملتیا د رامینځته کولو لپاره په استنبول کښې غونډې جوړیدلې .
داسې غونډې چې هیڅ نتیجه یې نه ورکوله او ټولې غونډې دسیاسي اختلافاتو په دلیل له ماتي سره مخامخ کیدلې .
ځکه چې هغوې دخپلې بلوا له لومړیو څخه دسوریې دخلکو په باره کښې هیڅ اندیښنه نلرله او یوازې په سیاسي او مالي ګټو او دقدرت په ترلاسه کولو پسې وې .
خو دالنصره او داعش په شان له تفکیري او ترهګرو ډلو دترکیې ملاتړ په خاص حساسیت سره ترسره کیده او کوشش یې کاوه چې له ترهګرو ډلو دترکیې دغه ملاتړ پټ پاتې شي .
خو له ترهګرو ډلو دترکیې دغه ملاتړ هر چا ته معلوم وو .
هغه وخت چې امریکا له داعش تکفیري او ترهګرې ډلې دملاتړ د دوام په زمینه کښې له ترکیې سره اختلاف پیدا شو دامریکا دولسمشر مرستیال جوبایډن په صراحت سره له داعش ترهګرې ډلې د ترکیې ، سعودي عربستان او متحده عربي اماراتو په ملاتړ اعتراف وکړ .