د انسان د ژوند تاریخ ته په یوې لنډې شان کتنې سره پوهیږو چې د انسان یوه همیشنۍ اندیښنه د دې نړۍ د پای ته رسیدلو څرنګوالی دی . کله نا کله د دې پراخې نړۍ په یو ګوټ کې دا ادعا کیږي چې دنیا په ختمیدو او د تباهۍ په حال کې ده . یوه ورځ دوه زرم کال او یو وخت بیا دوه زره دولسم کال ، د دنیا د ختمیدو کلونه وګڼل شول. ددغه ادعاګانو پلویان د خپلو وړاندوینو د اثبات لپاره مقالې او کتابونه لیکي او ډول ډول فلمونه جوړوي. د نړۍ ځینې خلک په ویره او ترهه اخته کیږي او ددنیا د ختمیدو انتظار کوي . خو واقعیت دادی چې په دې کې هیڅ یوه ادعا نه ده پوره شوې . خو دغه ټولې پیښې د دې ښودنه کوي چې د نړۍ د خلکو لپاره د دنیا ختمیدل او دهغه وخت لویې پیښې مهمې دي. البته د اخرې زمانې او د هغه وخت د پیښو په هکله د دغه حساسیت جرړه الهي دینونو ته ستنیږي.
اخره زمانه ، یا د دنیا پای ، لکه چې له نومه یې معلومه ده د یو وخت او زمانې ختمیدو ته ویل کیږي او د وخت هغه پړاو دی چې پکې له یوې دورې بلې دورې ته بدلون مومو. اخرالزمان د دینونو له نظره هغه دوران ته ویل کیږي چې ډیرې لویې او عجیبې پیښې به پکې وشي او په ځمکه به د ژوند روان ټپال او طرز ختم شي. تمه کیږي چې د اخر الزمان په تیریدو سره یو نوی پړاو پیل شی چې له تیر وخت سره به ډير زیات توپیر لري . همداراز همدغه وخت دی چې الهي دینونو د دیو داسې سړي د راښکاره کیدو زیری ورکړی چې له دنیابه ظلم او زیاتی ختم کړي او نړۍ به له انصاف او عدله ډکه کاندي. په اسماني کتابونو کې دد غه شان زیرو نمونې راغلې دي.
اخره زمانه یا اخرالزمان یوه معلوم او ټاکلی وخت نه دی چې مونږ یې وړاند وینه وکړی شیو. د راتلونکي علم یوازې له خدای سره دی او هغه دی چې خپل پیغمبران او حجتونه له دغه وخته خبروي چې دهغوی په حقانیت یو دلیل او دهغوی د رښتینوالي لپاره یوه معجزه وي. له همدې امله په اسلامي روایتونو کې د اخرې زمانې او د نړۍ د ژغورونکي د راتللو لپاره د وخت له ټاکلو په سخته نهي شوې ده . البته له یوې لارې کولی شو د اخرې زمانې د نزدې کیدو په باب ځینې احتمالات وړاندې کړو او هغه ، هغو نښو نښانو ته توجه ده چې الهي پیغمبرانو او ددین مخکښانو او ولیانو د اخرې زمانې د راتللو لپاره بیان کړې دي.
د اسلام د مخ کښانو او امامانو په روایتونو کې هم د اخرې زمانې او د نړۍ د ژغورونکي د راڅرګندیدو د وخت نښو ته ډیرې اشارې شوې دي. په کلي ډول د امام مهدي علیه السلام د څرګندیدو نښې په یعنې حتمي او غیر حتمي ډولونو ویشل کیږي. له حتمي او باوري نښو مطلب هغه علامتونه او کارونه دي چې که تحقق ومومي د امام مهدي د راتللو زیرې ورکوونکي دي او د غیر حتمي نښو مقصد هغه نښې دي چې ممکنه ده د هغو په واقع کیدو سره د زمانې امام راڅرګندي شي او دا هم ممکنه ده چې راڅرګند نه شي.
د امام صادق علیه السلام یو روایت په دې اړه وایي: « اسماني غږ له حتمي نښو دی ، د سفیاني ( په نوم د سرکښه کس) خروج هم حتمي نښه ده . هغه لاس چې ( د خدای د قدرت مظهر دی او) له اسمانه به طلوع کوي له حتمي نښو دی ، د نفس زکیه ( پاک کس) وژل کیدل او دروژې په میاشته کې بوږنوونکی غږ یا صیحه چې له امله به یې په ټولو ویره او ترهه خپر شي حتمي نښې دي.»
خو د اخرې زمانې ځینې نورې نښې عامې او کلي دي. منجمله دا چې خلک به له دینه لرې شي او په خدای او معنویت به دخلکو عقیدې سستې شي. د دغه شان حالاتو په نتیجه کې به ظلم زیاتی، جنګ او وینه بهیول، بي عدالتي او تیری ، بې حیایي او طبیعي بلاګانې لکه سیلاب، زلزله ، توپان و چکالي او داسې نورې بلاګانې زیاتې شي. دغه شان حالت د امام زمان د راڅرګندیدو په هکله د مشهور حدیث یادوونکې دي چې تاکیدو کوي هغه به په داسې شرایطو کې ظهور کوي چې نړۍ به له ظلم او زیاتي ډکه وي.
یوه بله نښه چې په روایتونو کې د زمانې د امام له ظهوره مخکې د نړۍ د حالاتو په باب بیان شوې ، په انساني ټولنو کې د فساد او فحشاء زیاتیدل دي ، لکه د نامشروعو اړیکو، هم جنس بازۍ، بربنډتوب، اقتصادي فساد لکه ریا، بډې اخستل او ګرانفروشۍ زیاتیدل . په دغه وخت کې به ټولینز فساد او د کورنۍ د بنسټ شړیدل، نشه ، ټولنیزې ګډوډۍ او حکومتي فسادونه ډیر زیات شي. متاسفانه نن سبا ګورو چې ډیر سپوږمکیز چینلونه، انټرنیټ ، کمپیوټر او داسې نور وسایل په پارخه توګه ډیرې سپکې صحنې خپروي او په په ټولنو کې فشحاء ته لمن وهي. ډیر خلک هم په حلالې روزۍ کې دلچسپي نه لري او حتی له نامشروعو لارو د خپلو اقتصادی ګټو په زیاتولو پسې دي. په دې زمانه کې ناڅاپه جنګونه او وینه بهیول زیات شي ، دا هغه وخت دی چې سړي ځانونه د ښځو په شان جوړوي او ښځې د سړو په شان . او له هم جنسو سره واده ته ګروهنه زیاته شوې ده .
د اخرې زمانې یو بل پراخ او عام تاوان ، له صالحو عالمانو او الهي ولیانو د خلکو لرې کیدل دي . پّه دې زمانه کې د دین ساتل ډیر سخت کار دی . د خدای رسول (ص) د اخرې زمانې او د زمانې د امام له راتللو مخکې د حالاتو په باب فرمایي: « زما په امت به داسې وخت راشي چې خلک به له عالمانو تښتي ، داسې لکه ګډه چې له لیوه تښتي. او څوک چې د ایمان په ساتلو صبر او ټینګار کوي ، دا کار به دومره سخت وي لکه پ لاس کې د سور اور نیول . په دې زمانه کې به واکمان په ظلم ، عالمان په طمع ، عابدان په ریا، تاجران د سود په خوړلو او ښځې د دنیا په زنیت او سینګار اخته وي....؛ عالمان به یوازې په ښو جامو او قران به یوازې په ښه اواز کې ګڼل کیږي. او یوازې په روژې میاشته کې به دخدای عبادت کوي. .. ( کاشف الاستار ، فی ترجمه جامع الاخبار ص ۱۸۳)
همداراز په اخره زمانه کې مادیاتو ته د خلکو د ګروهنې په اړه د خدای رسول فرمایي: » په خلکو به داسې زماه راشي چې دین به یې پیسه وي او ښځې به یې قبله . د سرو او سپینو زرو لپاره به رکوع او سجدې کوي. هغوی به همیشه په حیرات او مستۍ کې وي نه به د مسلمانۍ په مذهب وي او نه به په نصراني مذهب»( مستدرک الوسایل ، ۱۱ ټوک، ص ۳۷۸) البته له دینه د خلکو د تیښتې او د مادیاتو د پراخیدو مطلب دا نه دی چې په هیڅ ځای کې به د دین او عقیدې خاوندان نه وي موجود . بلکه ډیر دینداره خلک به د امام مهدی علیه السلام د فرج او راتللو په تمه وي.
په روایتونو کې اشاره شوې ده چې په اخره زمانه کې به عراق او شام (چې نننی عراق ، شام اردن او فلسطین پکې شامل دي) د ډیرو مهمو او لویو بدلونونو مرکز وي. د عراق ظالم واکمن به د امام مهدی علیه السلام ظهور ته په نزدې وختونو کې له دغه ځایه جنګ پیل کړي. امام علي علیه السلام په دې اړه فرمایي: « ګلاګانې په فتح کړي ، عراق به فتح کړي ، او د هر اختلاف ځواب به په وینه بهیولو سره ورکوي. په دغه شان وخت کې د زمانې د امام د ظهور انتظار کوئ.... ډیر ې بوږنوونکې او ملا ماتوونکې پیښې به وشي....» (بشار ة الاسلام، ص ۷۴)
په یو بل بدلون کې به سفیاني چې یو سرکښه او خونړۍ کس دی ، په شام کې له کودتا وروسته ، د عراق ټاټوبی فتح کړي ، حضرت علی په دې اړه په نهج البلاغه کې په زړه پورې وینا لري دوي فرمایي: ته وا هغه ( سفیاني) وینم چې په شام کې یې چغه پورته کړې او په خپلو بیرغونو سره د کوفې په خواوشا کې ګرځي او د کوفې په خلکو د سرغړاندي اوښ په شان برید کوي . ځمکه له غوڅو سرونو فرشوي ، خوله به یې لویه ، په ځمکه یې ګام درون، جولان یې پراخ او هیبت یې لوی دی . په خدای قسم تاسو په ځمکه کې دې خوا او هاخواد خپروي چې له تاسو یوازې دومره لږ کسان پاتې شي لکه په سترګو کې چې رانجه پاتې کیږي.» ( نهج البلاغه ، ۱۳۸ خطبه)په دغه وخت کې ظلم او ستم په نړۍ کې پراخیږي او د نړۍ په ګوټ ګوټ کې به ډیر بیګناه انسانان ووژل شي . زړونه به ساړي شي او هیڅوک به د مظلوم ملګرتیا نه کوي.
روایتونو ته په پام سره د ظهور په زمانه کې د ایران حالات تر یوه حده داسې انځورولی شو چې په هغه وخت کې د ایران ټولنیز موقعیت ، د حق غوښتنې او د ظهور لپاره د چمتووالي په لور په لور په حرکت کې دی.
له امام صادق علیه السلام په یو روایت کې نقل شوې ده چې : « ډير زر به کوفه له مومنانو خالي شي او علم به د هغه مار په شان چې په خپل سوري کې پټیږي، له دغه ښاره کډه وکړي ؛ بیا به علم راښکاره شی د قم په نوم په یو ښار کې؛ دغه ښار به د علم او فضل معدن شي . دا خبره به د امام قایم (ع) ظهور ته په نزدې وختونو کې پیښه شي..... علم به له قومه په ختیځ او لویدیځ کې نورو ښارونو ته خپور شي او پرنړیوالو به غاړې خلاصې شي په دې ډول چې په ټوله ځمکه کې به داسې یو کس نه پیدا کیږي چې دین او علم ورته نه وي رسیدلې، له دې وروسته به قایم ، قیام کوي ،او په بندګانو(ظالمانو) د خدای د غضب او انتقام سبب به شي ؛ ځکه چې خدای په خپل بندګانو انتقام ( او عذاب) نه راولي مګر هغه وخت چې دحجت انکار وکړي» ( بحال الانوار ، ۵۷ ټوک، ۲۱۳ مخ)
هو ، قران او د اسلام متواترو روایتونو بشریت ته د ځلانده راتلونکي زیری ورکړی چې د هغه وخت نړۍ به د جنت یو باغ شي او د جنت د وژند یوه بیلګه به په همدې دینا کې جوړه شي. په هغه زمانه کې به د نړۍ د خلکو واګې او واکمني د ظالمانو له لاسه ووځي او حکومت او واکمني به د خدای د غوریزو او پرهیزګارو کسانو با کفایته لاسونو ته ورشي . په هغه زمانه کې به حکومت د نړۍ د ژغورونکي حضرت مهدی علیه السلام په لاس کې وي چې په نړۍ کې عدالت او انسانیت خپور کاندي.