دتهران راډیو داینټرنیټ پاڼې قدرمنو لوستونکو او ګرانو اوریدونکو زمونږسلامونه ومنئ اوس به دامریکا کورنیو بدلونونو ته دکتنې پروګرام درته وړاندې کړو هیله ده چې خوښ موشي .
په دغه پروګرام کښې په تیره اونۍ کښې دامریکا په ترټولو مهمو سیاسي، اقتصادي او ټولنیزو بدلونونو غور کوو .
تیره اونۍ دامریکا ولسمشر باراک اوباما اسیا ته روان شو چې په چین کښې د اوقیانوسیه ارام او د اسیا د اقتصادي ملګرتیا موسسې اپیک دمشرانو او دغه راز په اسټرالیا کښې د شل ډلې (G-20)دهیوادونو دمشرانو په غونډه کښې ګډون وکړي .
دامریکا ولسمشر باراک اوباما دغه راز په میانمار کښې ددغه هیواد له مشر انو سره هم کتنه او خبرې وکړې .
دامریکا ولسمشر باراک اوباما په چین کښې په خپلې وینا کښې ټینګار وکړ امریکا دباثباته ، صلح غواړي او غوړیدلي چین هرکلی کوي .
باراک اوباما ددغه خبرې په تکرارولو سره په نړیوالو او سیمه ایز بدلونونو او دامریکا په اقتصاد کښې دچین په مقام ټینګار وکړ .
له دې سره سره داسې قوي نښې نښانې شته چې دامریکا او چین ترمینځ سخته سیاسي اواقتصادي سیالۍ روانه ده .
دچین اقتصاد په تیرو شلو(۲۰) کلونو کښې ددنیا یوترټولو ګړندی اقتصاد وو او دی او ددغه هیواد کورنۍ ناخالص تولید له امریکا لږ شان کم دی .
اټکل کیږي په نږدې راتلونکي کښې چین ددنیا داقتصاد لومړی لمبر وګټي چې کابو سل (۱۰۰) کاله امریکا ځان ته بیل کړی وو .
دپام وړ ټکی داچې امریکا له چین سره له سیاسي او امنیتي مشکلاتو سره سره همدا اوس په دنیا کښې له بل هر هیواد څخه زیات دچین په اقتصاد تکیه لري .
چین دامریکا دحکومت د پورونو د ونډو ترټولو لوړه اندازه لري او ویل کیږي که چیرې چین له امریکا څخه کابو یو ټریلیونه ډالره چې امریکا یې پوره و ړي ده لاس ته راوړي دامریکا اقتصاد دړې وړې کيږي .
البته دامریکاد اقتصادي بروالي کمزورتیا یوازې په چین پورې نه اړوندیږی بلکې په وروستیو کلونو کښې دامریکا ژور اقتصادي کړکیچ د اپیک له نورو غړیو سره سره د دغه هیواد په اړیکو یا د هندوستان په شان له نویو راڅرګندو شویو اقتصادي هیوادونو سره په اړیکو کښې هم ګڼل کیږي .
داپه داسې حال کښې دي چې دامریکا په تجارتي شریکانو کښې د امریکا داقتصادي جوړښت په کمزورتیا نیوکې مخ په زیاتیدا دي او هغوې په دنیا کښې د مالي کړکیچونو دمسوولیت یوه برخه دامریکا حکومت ته متوجه ګڼي .
تیره اونۍ دامریکا رسنیو وویل چې ولسمشر باراک اوباما اراده لري د ولسمشرۍ دحکم په صادرولوسره د مهاجرت په قوانینو کښې یو شمیر بدلونونه رامینځته کړي .
د امریکا دسپینې ماڼۍ د نظر پراساس دهغوغیر قانوني مهاجرینو ایستل چې بچیان يې په قانوني ډول په امریکا کښې وسیږي باید بند شي .
اټکل کیږي چې په دغه پلان کښې په امریکا کښې د کابو پینځه (۵)میلیونه هستوګنه غیرقانوني کډوالو وسیدل شامل دي .
دامریکا ریپبلیکن ګوند هم په کانګرس کښې خبرداری ورکړی دی چې دغه اقدام د ولسمشر له اختیاراتو وراخوا دی .
دامریکا دولسي جرګې کانګرس د رپیبلیکن ګوند مشر جان بوئنر له دې مخکې ویلي وو که چیرې ولسمشر باراک اوباما یو اړخیزه اقدام وکړي نو ر به په کانګرس کښې د مهاجرت د نظام داصلاح هیڅ چانس نه وي .
هغه دامریکا ولسمشر ته په وینا کښې وویل کله چې له اوورلګیت سره لوبې کوئ نو خطر یې وي چې ځان وسوزوئ او که چیرې ولسمشر باراک اوباما دغه لارې ته دوام و رکړي نو ځان به وسوزوي .
د امریکا دریپبلیکن ګوند ځینو غړیو چې دتیرې اونۍ له انتخاباتو وروسته په ولسي جرګې کانګرس سربیره یې په مشرانو جرګې سینا کښې هم اکثریت ترلاسه کړی دی خبرداری و رکړ ولسمشر باراک اوباما به د مهاجرتونو د موضوع په باره کښې د قانون ماتونې په تور استیضاح شي .
دغه راز اټکل کیږي دامریکا ریپبلیکن ګوند د ولسمشر دمخه دنیولو لپاره دحکومت دبودجې د تصویبیدا په بهیر کښې چې په دسمبر میاشت کښې به دغور کولو لپاره وړاندې شي خنډونه رامینځته کړي .
په اوسنۍ ولسي جرګې کانګرس کښې د مشرانو جرګې سینا د ډیموکراټ ګوند اکثریت مشر هیري ریډ (Harry Reid) دولسمشر باراک اوباما احتمالي فیصلې ته په غبرګون کښې وویل فیصله کول دهغه کار دی خو زه ترجیح ورکوم لومړۍ له دې مخکې چې ولسمشر دمهاجرت د موضوع په باره کښې اقدام وکړي دهیواد دمالي چارو مسله حل شي .
تیره اونۍ دامریکا حکومت ومنله چې د۲۰۰۱ میلادي کال دسپتمبر دمیاشتې دیولسمې (۱۱)نیټې له پیښو وروسته امریکاد پلټنو په وخت خلک شکنجه کړي دي .
دامریکا دحکومت سلاکارې میري میک لئوډ په جینیوا کښې د ملګروملتونو د شکنجې ضد ځانګړي کمیټۍ په وړاندې وویل امریکا له خپل حده زیاته پښه غزولي ده او باید مسوولیت یې پرغاړه واخلي .
دامریکا حکومت په ۱۹۹۴ میلادي کال کښې د شکنجې دبندیز قانون لاسلیک کړ خو له کابو اوو(۷) کلونو او د ۲۰۰۱ میلادي کال دسپتمبر د یولسمې (۱۱) نیټې له پیښې وروسته په ترهګرۍ د شکمنو کسانو شکنجه کول د امریکا دمقاماتو په ایجنډې کښې شامل شول .
دامریکا په پوځي او ویرونکو زندانونو کښې د شکنجې یو ترټولو ښکاره مورد په اوبو کښې په مصنوعي ډول ډوبول دي چې پکښې د بندي کس په مخ کپړه او اوبه اچول کیږي .
ملګروملتونو دغه عمل د شکنجې ښکاره مصداق بللی دی .
دغه راز تر اوږدې مودې پورې بې خوابۍ، د شور کول ، په سخت ساړه یا ګرمې کښې د تورونو کسانو کینول او دبندیانو جنسي ځورول دامریکا په بندي خانو کښې نورې زیږې رودې ګڼل کیږي .
دامریکا دمخکني او اوسني حکومت چارواکي ادعا کوي د ښاریزو دژوند دساتلو او د ترهګرو حملو دتکراریدا دمخینوي لپاره کولای شي په زندانونو کښې له شکنجې او زیږو رودو استفاده وکړي .
داپه اسې حال کښې دي په ځلونو و یل شوي دي چې تر شکنجې لاندې له بندیانو د اعتراف اخیستل دامریکا دحکومت دنړیوالو ژمنو او دبشري حقوقو په خلاف ورزۍ سربیره د نیول شویو کسانو لخوا دغلطو او بې لارې کیدونکو اطلاعاتو د وړاندې کیدا سبب کیږي .
په هر حال دامریکا په امنیتي زندانونو کښې دحکومت لخوا د شکنجې دترسره کیدا ثابتیدل دنړیوالو ټولنو پراخ اعتراضونه ځان پسې لرل چې تر دې چې امریکا دشکنجه کونکو هیوادونو په باره کښې دملګروملتونو په فهرست کښې شامل شوی دی .
تیره اونۍ دامریکا د ملي امنیت اژانس مشر مایکل راجرز ادعا وکړه ددغه ادارې ماموریت دامریکا دخلکو په کړچار څارنه نه ده .
هغه په عمومي افکارو کښې دامریکا په ملي امنیت اژانس د پراخه نیوکو دوام ته غبرګون وښود او ویې ویل ددغه اژانس د بدنامولو او په دې باره کښې د یواړخیزه بحث کولو کار پاې ته ورسیږي .
داپه داسې حال کښې دي چې تیره اونۍ وال سټریټ جورنال ورځپاڼې راپور ورکړ دامریکا دعدلیې وزارت مارشل فیډرال ادارې ته اړونده کوچنۍ بې پایلوټه الوتکې له کابو پینځو (۵) هوايي ډګرونو الوتونه کوي چې دموبایل ټیلي فونونو له برجونو څخه د ا ستول شویو څپو دتقلید لپاره په درټ باکس() مشهورو تجهیزاتو سمبال دي .
ددغه راپور پراساس دغه تجهیزات مرسته کوي چې ددغو موبایل ټیلي فونونو لمبرونه او موقعیت وپیژندل شي .
د دغه راپور له مخې دغه وړې بې پایلوټه الوتکې دامریکا د زیاترو وګړو داطلاعاتو د راوغنډولو لپاره کارول کیږي .
دوال سټریټ جورنال و رځپاڼې په راپور کښې ویل شوي دي دغه الوتونه په مرتب ډول کیږي او هر ځل د لسګونو زره موبایل ټیلي فونونو اطلاعات څیړل کیږي .
دامریکا دعدلیې وزارت ددغو عملیاتو په باره کښې د وال سټریټ جورنال ورځپاڼې دپوښتنې په ځواب کښې وویل د تجسس او پیژندنې دعملیاتو په مسله کښې قوانینو ته پای بند دی .
دامریکا فیډرال محکمې دحکومت چارواکو ته اجازه ورکړي ده چې دښاریزو د موبایل ټیلي فونونو څخه دتجسس عملیاتو ته دوام ورکړي .
دغه محکمې ته دامریکا د ښاریزو له موبایل ټيلي فونونو څخه د اطلاعاتو دراغونډولو او دامریکا دتجسس په قانون دغور کولو دنده سپارل شوي وه چې دغه قانون اجرا کول یې قانوني وبلل .
خپاره شوي راپورونه وايي اکثره کسان چې په باره کښې یې اطلاعات راغونډیږي په هیڅ غلط کار ترسره کولو شکمن نه دي .
له دې سره سره دامریکا دعدلیې وزرات، دملي امنیت اژانس په شمول دامریکا داستخباراتي ټولنې کابو ټول غړي هماغه راز دامریکا او دنورې دنیا دخلکو په باره کښې داطلاعاتو په راغونډولو بوخت دي .
تیره اونۍ دامریکا په ولسي جرګې کانګرس کښې د کي اسټون ایکس ایل د اوه (۷) میلیارډه ډالره جنجالي پاین لاین پلان تصویب شو .
دغه پلان چې د امریکا د ولسي جرګې کانګرس د ریپبلیکن ګوند د غړي بیل کسیډي لخوا وړاندې شوی وو د یوسل یوشپیتو (۱۶۱) مخالفو رایو په مقابل کښې په دوه سوه دوه پنځوس (۲۵۲) موافقو رایو سره تصویب شو .
د کي اسټون ایکس ایل پایپ لاین ټاکل شوی دی په دوه زره اوه سوه (۲۷۰۰)کلومیټره لاره کښې هره ورځ دکاناډا له البرټا معدنونو څخه اته لکه (۸) دیرش زره (۳۰۰۰۰) بیرته رایستل شوي تیل په ټیکساس کښې دمیکسیکو خلیج په ساحل کښې دامریکا دتیلو چاڼ ځایونو ته منتقل کړي .
دامریکا د ریپبلیکن ګوند غړي ، دتیلو لابیانې او دصنعتونو مالکان له کاناډا دتیلو دانتقال د پایپ لاین دجوړیدا دفاع کوي او ادعا کوي ددغه پلان اجرا کیدل به دامریکاد خلکو لپاره شل زره (۲۰۰۰۰)دکار فرصتونه رامینځته کړي او دانرژۍ دامنیت په ښه کیدا کښې له واشنګټن سره مرسته هم کوي .
له دې سره سره ځايي وسیدونکو او د ژواک چاپیریال پلوي ډلو په سخته ددغه پلان داجراپه وجه دژواک چاپیریال له ناوړه اثارو سره مخالفت کړی دی .
دامریکا ولسمشر باراک اوباما هم چې دانتخاباتو دسیالیو په وخت کښې دژواک چاپیریال په ملاتړ کښې شعارونه ورکول تراوسه ددغه پلان داجرا لپاره دضروري بودجې له بیلولو ډډه کړي ده .
په داسې بڼه کښې چې ددغه پلان دتصویبیدا بهیر فاینل شي ولسمشر باراک اوباما به له یوې خوا د ریپبلیکن ګوند تر کنټرول لاندې له کانګرس سره مخ شي چې له دې مخکې د قانون جوړونې دادارې (کانګرس )د لیرې ساتلو لپاره دهغه په کوششونو غصه دی او له بلې خوا به د ځايي خلکو او ژواک چاپیریال د پلویانو له دباو سره مخ شي چې خپلو وعدو ته دهغه بې پامۍ به ونه زغمي .
له دې کبله په ولسي جرګې کانګرس کښې ددغه پلان تصویبیدل او دکي اسټون دپایپ لاین پلان ته د امریکا دمشرانو جرګې احتمالي رايې ورکول دامریکا دډیموکراټ ګوند ولسمشر باراک اوباما له جدي مسلې سره مخ کولای شي .
تیره اونۍ د یوه لیک کامل متن چې دامریکا فیډرال پولیسو ایف بي ايي د مدني حقوقو دغورځنګ مشر مارټین لوتر کینګ ته استولی او هغه يې خودکشۍ ته هڅولی وو دلومړي ځل لپاره خپور شو .
اینډي پینډینټ ورځپاڼې راپور ورکړ هغو ورځو ته په پاتې اونیو کښې چې مارټین لوتر کینګ په ۱۹۶۴ میلادي کال کښې دصلحې نوبل جایزه ترلاسه کړي د واشنګټن دپولیسو دادارې دمدیر مرستیال لوترکینګ دناهیلي کولو په هدف سره هغه ته په یوه لیک کښې هغه خودکشۍ کولو ته هڅولی وو .
ددغه لیک متن هیڅ کله خپور نشو تر دې چې دییل پوهنتون یوه تاریخي لیکونکي دلیک کامل متن ددغه پوهنتون په کتابونو کښې پیدا کړ .
دلیک کامل متن چې له دې مخکې دخودکشۍ په نوم سره پیژندل شوی وو ددې ښودنه کوي چې دامریکا دفیډرال پولیسو ایف بي ايي مدیر ایډګار هوور نیت درلودلی له واده بهر داړیکو په لرلو د مارټین لوتر کینګ په تورنولو او په هغه دتهمت په لګولو سره دغه تورپوستی پادري تر دباو لاندې ورولي .
ددغه لیک په ځینو برخو کښې چې دټایپ غلطیانې لري او په ناپیژاند ډول لوتر کینګ ته ورکړل شوی ویل شوي دي دتا لپاره دژغورنې یوازنۍ لاره شته او ښه خبره داده چې هماغه لاره غوره کړئ له دې مخکې چې د تا غیر طبیعي او ګنده ذات دملت لپاره ښکاره شي .
اینډي پینډینټ ورځپاڼې ولیکل دراپورونو پراساس د مارټین لوتر کینګ د بې اعتباره کولو لپاره دامریکا دفیډرال پولیسو ایف بي ایي هڅه چې په ۱۹۶۸ میلادي کال کښې ټرور شو تر کوینټل پرو پروګرام چتر لاند ترسره شو داسې پروګرام چې په ۱۹۵۰ میلادي کادل کښې لومړۍ د کمیونیسټ ګوند دغړیو د بې اعتباره کولو لپاره په ایجنډې کښې شامل کړی شوی وو او ورپسې د ۱۹۶۰ میلادي لسیزې کښې يې دمدني حقوقو فعالان هم هدف وګر ځول .