آيات قرآن و احاديث اسلامى گواه آن است كه معاد انسانها، هم جسمانى است و هم روحانى. مقصود از معاد جسمانى اين است كه بدن در سراى ديگر محشور گرديده و نَفْس بار ديگر به آن تعلّق مى پذيرد، و پاداشها و كيفرها، و لذات و آلامى كه جنبه جزئى و حسّى دارند و تحقق آنها بدون بدن و قواى حسّى امكان پذير نيستند، تحقق مى يابد.

مقصود از معاد روحانى نيز اين است كه علاوه بر پاداش و كيفرهاى حسى و لذات وآلام جزئى و جسمانى، يك رشته پاداشها و كيفرهاى روحى و غير حسى نيز براى صالحان و تبهكاران در نظر گرفته مى شود كه روح در ادراك و دريافت آنها نياز به بدن و قواى حسّى ندارد. مانند ادراك رضوان خدا، كه قرآن پس از شمردن پاداشهاى حسّى مى فرمايد:

(رِضْوانٌ مِنَ اللّهِ أَكْبَر ذلِكَ هُوَ الفَوزُ العَظيمُ)(توبه/72)؛ يا اندوه و حسرت جانكاه ، چنانكه مى فرمايد:

(أَنْذِرْهُمْ يَومَ الحَسْرَةِ إذْ قُضِىَ الأَمْرُ وَ هُمْ فِي غَفْلَة وَ هُمْ لا يُؤْمِنُون) (مريم/39): ستمگران را از روز حسرت بيم ده، آنگاه كه عذاب آنان قطعى مى شود، در حاليكه آنان در اين دنيا در غفلت فرو رفته و ايمان نمى آورند، و نظاير آن.