انسان به طور فطری دوستدار کمال و فضیلت‌های انسانی است. او به افراد کمال‌یافته و آراسته به فضائل و زیبایی‌های معنوی و حقیقی، عشق می‌ورزد و بی‌اختیار آنان را تحسین می‌کند. رمز توفیق امامان شیعه را در صید دل‌های پاک و مستعد می‌توان در همین نکته جستجو کرد؛ چرا که امامان معصوم علیهم السلام جامع فضائل و مناقب و شایسته‌ترین انسان‌های عصر خود بوده‌اند و حقیقت‌جویان و سعادت‌طلبان عالم که وجدانی آگاه و عقلی پویا دارند - بدون در نظر گرفتن آئین و اعتقادات خود - با مطالعه‌ی زندگی، رفتار و سیره‌ی ائمّه اطهارعلیهم السلام از عمق جان شیفته‌ی آنان می‌شوند و در موارد بسیاری، مطالعه‌ی همین سیره و اخلاق، آنان را به سوی حق و حقیقت راهنمون می‌شود. دقیقاً قرآن کریم مهم‌ترین راز موفقیت رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم را در همین زمینه می‌داند و می‌فرماید: اِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظیم1؛‌ای رسول ما! تو یقیناً دارای اخلاق عظیم و برجسته‌ای هستی.

به همین مناسبت در این فرصت برای آشنایی بیشتر با پیشوای نهم علیه السلام فرازهائی زرّین از سیره‌ی تربیتی و ویژگی‌های اخلاقی آن بزرگوار را نقل می‌کنیم:

صبر و بردباری

امام نهم علیه السلام در مقابل مصائب و گرفتاری‌های روزگار به شدّت شکیبا و بردبار بود. آن حضرت در مقابل حوادث سخت و پیش‌آمدهای ناگوار هیچ‌گاه برآشفته و مضطرب نمی‌شد؛ بلکه با اتکال به خدای متعال به صبر و تحمّل روی می‌آورد. البته این در صورتی بود که به شخص حضرت مشکلات روی می‌آورد؛ اما در مورد اصول اسلامی و حدود الهی کاملاً در مقام دفاع برآمده و موضع‌گیری‌های اساسی و حساب‌شده داشت.

مدارا با همسر ناشایست، بردباری در قبال ستم‌های حاکمان مستبد و صبر در ناملایمات فراوان زندگی همانند شهادت پدر، نمونه‌هایی از بردباری آن حضرت است. آن بزرگوار صبر بر مصائب را از بهترین صفات نیک‌مردان قلمداد کرده و می‌فرمود:

اَلصَّبْرُ عَلَی المُصیبَةِ مُصیبَةٌ عَلَی الشَّامِتِ بِها2؛ شکیبائی بر ناملایمات و مصائب، بر شماتت‌کنندگان مصیبت‌زده ناگوار است.

مردی از حضرت جوادعلیه السلام تقاضا کرد که وی را سفارشی بنماید. امام علیه السلام فرمود: آیا اگر موعظه کنم، آن را پذیرفته و عمل می‌کنی؟

گفت: بلی.

امام فرمود: تَوَسَّدِ الصَّبرَ، وَاعْتَنِقِ الفَقر3؛ صبر را تکیه‌گاه و پشتوانه‌ی خود قرار داده، در رویارویی با فقر و ناکامی، آن را در آغوش گیرد.

ابن مهران می‌گوید: حضرت جوادعلیه السلام در نامه‌ای به یک مرد مصیبت‌زده چنین نگاشت: حادثه‌ی ناگوار مرگ فرزندت را یادآور شدی و اضافه نمودی که فرزند از دست رفته‌ات محبوب‌ترین فرزندت بود. روش خداوند متعال این‌گونه است که از والدین، دوست‌داشتنی‌ترین فرزند را می‌گیرد تا پاداش مصیبت‌دیده را عالی‌تر و بهتر عنایت کند. خداوند، پاداش تو را زیاد کند و جزای نیک در عزایت عنایت فرماید و به تو صبر عطا نموده و دلت را محکم گرداند. او، خدای قادر و تواناست و به زودی جانشین شایسته‌ای در عوض فرزند از دست‌رفته‌ات به تو ارزانی دارد. امیدوارم که خداوند دعایم را در حقّ تو بپذیرد. ان شاءالله تعالی.4

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پی ‌نوشت‌ها:

1. قلم / 4.

2. کشف الغمه، ج 3، ص 195.

3. تحف العقول، ص 455.

4. الکافی، ج 3، ص 205.