قسمت هيجدهم - صلاة الضحى

يكى از نمازهائى كه اهل سنت آن را مستحب مى دانند نماز ضحى است. «ضحى» زمان بعد از طلوع آفتاب تا قبل از ظهر را گويند. اينان مى گويند: مستحب است در اين زمان دو ركعت يا بيشتر و تا 8 ركعت نماز خوانده شود. در صحاح اهل سنت رواياتى نيز وارد شده كه رسول خدا صلى الله عليه و آله گاهى آن را مى خواندند.

ما در اين قسمت از نوشتارمان نمى خواهيم وارد اين بحث شويم كه آيا رسول خدا صلى الله عليه و آله نماز ضحى را مى خواندند يا نه، و آيا اين عمل استحباب دارد يا نه؛ بلكه مى خواهيم از يكى از روايات عايشه چنين استفاده كنيم كه او پيرو سنت پيامبر نبود. به اين روايت توجه كنيد:

«عن عايشه قالت: ما رأيت رسول اللّه صلى الله عليه و سلم سبح سبحة الضحى وإنى لاسبحها»(1).

عايشه مى گويد: من نديدم رسول خدا صلى الله عليه و آله نماز ضحى بخواند و من مى خوانم (!).

سؤال ما اين است كه گفتار عايشه چه معنايى جز بدعت گذارى دارد؟

مگر معناى بدعت جز اين است كه انسان مثلا عبادتى انجام دهد كه در سنت، اثرى از آن نباشد؟

مگر رسول خدا صلى الله عليه و آله نمى توانست به صورتى ـ با گفتار يا عمل ـ آن را بفهماند؟

پس اگر آن حضرت عبادتى را تشريع نكرد و مسلمانى آن را انجام دهد، اين همان بدعت است كه شكى در حرمت آن نيست. در صحيحين آمده است كه وقتى رسول خدا صلى الله عليه و آله دستور دعائى به براء بن عازب مى دهد و در ضمن آن مى فرمايد كه بگو: «... وبنبيك الذى أرسلت...» و براء كه آن را تكرار كرده و مى گويد: «... وبرسولك الذى أرسلت...» حضرتش مى فرمايد: «لا، ونبيك الذى أرسلت»(2) يعنى آنچه كه پيامبر مى فرمايد و اصولا سنت آن بزرگوار، آنقدر دقيق است كه ما حق نداريم كلمه «نبى» را تبديل به «رسول» بكنيم با آنكه در معنى تقريبا يكى است. آنگاه چگونه مى توانيم عبادتى را كه آن حضرت انجام نداده از پيش خود انجام دهيم؟ حال ببينيم عايشه براى اين عمل خود چه توجيهى مى نمايد:

در ادامه آنچه كه از او درباره نماز ضحى نخواندن پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده آمده است كه عايشه خود چنين مى گويد:

«... وإن كان رسول اللّه صلى الله عليه و سلم ليدع العمل وهو يحب أن يعمل به خشية أن يعمل به الناس فيفرض عليهم»(3).

او بعد از آنكه مى گويد كه پيامبر صلى الله عليه و آله نماز ضحى را نخواند ولى من مى خوانم، مى افزايد: رسول خدا صلى الله عليه و آله گاهى عملى را انجام نمى داد ولى دوست داشت انجام دهد از ترس آنكه نكند مردم هم آن را انجام دهند و بر آنها واجب شود.

كدام عاقل مى تواند اين استدلال را بپذيرد؟ اولا از كجا مى گوييد كه نماز ضحى از جمله آن اعمال است؟ و ثانيا مگر اين‌همه اعمال مستحبى كه از آن حضرت نقل شده -چه آنچه را كه خود انجام مى داد، مانند نوافل يوميه، و چه به آن دستور مى داد، مانند بعض دعاها- بر مردم واجب شد؟ بنابراين بايد گفت: اين هم توجيهى براى مخالفت با سنت است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

(1) الف - صحيح بخارى، ج 2، ص 73، كتاب الجمعة، باب من لم يصل الضحى و... .

ب - صحيح مسلم، ج 1، ص 497، كتاب صلاة المسافرين وقصرها، باب 13، ح 77.

ج - سنن أبي داود، ج 2، ص 28، كتاب الصلاة، باب صلاة الضحى، ح 1293.

(2) الف ـ صحيح بخارى، ج 1، ص 71، كتاب الوضوء، باب فضل من بات على الوضوء، و ج 8 ص 5 - 84، كتاب الدعوات، باب إذا بات طاهرا.

ب - صحيح مسلم، ج 4، ص 2 - 2081، كتاب الذكر والدعا و...، باب 17، ح 56.

(3) الف - صحيح مسلم، ج 1، ص 497، كتاب صلاة المسافرين وقصرها، باب 13، ح 77.

ب - سنن أبي داود، ج 2، ص 28، كتاب الصلاة، باب صلاة الضحى، ح 1293.