فاطمه (عليها سلام) در نزد مسلمانان برترين و والامقام‌ترين بانوي جهان در تمام قرون و اعصار مي‌باشد. اين عقيده برگرفته از مضامين احاديث نبوي است. اين طيف از احاديث اگرچه از لحاظ لفظي داراي تفاوت هستند اما داراي مضموني واحد مي‌باشند. در يكي از اين گفتارها (كه البته مورد اتفاق مسلمانان، اعم از شيعه و سني است)، رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) مي‌فرمايند: فاطمه سرور زنان جهانيان است. اگرچه بنابر نص آيه شريفه قرآن حضرت مريم برگزيده زنان جهانيان معرفي گرديده و در نزد مسلمانان داراي مقامي بلند و عفت و پاكدامني مثال‌زدني مي‌باشد و از زنان برتر جهان معرفي گشته است اما او برگزيده زنان عصر خويش بوده است. ولي علو مقام حضرت زهرا (عليها السلام) تنها محدود به عصر حيات آن بزرگوار نمي‌باشد و در تمامي اعصار جريان دارد. پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) در كلامي ديگر صراحتا فاطمه (عليها السلام) را سرور زنان اولين و آخرين ذكر مي‌نمايند. اما نكته‌اي ديگر نيز در اين دو حديث نبوي و احاديث مشابه دريافت مي‌شود و آن اين است كه اگر فاطمه (عليها السلام) برترين بانوي جهانيان است و در بين زنان از هر جهت كسي داراي مقامي والاتر از او نيست پس شناخت سراسر زندگاني و تمامي لحظات حيات او از ارزش‌ فوق‌العاده برخوردار مي‌باشد. چرا كه آدمي با دقت و تامل در آن مي‌تواند به عالي ترين رتبه‌هاي روحاني نايل گردد. از سوي ديگر با مراجعه به قرآن كريم در مي‌يابيم كه آيات متعددي در بيان شان و مقام حضرتش نازل گرديده است كه از آن جمله مي‌توان به آيه تطهير، آيه مباهله، آيات آغازين سوره دهر، سوره كوثر، آيه اعطاي حق ذي القربي و ... اشاره نمود كه خود تاكيدي بر مقام عميق آن حضرت در نزد خداوند است. ما در اين مقاله به طور مختصر به مطالعه شخصيت و زندگاني آن بزرگوار خواهيم پرداخت؛

يكم) به گفته امين الدين طبرسي دانشمند بزرگ ما: مشهور در روايات شيعه اين است كه حضرت فاطمه زهرا (عليهاالسلام) در سال پنجم بعثت بيستم جمادي الثاني در شهر مكه متولد گرديد و هنگام وفات پيغمبر (صلي الله عليه و آله) هجده سال و هفت ماه داشته است.
پيشواي محدثين شيعه ثقه الاسلام كليني در كتاب شريف كافي نيز مي‌نويسد: ولادت فاطمه زهرا (سلام الله عليها) دختر پيغمبر (صلي الله عليه و آله) پنج سال بعد از بعثت آن حضرت اتفاق افتاد.
مولف كشف الغمه علي بن عيسي اربلي دانشمند مطلع به نقل از ابن خشاب بغدادي متوفي به سال 567 هـ در كتاب تاريخ مواليد و وفيات اهل بيت عصمت به اسناد خود از امام محمد باقر (عليه السلام) روايت مي‌كند كه فرمود: فاطمه عليها السلام پنج سال بعد از آشكار شدن نبوت پيغمبر و نزول وحي متولد گرديد در وقتي كه قريش خانه كعبه را مي‌ساختند و چون آن حضرت وفات يافت هجده سال و هفتاد و پنج روز از سن مباركش مي‌گذشت. از آنجا كه قريش پنج سال قبل از بعثت به تعمير خانه خدا پرداختند احتمال مي‌رود كه راوي كلمه قبل از آشكار شدن نبوت پيغمبر را به بعد اشتباه گرفته باشد و چنان كه بعضي گفته‌اند سن حضرت هنگام وفات 23 سال بوده ولي در دنباله حديث كه تصريح مي‌كند حضرت 18 سال و 75 روز داشته اين احتمال را سست مي‌گرداند. مگر اينكه بگوييم اين نتيجه‌گيري هم از راوي بوده است.
سن حضرت زهرا (عليهاالسلام) را تا 28 سال هم گفته‌اند ولي مشهور همان قول اول است كه مسطور گرديد.

دوم) جبرئيل بر پيامبر فرود آمد و عرض كرد: خداي بزرگ بر تو سلام مي‌فرستد و امر كرده كه چهل روز از خديجه دوري گزيني و به عبادت بپردازي. رسول خدا (ص) چنين كرد. چهل شبانه روز خانه نرفت. روزها روزه بود و شب‌ها مشغول عبادت. پس از آن پيامبر به خانه رفت و در همان شب نطفه پاك (فاطمه) منعقد شد. به وقت تولد فاطمه چهار زن به كمك حضرت خديجه شتافتند: حوا همسر آدم، آسيه همسر فرعون، مريم مادر عيسي و كلثوم خواهر موسي. وقتي نوزاد چشم گشود سر بر خاك گذاشت و خدايش را ستايش كرد. از او به ام‌الحسن، ام‌الحسين، ام‌المحسن، ام‌الائمه، ام‌ابيها و ام‌الحسنين ياد مي‌شود. در حديثي از امام صادق (ع) است كه آن حضرت نه اسم داشتند: فاطمه، صديقه، مباركه، طاهره، زكيه، رضيه، مرضيه، محدثه و زهرا كه مشهورترين آنها زهراست.
دوران كودكي زهرا (س) همزمان با آغاز بعثت بود. هفت سال داشت كه مادرش چشم از جهان فرو بست و او تنها ماند. در هشت سالگي به مدينه هجرت كرد و در نخستين سال‌هاي هجرت به مدينه به امر خداوند با حضرت علي (ع) ازدواج كرد. پيامبر بارها فرمودند: اگر علي نبود براي فاطمه همسري وجود نداشت. حضرت علي (ع) مي‌فرمايد: هر وقت به خانه مي‌آمدم و چشمم به زهرا (س) مي‌افتاد تمام غم‌ها و غصه‌هايم برطرف مي‌شد و نيز در پاسخ پيغمبر (ص) كه سوال مي‌فرمود: فاطمه را چگونه يافتي؟ عرض كرد: فاطمه بهترين ياور من است در اطاعت خدا. بارها پيامبر فرمودند: فاطمه پاره تن من است، هركه او را به خشم آورد مرا به خشم آورده است: همانا پروردگار با غضب فاطمه غضب مي‌كند و با رضايت او خشنود مي‌گردد.

سوم) حضرت فاطمه زهرا عليها السلام تنها زن معصوم اسلام است كه عصمت او ريشه قرآني و حديثي داشته و تاريخ زندگي پرافتخارش شاهد بزرگ ديگري در اين مقوله مي‌باشد. فاطمه عليها السلام پيش از آنكه متولد گردد نطفه‌اش از غذاي پاك بهشتي در صلب پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و آن‌گاه خديجه قرار داده شد و در رحم مادر پناه و انيس او به حساب آمده و هنگام ولادت با فرستادگان غيبي به سخن پرداخته و سپس در مدت محدود حياتش صدها كرامت محيرالعقول نشان داده و ... همگي اينها ازعصمت آن بانوي گرانقدر حكايت دارد.

آري، فاطمه عليها السلام به عنوان الگو و اسوه زنان عالم معرفي شده و ديگر زنان بايد از زندگي بي‌لغزش او سرمشق بگيرند و شيوه‌هاي تربيتي و اخلاقي و خودسازي را در امور عبادي، همسرداري، پرورش فرزند، حقوق اجتماع و مردم و ... به كار گيرند و آن كنند كه او كرده و آن گونه روند كه او رفته است. نگارنده عقيده دارد كه خانه و زندگي مشترك خانوادگي بهترين محك براي سنجش اخلاق و رفتار و ايمان و تقوا و عدالت و ... هر كس محسوب مي‌گردد و حضرت فاطمه عليهاالسلام در كنار پدر و در خانه پدري امتحان خوبي داده و مدال فداها ابوها، ام ابيها و ده‌ها مدال ديگر از دست پيامبر خدا صلي الله عليه و آله دريافت داشته است و هم در خانه شوهر تا آنجا پيش رفته كه اميرالمومنين مي‌فرمايند: فاطمه عليها السلام كوچكترين عملي كه باعث خشم من‌ گردد انجام نداد او مرا نافرماني نكرد و با اخلاق و رفتارش غم‌ها و غصه‌هاي مرا برطرف ساخت.

چهارم) سراسر زندگاني صديقه طاهره (عليها السلام) مملو از مكارم اخلاق و رفتارهاي نمونه و انساني است. ما در اين مجال جهت رعايت اختصار تنها به دو مورد اشاره مي‌نماييم اما دوباره تاكيد مي‌كنيم كه اين موارد تنها بخش كوچكي از مكارم اخلاقي آن حضرت است:
1- رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) در شب زفاف پيراهن نويي را براي دختر خويش تهيه نمود. فاطمه (عليهاالسلام) پيراهن وصله‌داري نيز داشت. سائلي بر در خانه حاضر شد و گفت: من از خاندان نبوت پيراهن كهنه مي‌خواهم. حضرت زهرا (عليها السلام) خواست پيراهن وصله‌دار را مطابق خواست سائل به او بدهد كه به ياد آيه شريفه هرگز به نيكي دست نمي‌يابيد مگر آنكه از آنچه دوست داريد انفاق نماييد افتاد. در اين هنگام فاطمه (عليها السلام) پيراهن نو را در راه خدا انفاق كرد.
2- امام حسن مجتبي (ع) در ضمن بياني عبادت فاطمه (عليها السلام) توجه او به مردم و مقدم داشتن آنان بر خويشتن در عالي ترين ساعات راز و نياز با پروردگار را اين‌گونه توصيف مي‌نمايند: مادرم فاطمه را ديدم كه در شب جمعه‌اي در محراب عبادت خويش ايستاده بود و تا صبحگاهان، ‌پيوسته به ركوع و سجود مي‌پرداخت و شنيدم كه بر مردان و زنان مومن دعا مي‌كرد، آنان را نام مي‌برد و بسيار برايشان دعا مي‌نمود اما براي خويشتن هيچ دعايي نكرد. پس به او گفتم: اي مادر، چرا براي خويش همان‌گونه كه براي غير دعا مي‌نمودي، دعا نكردي؟ فاطمه (عليها السلام) گفت: پسرم اول همسايه و سپس خانه.

پنجم) فاطمه زهرا (عليها السلام) در نزد شيعيان اگرچه امام نيست اما مقام و منزلت او در نزد خداوند و در بين مسلمانان بخصوص شيعيان نه تنها كمتر از ساير ائمه (ع) نيست بلكه آن حضرت همتاي امير المومنين و داراي منزلتي عظيم‌تر از ساير ائمه طاهريان (عليهم السلام) مي‌باشد. اگر بخواهيم مقام علمي فاطمه (عليها‌السلام) را درك كنيم و به گوشه‌اي از آن پي ببريم شايسته است به گفتار او در خطبه فدكيه بنگريم؛ چه آنجا كه استوارترين جملات را در توحيد ذات اقدس ربوبي بر زبان جاري مي‌كند يا آن هنگام كه معرفت و بينش خود را نسبت به رسول اكرم (ص) آشكار مي‌سازد و يا در مجالي كه در آن خطبه امامت را شرح مختصري مي‌دهد. جاي جاي اين خطبه و احتجاجات اين بانوي بزرگوار به قرآن كريم و بيان علت تشريع احكام خود سندي محكم بر اقيانوس بي‌كران علم اوست كه متصل به مجراي وحي است (قسمتي از اين خطبه در فراز آخر مقاله خواهد آمد). از ديگر شواهدي كه به آن وسيله مي‌توان گوشه‌‌اي از علو مقام فاطمه (عليهاالسلام) را درك نمود مراجعه زنان و يا حتي مردان مدينه در مسائل ديني و اعتقادي به آن بزرگوار مي‌باشد كه در فرازهاي گوناگون تاريخ نقل شده است. همچنين استدلال‌هاي عميق فقهي فاطمه (عليها السلام) در جريان فدك به روشني بر احاطه فاطمه (عليها السلام) بر سراسر قرآن كريم و شرايع اسلامي دلالت مي‌نمايد.

ششم) فضايل و مناقب فاطمه عليها السلام بيرون از حد شمارش است. او در هر زمينه از امور زندگي بر تمام زنان عالم پيشقدم بود و گوي سبقت را در ايمان و عبادت و زهد و حجاب و ... از همگان ربود و در شوهرداري و ايثار و انفاق و مروت و عدالت و ... سرآمد همه گشت تا در رديف كامل‌ترين زنان عالم جاي گرفت و به سيده النساء ملقب گرديد و از دست مباركش معجزات زيادي جاري و از سرچشمه علم اولين و آخرين سيراب گشت. او با سختي‌ها و مشكلات فراوان بزرگ شد و هنوز يكي دو سال بيشتر از عمر شريفش نگذشته بود كه با پدر بزرگوارش در شعب ابوطالب گرفتار تحريم اجتماعي و اقتصادي بت‌پرستان شد و در حدود پنج سالگي كه از آن محاصره نجات يافت مادر مهربانش را از دست داد. در هشت سالگي مجبور به هجرت به مدينه شد ولي علي‌رغم همه آن نابساماني‌ها وقتي به سن بلوغ رسيد به قدري در كسب معارف الهي پيش رفته بود كه چشم بزرگان عرب به او دوخته شده بود و خواستگاران فراواني داشت كه با پيشنهاد مهريه‌هاي سنگين، افتخار همسري با او را خواستار بودند. اما رسول خدا (ص) در جواب آنها مي‌فرمود: ازدواج دخترم فاطمه به امر خداست.

هفتم) پس از رحلت خاتم الانبيا (ص) مردم مدينه سخن رسول خدا (ص) را در غدير خم به فراموشي سپردند و امام زمان خود علي بن ابيطالب (ع) را خانه‌نشين كردند و براي زير پا گذاشتن حرمت فاطمه (س) فدك را نيز از او گرفتند. بانوي نمونه اسلام در سال 11 هجرت پس از اينكه معاندين، او را ميان در و ديوار قرار داده ،خانه‌اش را آتش زده و كودك نازنينش را قبل از تولد به شهادت رساندند. در ايام بيماري فاطمه (عليها السلام) روزي امام علي (عليه السلام) را فراخواند و آن حضرت را وصي خويش قرار داد و به آن حضرت وصيت نمود كه پس از وفاتش، فاطمه (عليها السلام) را شبانه غسل دهد و شبانه كفن نمايد و شبانه دفن كند و احدي از كساني كه در حق او ستم روا داشته‌اند در مراسم تدفين و نماز خواندن بر جنازه او حاضر نباشند.
سرانجام روز سوم جمادي الثاني سال يازدهم هجري فرا رسيد. فاطمه (عليها السلام) آب طلب نمود و به وسيله آن بدن مطهر خويش را شستشو داد و غسل نمود. سپس جامه‌اي نو پوشيد و در بستر خوابيد و پارچه‌اي سفيد به روي خود كشيد؛ چيزي نگذشت كه دخت پيامبر بر اثر حوادث ناشي از هجوم به خانه ايشان دنيا را ترك نمود و به شهادت رسيد در حالي كه از عمر مباركش بنابر مشهور 18 سال بيشتر نمي‌گذشت و بنا بر مشهور تنها 95 روز پس از رسول خدا (ص) در اين دنيا زندگي نمود.

هشتم) مردم مدينه پس از آگاهي از شهادت فاطمه (عليها السلام) در اطراف خانه آن بزرگوار جمع گشتند و منتظر تشييع و تدفين فاطمه (عليها السلام) بودند امااعلام شد كه تدفين فاطمه (عليها السلام) به تاخير افتاده است. لذا مردم پراكنده شدند. هنگامي كه شب فرا رسيد و چشمان مردم به خواب رفت امام علي (عليه السلام) بنا بر وصيت فاطمه (عليها السلام) و به دور از حضور افراد به غسل بدن مطهر و رنج ديده همسر خويش پرداخت و سپس او را كفن نمود. هنگامي كه از غسل دادن او فارغ شد به امام حسن و امام حسين (عليهما السلام) (در حالي كه در زمان شهادت مادر هر دو كودك بودند) امر فرمود: تا عده‌اي از صحابه راستين رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) را كه البته مورد رضايت فاطمه (عليها السلام) بودند خبر نمايند تا در مراسم تدفين آن بزرگوار شركت كنند. (و اينان از هفت نفر تجاوز نمي‌كرده‌اند.) پس از حضور آنان اميرالمومنان (ع) بر فا طمه (عليها السلام) نماز گزارد و سپس در ميان حزن و اندوه كودكان خردسالش كه مخفيانه در فراق مادر جوان خويش گريه مي‌نمودند به تدفين فاطمه (عليها السلام) پرداخت. هنگامي كه تدفين فاطمه(عليها السلام) به پايان رسيد رو به سمت مزار رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) نمود و گفت:سلام بر تو اي رسول خدا از جانب من و از دخترت؛‌ آن دختري كه بر تو و در كنار تو آرميده است و در زماني اندك به تو ملحق شده. اي رسول خدا، صبر و شكيبايي‌ام از فراق حبيبه‌ات كم شده. خودداريم در فراق او از بين رفت... ما از خداييم و به سوي او باز مي‌گرديم... بزودي دخترت تو را خبر دهد كه چه سان امتت فراهم گرديدند و بر او ستم ورزيدند. سرگذشت را از او بپرس و گزارش را از او بخواه كه ديري نگذشته و ياد تو فراموش نگشته...
امروزه پس از گذشت ساليان متمادي همچنان مزار سرور بانوان جهان مخفي است و كسي از محل آن آگاه نيست. مسلمانان و بخصوص شيعيان در انتظار ظهور امام مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف) بزرگترين منجي الهي و يازدهمين فرزند از نسل فاطمه (عليها السلام) در ميان ائمه مي‌باشند تا او مزار مخفي مادر خويش را بر جهانيان آشكار سازد و به ظلم و بي‌عدالتي در سراسر گيتي پايان دهد.

منابع:
1- فاطمه (عليهاالسلام) الگوي حيات زيبا، محمدجواد مروجي طبسي
2- شواهد التنزيل، حاكم حسكاني
3- فتح الباري (شرح صحيح بخاري)، ج 7، مجمع الزوايد: ج 9
4- سيماي عقايد شيعه.
5- فاطمه الزهرا من المهدالي اللحد،‌روضه الواعظين، بحارالانوار، ج 50
6- اعلام الوري،‌باب فضايل حضرت زهرا سلام الله عليها.
7- اعلام الوري طبرسي- باب ششم و كشف الغمه اربلي، باب فضايل فاطمه زهرا عليهاالسلام و فضايل الخمسه، من الصحاح السته.