اربعین: 3. روز شمار زندگانی امام حسین (ع) قسمت اول
روز شمار زندگانی امام حسین (ع)
حسب و نسب
نام: حسین
کنیه: ابو عبد اللّه
لقب: خامس آل عبا، سبط، شهید، وفى، زکى
پدر: حضرت على بن ابى طالب (ع)
مادر: حضرت فاطمه (س)
تاریخ ولادت: شنبه سوم شعبان، سال چهارم هجرى
مکان ولادت: مدینه
مدت عمر: ۵۷ سال
علت شهادت: پس از روى کار آمدن یزید، امام که او را نالایق میدانست تن به ذلت بیعت و سازش با او را نداد و براى افشاى او به فرمان خدا از مدینه به مکه و سپس به طرف کوفه و کربلا حرکت کردند و همراه با یاران خود با لب تشنه توسط دشمنان اسلام شهید شدند.
قاتل: صالح بن وهب مزنى، سنان بن انس و شمر بن ذى الجوشن، (لعنت خدا بر آنها)
زمان شهادت: جمعه دهم محرم، سال ۶۱ هجرى
مکان شهادت و دفن: کربلا
مقدمه
حادثه ای مانند رویداد خونین نینوا كه رهبر قهرمانش حسین بن علی (ع) است، بزرگ ترین ذخیره ی انسانیت در گذرگاه قرن ها است. رویداد عاشورا تنها یك جنگ نابرابر، یك داستان غم انگیز و یا فاجعه نبود، بلكه جلوه ای از كمال و جمال الهی بود كه در چهره انسان هایی تجسم یافت و در منظر اهل نظر به نمایش گذارده شد. رخداد عاشورا چونان نهضت های عدالت خواهانه و اصلاح طلبانه انسان های مجاهد نبود، بلكه عصاره همه بعثت ها، نهضت ها، انقلاب های مردان الهی بود كه در سرزمین تفتیده طف رخ نمود. تبلور دو اندیشه، دو اعتقاد و دو جریان تاریخی كه در چهره دو گروه یا دو پیشوا ترسیم می شود. جنگ امام نور با امام نار، درگیری انسان صالح و مصلح با انسان فاسد و مفسد، رویارویی فضیلت ها با رذیلت ها. این واقعه با آن كه بیش از نیم روز طول نكشید، نقل مجالس گوناگون در همه روزگاران شد. تاریخ، جنگ های بزرگ، كشمكش های دراز وخونریزی های سهمگین، بسیار دیده است، اما هیچ كدام به اندازه این رویداد كوتاه، بحث انگیز و عبرت آموز نبوده است. اندیشه و رفتار امام حسین (ع) در همه ی ابعاد اسوه می باشد. و راهی كه حسین (ع) در تعریف زندگی نشان داد، راه حریت و عزت است و پرچمی كه برافراشت، فرا راه آزادیخواهان و عزت جویان تا قیام قیامت است. رسالت سیاسی حسین (ع) در آن دوران تاریك این بود كه سلطنت شوم امویان را رسوا سازد و سرزمین های اسلام و مرزهای قرآن و مصالح اهل قبله را از آنان بستاند تا اسلام و مسلمانان از آن فتنه و تباهی خلاصی یابند. در این نوشتار برآنیم تا روز شمار حوادث زندگی امام حسین (ع) را با تكیه بر بخش آخر زندگانی آن حضرت؛ یعنی دوره ی آغاز قیام تا شهادت حسین (ع) با بهره گیری از منابع و اطلاعات موجود مورد بررسی قرار دهیم.
از ولادت تا امامت (50 - 4 هجری )
ولادت امام حسین (ع)
سومین پیشوای شیعیان در روز سوم شعبان سال چهارم هجری در مدینه دیده به جهان گشود. پس از ولادت آن حضرت، پیامبر (ص) از دیدار وی خرسند شد و او را«حسین » نامید. حسین (ع) از نظر والائی نسب و حسب از چنان مقامی برخوردار است كه هیچ كس به آن مقام نمی رسد. چراكه آن حضرت از حیث نسب ممتازترین انسان است و جدش رسول خدا (ص)، مادرش حضرت فاطمه زهرا(س)، پدرش علی مرتضی، برادرش حسن مجتبی، خواهرش زینب كبری و همسرش ـ بنا بر برخی روایات ـ شهر بانودختر بزرگ یزدگرد پادشاه ساسانی است و این نسب برای احدی نیست. رشید، طبیب، زكی ثار الله و سید الشهداء از القاب ایشان است و كنیه آن امام ابی عبدالله است.
حسین (ع) در عصر پیامبر (ص) (11-4 ه)
امام حسین (ع) حدود هفت سال از عمر شریف خود را در زمان حیات پیامبرگرامی اسلام سپری كرد. روایت های بسیاری در مورد مقام ارجمند حسن و حسین در پیشگاه پیامبر (ص) وجود دارد، كه منابع اهل سنت و شیعه به آن اشاره كرده اند. رسول خدا (ص) سخت به حسین و برادرش اظهار علاقه كرده و با جملاتی كه درباره آن ها فرمودند، گوشه ای از فضایل آن ها را برای اصحاب بازگو كردند. اكنون در آثار حدیثی، شمار زیادی فضیلت برای امام حسین (ع) نقل شده است كه بسیاری از آن ها نظیر«الحسن و الحسین سیدا شباب اهل الجنه» متواتر بوده و یا فراوان نقل شده است.
حسین (ع) در عصر خلفا (ابو بكر ـ عمر ـ عثمان، 11 ـ 35 ه)
امام حسین (ع) پس از رحلت پیامبر (ص) با حوادث تلخ و ناگواری چون ماجرای سقیفه بنی ساعده و غصب خلافت اسلامی، غصب فدك و شهادت مادرش حضرت زهرا(س ) روبه رو گردید. در عصر حكومت خلفا كه حدود بیست وپنج سال به طول انجامید، همراه پدر بزرگوارش امام علی (ع) در ابعاد گوناگون و جبهه های مختلف ازحریم حق و عدالت دفاع می كرد و با استفاده از هر فرصتی به مبارزه با جناح باطل و افشای ماهیت دشمن و مقابله با تبلیغات انحرافی دشمنان می پرداخت. بنا به اظهار منابع، حسین (ع) در دوره خلفا به سبب عنایات و عواطف مشهوری كه از رسول خدا(ص) نسبت به او دیده بودند، بسیار مورد احترام بود. از جمله وقایعی كه حسین (ع) در دوره ی خلافت ابوبكربن ابی قحافه (13-11 ه. ق) در آن مشاركت داشت، این بود كه آن حضرت كه در آن هنگام دوران كودكی را می گذراند، همراه برادرش حسن (ع) در معیت مادرشان حضرت زهرا(س) برای مطالبه فدك، نزدابوبكر رفتند و به عنوان شاهد، گواهی دادند كه فدك از آن فاطمه(س) است. به گونه ای كه خلیفه پذیرفت ولی با مداخله عمر گواهی آنان مورد قبول واقع نشد. یكی دیگر از موارد فعالیت حسین (ع)، همراهی با اقدامات پدر برای گرفتن حق خود (خلافت و رهبری امت )بود. در دوران خلافت عمر بن خطاب (23-13 ه. ق ) نیز روایت های بسیاری در مورد اعتراض حسین (ع) به خلیفه در مورد غصب مقام خلافت آمده است.
در مورد شركت امام حسین (ع) در فتوحات دوران خلفا اتفاق نظر وجود دارد، برخی منابع معتقدند كه آن حضرت و برادرش امام حسن (ع) در فتح طبرستان و شمال آفریقا مشاركت فعال داشته اند. نكته دیگری كه در دوران خلافت عمر در مورد امام حسین (ع) مطرح است، ازدواج آن حضرت با شهربانو، یكی از دختران یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی است، كه در این مورد هم نظرات مختلف و گاه متضادی ابرازشده است. امام حسین (ع) كه در دوران خلافت عثمان بن عفان (35-23 ه. ق ) دوران جوانی را می گذراند، در همراهی با پدر و برادرش، هیچ گاه خلافت و روش عثمان رانپذیرفت، بنا به اظهار منابع، وقتی خلیفه سوم، ابوذر غفاری ـ یكی از صحابه پیامبر (ص) ـ را به سبب اعتراض به روش وی از مدینه به ربذه تبعید كرد، با وجود دستور خلیفه مبنی برعدم بدرقه ابوذر، علی (ع) همراه جمعی از یاران، از جمله حسن و حسین به بدرقه ابوذر شتافتند و در همان هنگام امام حسین (ع) طی سخنانی، آشكارا مخالفت خود را با روش عثمان اعلام كرد. در ماه های پایانی خلافت عثمان و زمانی كه شورشیان، خانه ی خلیفه را محاصره كردند و مانع رسیدن آب به خانه خلیفه شدند، كسانی كه قدرت داشتند تا راهی از میان شورشیان باز كرده و به خانه عثمان آب برسانند، امام حسن و حسین(ع) بودند.
حسین (ع) در دوره خلافت علی (ع) (40-36 ه)
پس از قتل عثمان مردم به خانه ی علی (ع) هجوم بردند و خواهان بیعت با آن حضرت شدند. امام ـ كه در ابتدا حاضر به پذیرش خلافت نبود، پس از اصرار فراوان مردم و قبول شرایط امام از سوی مردم ـ زمام امور خلافت را در دست گرفت و در طول چهار سال و نه ماه خلافت خویش، در دو بخش اقدامات اصلاحی (اجرای عدالت و از بین بردن فاصله های ناروای طبقاتی) و اقدامات سیاسی و نظامی (جنگ با سه گروه ناكثین، قاسطین و مارقین) به فعالیت پرداخت. حسین (ع) در این دوران در تمام فعالیت های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و نظامی مشاركت فعال داشت. به نوشته ی منابع تاریخی در جریان جنگ جمل (با گروه پیمان شكن یا ناكثین) كه در سال سی و ششم هجری قمری در نزدیكی بصره رخ داد، امام حسین (ع) نقش مهمی داشت، چنان كه فرماندهی جناح راست سپاه امیرالمومنین را برعهده داشت و رشادت های زیادی از خود نشان داد.
در جنگ امام علی (ع) با گروه قاسطین یا ظالمین (جنگ صفین ) كه از ماه رجب سال 36 هجری قمری آغاز و در صفر سال 37 هجری قمری با ماجرای حكمیت پایان یافت، حسین (ع) قبل از جنگ با خطبه های آتشین خود، مردم كوفه را برای مقابله با معاویه بسیج می كرد و در جریان جنگ نیز شجاعت ها و دلاوری های زیادی از خود نشان داد، چنان كه امام علی (ع) پیوسته مراقب بود تا آسیبی به آن حضرت وبرادرش حسن(ع) نرسد و همیشه می فرمود: «برای حفظ نسل رسول خدا (ص) مراقب آنان باشید. »
از آن حضرت خطبه ای در جنگ صفین نقل شده است كه ضمن آن مردم را به جنگ ترغیب می كردند. امام حسین (ع) در همان مراحل مقدماتی جنگ صفین، درگرفتن مسیر آب از دست شامیان نقش داشت. امام علی (ع) پس از آن پیروزی فرمود: «هذا اول فتح ببركة الحسین. » بعد از پایان جنگ و ماجرای حكمیت نیز امام حسین (ع) یكی از شاهدانی بود كه امام علی (ع) برای نظارت بر روند مذاكرات او را برگزید.
امام حسین (ع) در جنگ نهروان با گروه مارقین (خوارج ) كه در سال 38 هجری قمری صورت گرفت، نیز نقش فعال داشته و سمت فرماندهی بخشی از سپاه را به عهده داشته است.
آن حضرت در دوره ی خلافت علی (ع) ضمن نقش پر تلاش در امور نظامی در اموردیگر نیز مشاركت فعال داشت كه از آن جمله می توان به آموزش و تعلیم قرآن، رسیدگی به نیازمندان، حل وفصل امور سیاسی، قضایی و اجتماعی اشاره كرد.
حسین (ع) در دوره خلافت و امامت برادرش (50-40 ه)
پس از شهادت حضرت علی (ع) در بیست و یكم ماه رمضان سال 40 هجری قمری، بنا به وصیت آن حضرت، مسلمانان با فرزند بزرگ ایشان حسن (ع) به عنوان خلیفه بیعت كردند. حسین (ع) در طول دوران كوتاه خلافت پدرش و دوران ده ساله امامت برادر بزرگوارش، پیوسته در كنار آن حضرت قرار داشت ؛ هنگام حركت امام حسن (ع) برای جمع آوری سپاه به منظور مقابله با معاویه، امام حسین (ع) همراه برادر بود و پس از آنكه امام مجتبی مجبور به صلح با معاویه شد، با برادرش حسین (ع) دراین مورد به مشورت پرداخت.
از امامت حسین (ع) تا آغاز قیام (61-50 ه)
امام حسین (ع) در عصر خلافت معاویه (60-40 ه. ق )
پس از صلح امام حسن (ع) با معاویه و بعد از آن كه حضرت به ناچار از خلافت كناره گیری كرد، معاویة بن ابوسفیان نوزده سال و هشت ماه (60-40 ه. ق) بر مسند خلافت نشست. حدود ده سال از این دوران مقارن با امامت امام حسن (ع) و حدود ده سال دیگر هم زمان با امامت امام حسین (ع) بود. امام حسین در دوره ی امامت برادرش، به طور كامل از سیاست وی دفاع كرد. آن حضرت در برابر در خواست های مكرر مردم عراق، برای آمدن آن حضرت به كوفه، حتی پس از شهادت برادرش، حاضر به قبول رأی آنان نشده و فرمودند: «تا وقتی معاویه زنده است نباید دست به اقدامی زد. » معنای این سخن آن بود كه امام در فاصله ده سال به اجبار حكومت معاویه را تحمل كردند.
اگر چه امام خود را متعهد به پیمان صلح با معاویه می دانست و نمی خواست پیمان شكنی كند ولی در مواقع لازم به مبارزه با معاویه و عمالش می پرداخت كه از آن جمله می توان به پاسخ قاطع امام به نامه ی معاویه ـ كه به دنبال گزارش مروان بن حكم (حاكم مدینه) در مورد فعالیت های امام برای آن حضرت فرستاده بود، و نیز سخنرانی كوبنده ی امام حسین (ع) در مراسم حج سال 58 هجری قمری در جمع گروه كثیری از صحابه و تابعین در افشای حكومت بنی امیه و مصادره اموال به منظور غیرمشروع جلوه دادن حكومت معاویه و مخالفت شدید امام با انتصاب یزید به ولایتعهدی از سوی معاویه ـ اشاره كرد.
افزودن دیدگاه جدید