اجتهاد در مقابل نص: 28 - شرط ارث بردن برادر و خواهر و بدعت عمر

اجتهاد در مقابل نص: 28 - شرط ارث بردن برادر و خواهر و بدعت عمر

اين مطلب را خداوند متعال در كتاب آسمانى (قرآن مجيد) فرموده است. خداوند متعال مى فرمايد:

((يَسْتَفْتُونَكَ قُلِ اللّهُ يُفْتيكُمْ فِى الْكَلالَةِ اِنِ امْرُؤٌ هَلَكَ لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ وَلَهُ اُخْتٌ فَلَها نِصفٌ ما تَرَكَ وَ هُوَ يَرِثُها اِنْ لَمْ يَكُنْ لَها وَلَدٌ فَاِنْ كانَتا اثْنَتَين فَلَهُمَا الثُّلُثانِ مِمّا تَرَكَ وَ اِنْ كانُوا اِخْوَةً رِجالاً وَ نِساءً فَلِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظّ الاُنْثَيَيْنِ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ اَنْ تَضِلُّوا وَاللّهُ بِكُلِّ شَى ءٍ عَليمٌ))(402)؛

يعنى: ((از تو فتوا مى خواهند، بگو خداوند شما را درباره كسى كه مرده و از بالا و پايين، كسى را ندارد فتوا مى دهد. اگر مردى بميرد و فرزند نداشته باشد، و خواهرى دارد، نصف ارث او از آنِ خواهر است! و او نيز از خواهر خويش ارث مى برد، اگر خواهر اولاد نداشته باشد. و اگر وارث، دو خواهر بودند، دو سوم ارث را مى برند، چنانكه عده اى باشند؛ مردان و ز نان، مردان دو برابر بهره زنان مى برند، خدا حكم خود را براى شما بيان مى كند كه گمراه نشويد. و خداوند به همه چيز داناست)).

چنانكه ملاحظه مى شود، آيات قرآن كريم تصريح مى كند كه شرط ارث بردن برادران و خواهران، اين است كه ميت، اولادى نداشته باشد، دختر هم از لحاظ لغت عربى داخل در كلمه ((ولد)) است؛ چون ((ولد))؛ يعنى فرزند، اعم از اينكه پسر باشد يا دختر.

تمام كتب لغت اين معنا را گفته اند. قرآن مجيد نيز همين طور استعمال كرده است چنانكه مى فرمايد: ((يُوصيكُمُ اللّهُ فى اَوْلادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الاُنثَيَيْنِ))(403)؛

يعنى: ((حكم خدا در حق فرزندان شما اين است كه پسران، دو برابر دختران ارث برند)).

به يكى از عربها اطلاع دادند كه همسرت دختر آورده، گفت: ((ماهى بنعم الولد؛ يعنى: اين فرزند خوبى نيست!)).

ولى عمر بن خطاب، در آيه ارث لفظ ((ولد)) را به معناى پسر حمل كرد، به همين جهت، خواهر پدرى و مادرى را با دختر ميت در ارث شريك كرد و به هر كدام، نصف تركه را داد. پس از وى، تمام فقهاى چهار مذهب اهل سنت نيز از او تقليد كردند!!

ولى امامان معصوم از دودمان پيغمبر - صلّى اللّه عليه وآله - و دوستان آنان از شيعه اماميه، اجماع دارند كه با وجود اولاد ميت؛ خواه پسر و خواه دختر، يكى يا متعدد، برادران و خواهران و ديگر بستگان متوفّا حقى در ارث ندارند (چون آنها طبقه دوم هستند كه با نبودن طبقه اول، ارث مى برند - مترجم).

به دليل اين آيه شريفه كه مى فرمايد: ((وَ اُولُوا الاْ رْحامِ بَعضُهُم اَوْلى بِبَعْضٍ فى كِتابِ اللّهِ))(404)؛

يعنى: ((در كتاب خدا؛ وارث مراتب خويشاوندان، بعضى مقدم بر بعضى ديگر، مقرر شده است)).

فقهاى شيعه اين را با صراحت مى گويند كه به استناد آيات قرآنى، با وجود اولاد متوفّا، خويشان ميّت، ساقط هستند، هر چند فرزند ميّت فقط يك دختر باشد. (طالبان مى توانند به كتب فقهى مراجعه نمايند. از همه بهتر، كتاب احاديث فقه شيعه به نام ((وسائل الشيعه)) تأليف شيخ حر عاملى است).

از ابن عباس سؤال شد: مردى فوت نموده و از او دختر و خواهرى ابوينى باقى مانده است؟

ابن عبّاس گفت: خواهرش حقى ندارد، ولى دختر، نصف ماترك را به طور ((فرض)) مى برد و بقيه را نيز به او برمى گردانند.

سائل گفت: عمر به عكس اين حكم داده است!

ابن عباس گفت: شما داناتريد يا خدا؟

سائل گفت: من علت آن را نفهميدم كه چه بود، تا اينكه سخن ابن عباس را از طاووس يمانى (405) پرسيدم.

طاووس گفت: پدرم نقل كرد كه از ابن عباس شنيده كه او مى گفت: خداوند فرموده است: ((اگر مردى بميرد و فرزند نداشته باشد و داراى خواهرى باشد، نصف ارث را به او مى دهند، ولى شما اهل تسنن مى گوييد: ولو ميت اولاد داشته باشد، نصف تركه به او مى رسد))(406).

افزودن دیدگاه جدید