يكي از دستورات بهداشتي اسلام شستن دست است قبل از غذا.

«سلمان رحمه الله گفت: من در تورات خواندم كه وضو قبل از طعام بركت آن است. راوي مي گويد: آن را به عرض پيامبر رساندم. حضرت فرمود: بركت طعام، وضو قبل از آن و وضو بعد از آن است.»(1)

«انس مي گويد كه رسول خدا فرمود: هر كه دوست دارد كه خدا بر خير منزلش بيفزايد، قبل از خوردن طعام و بعد از آن وضو بگيرد.»(2)

يك بُعد وضو، طهارت معنوي انسان است كه در حديث آمده است: وضو براي مؤمن نور است. پس اگر كسي هميشه با وضو باشد عملي خداپسندانه انجام داده است. بُعد ديگر آن تميزي و نظافت است. مخصوصا اين كه قبل و بعد از غذا چنين دستوري رسيده باشد.

با اين حال مي بينيم صاحبان صحاح نسبت مي دهند كه رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم از دستشويي برگشتند. براي حضرتش آب آوردند. فرمود: «وضو فقط براي نماز است» يا: «مگر مي خواهم نماز بخوانم؟» و اين گونه روايات به قدري رواج داشت كه ترمذي و ابو داود نقل كردند كه «سفيان ثوري» مي گويد: شستن دست قبل از طعام مكروه است! يعني درست بر عكس آن چه كه از اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام به ما رسيده كه شستن دست قبل از طعام مستحب است.

البته در روايتي از عايشه نقل شده كه گفت: پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم را بعد از قضاي حاجت نديديم مگر آن كه دست را مي شست.(3)

در اين جا ناچاريم مسأله ديگري را مورد بررسي قرار دهيم و آن اين كه: آيا اگر كسي به انسان سلام كرد، در جواب آن بايد انسان باوضو باشد و يا لااقل تيمم كند؟

صاحبان صحاح، بالاتفاق نوشته اند:«آري»!

«مردي رسول خدا را ملاقات كرده و بر او سلام نمود. حضرت جواب او را نداد. به طرف ديواري رفت و تيمم كرد و جواب او را داد.»

در بعض روايات آمده كه آن حضرت در حال بول كردن بود و جواب سلام را نداد.

در بعض روايات آمده كه رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم به آن مرد فرمود: من نخواستم بدون وضو جواب سلام تو را بدهم. يا آن كه فرمود: دوست نداشتم بدون وضو ياد خدا كنم.(4)

واقعا اگر بي وضو ياد خدا كردن صحيح نيست چرا آن حضرت بعد از برگشتن از دستشويي، بي آن كه وضو بگيرد، براي مردم قرآن مي خواند؟(5)

غرض ما از بررسي اين دسته روايات اين بوده است كه وقتي رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم بعد از دستشويي وضو نمي گرفت، آن گاه كه در جمع اصحاب نشسته بودند و كسي وارد شده و سلام مي كرد. آيا جواب سلام او را نمي دادند؟ يا آن كه بر مي خاستند و وضو گرفته و يا تيمم مي كردند، آن گاه جواب مي دادند؟ اگر اين است، چرا از اول وضو نمي گرفتند تا هم رعايت بهداشت و نظافت را كرده باشند و هم مجبور نشوند وسط غذا خوردن از جا برخاسته و وضو بگيرند تا جواب سلام كسي را بدهند؟

سؤال ديگري كه به نظر مي رسد اين است: اگر ياد خدا بدون وضو صحيح نيست. آيا آن گاه كه حضرتش وضو نداشتند ديگران را به ياد خدا نمي انداختند؟

از اين ها گذشته، ترمذي در ج 5 سنن ص 579، كتاب المناقب، باب 18 در مدح بلال مي نويسد كه او هر گاه مُحدِث مي شد وضو مي گرفت و دو ركعت نماز مي خواند. او اين را از كه آموخت؟ افلا تعقلون؟ افلا تتفكرون؟

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ الف: سنن ترمذي، ج 4، ص 248، كتاب الاطعمة، باب ما جاء في الوضوء قبل الطعام و بعده.

ب: سنن ابي داود، ج 3، ص 345، كتاب الاطعمة، باب في غسل اليد قبل الطعام.

2 ـ سنن ابن ماجه، ج 2، ص 1085، كتاب الاطعمة، باب الوضوء عند الطعام.

3 ـ روايات اين قسمت را در كتابهاي زير بجوييد:

الف: صحيح مسلم، ج 1، ص 283، كتاب الحيض، باب 31.

ب: سنن ترمذي، ج 4، ص 249، كتاب الاطعمة، باب ترك الوضوء قبل الطعام.

ج: سنن ابن ماجه، ج 1، ص 127، كتاب الطهارة و سننها، باب الاستنجاء بالماء ؛ و ج 2، ص 1085، كتاب الاطعمة، باب الوضوء عند الطعام.

د: سنن ابي داود، ج 3، ص 345، كتاب الاطعمة، باب في غسل اليدين عند الطعام.

ه : سنن نسائي، ج 1، ص 107، كتاب الطهارة باب الوضوء لكل صلاة.

4 ـ الف: صحيح بخاري، ج 1، ص 92، باب التيمم، باب التيمم في الحضر اذا... .

ب: صحيح مسلم، ج 1، ص 281، كتاب الحيض، باب التيمم.

ج: سنن ترمذي، ج 1، ص 150، ابواب الطهارة، باب في كراهة ردّ السلام غير متوضئ.

د: سنن ابن ماجه، ج 1، ص 27-126، كتاب الطهارة و سننها، باب الرجل يسلم عليه و هو يبول.

ه : سنن ابي داود، ج 1، ص 5 و 90، كتاب الطهارة باب هاي «أيردّ السلام و هو يبول» و «التيمم في الحضر».

و: سنن نسائي، ج 1، ص 54، كتاب الطهارة، باب هاي 33 و 34.

5 ـ سنن ابي داود، ج 1، ص 59، كتاب الطهارة، باب في الجنب يقرأ القرآن.