هرچه عمر گفت، خدا برایش آیه نازل کرد

مراد از عنوان فوق اين است كه در مواردى، خداوند به موافقت آنچه كه عمر گفت، آيه اى نازل كرد و اين را از مهمترين مناقب عمر شمرده اند.

عمر خود مى گويد: «وافقت ربى في ثلاث: في مقام ابراهيم و في الحجاب و في اسارى بدر»(3).

يعنى من در سه مورد با پروردگارم موافقت كردم (اين جمله محترمانه نقل شده و إلاّ بايد مى گفت: «پروردگارم با من در سه مورد موافقت كرد»).

الف - در مقام ابراهيم

ب – در حجاب

ج - در اسيران بدر.

در پاورقى صحيح مسلم، در ذيل اين قول عمر، آمده است: اين از بالاترين مناقب و فضائل عمر است، و خود، (محمد فؤاد عبد الباقى) سه منقبت ديگر بدان مى افزايد و آنها عبارتند از موافقت در مورد غيرت زنها و موافقت در مورد نماز بر منافق و تحريم خمر.

ما به خواست خدا درباره اين موافقتها يعنى مهمترين فضيلت عمر بحث مى كنيم:(1)

(البته بخارى قول عمر را با اين اختلاف نقل مى كند كه به جاى اسيران بدر، اجتماع زنها در غيرت را مى آورد).

مقام ابراهیم، محل نماز شد چون عمر آرزو کرد

عمر مى گويد: به رسول خدا صلى الله عليه و آله گفتم: «لو اتخذنا من مقام ابراهيم مصلى» يعنى كاش ما مقام ابراهيم را مصلى قرار مى داديم. آنگاه آيه نازل شد كه:

«وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِيمَ مُصَلّى»(2).

اى كاش صاحبان صحاح توجه داشتند و روايات خلاف آن را نقل نمى كردند.

«... قدم النبى صلى الله عليه و سلم وطاف بالبيت سبعا وصلى خلف المقام ركعتين ثمّ خرج إلى الصفا...»(3).

يعنى: چون پيامبر صلى الله عليه و آله داخل (مسجد الحرام) شد هفت بار طواف (كعبه) نمود و پشت مقام دو ركعت نماز گزارد سپس به طرف صفا رفت... .

«عن جابر بن عبد اللّه قال: سمعت رسول اللّه صلى الله عليه و سلم حين قدم مكه طاف بالبيت سبعا فقرأ: «واتخذوا من مقام ابراهيم مصلى) فصلى خلف المقام...»(4).

يعنى رسول خدا صلى الله عليه و آله بعد از طواف، آيه فوق را قراءت كردند و سپس پشت مقام نماز خواندند.

اين دسته روايات نيز به خوبى نشان مى دهد كه آيه مزبور قبلا نازل شده بود.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

(1) صحيح مسلم، ج 4 ص 1865، كتاب فضائل الصحابه، باب 2، ح 24.

(2) از آنجا كه موافقت ششم همان مسأله شرابخوارى عمر است، خوانندگان محترم را به مبحث مربوط به آن ارجاع مى دهيم. (دينداری عمر: 13 - شرابخوارى عمر).

(3) آيه 125 از سوره بقره. يعنى مقام ابراهيم را مكان نماز قرار دهيد.

الف - صحيح بخارى، ج 1 ص 111، كتاب الصلاة، باب ما جاء في القبلة و... و ج 6 ص 24، كتاب التفسير، باب وقالوا اتخذ اللّه ولدا سبحانه.

ب - صحيح مسلم (پاورقى 198).

ج - سنن ترمذى، ج 5 ص 190، كتاب تفسير القرآن، باب 3، ح 2959 و 2960.

د - سنن ابن ماجه، ج 1 ص 322، كتاب اقامة الصلاة والسنة فيها، باب 56، ح 1009.

تذكر - ترمذى و ابن ماجه به ساير موافقات اشاره اى نكردند و فقط مسأله فوق را مشابه همان كه در صحيحين آمده به عنوان روايت نوشتند.

(4) الف - صحيح بخارى، ج 2 ص 189، كتاب الحج، باب من صلى ركعتى الطواف خلف المقام، وص 195، باب ما جاء في السعى بين الصفا والمروة، و ص 206، باب من ساق البدن معه.

ب - سنن ابن ماجه، ج 2 ص 986، كتاب المناسك، باب 33 ح 2959.

ج - سنن أبي داود، ج 2 ص 175، كتاب المناسك، باب في رفع اليدين إذا رأى البيت، ح 1871.

(5) الف - سنن ترمذى، ج 5 ص 193، كتاب تفسير القرآن، باب 3، ح 2967.

ب - سنن ابن ماجه، ج 2 ص 1033، كتاب المناسك، باب 84، ح 3074.

اين حديث طولانى و بيش از 5 صفحه مى باشد و عبارت متن در صفحه دوم قرار دارد.

ج - سنن أبي داود، ج 2 ص 183، كتاب المناسك، باب صفة حجة النبى صلى الله عليه و سلم ، ح 1905 (در ضمن حديثى طولانى).

د - سنن نسائى، ج 5 ص 235، به بعد بابهاى 149 و 163 و 164 و 172 ح 2936 و 2958 و 2959 و 2960 و 2971.

ــــــــــــــــــــــــ

ترديدى نيست كه قبل از حجة الوداع آن حضرت اعمال حج و عمره به جا آوردند و قطعا -چنانچه از روايات آتى برمى آيد- نماز طواف به جا مى آوردند و دستور خواندن آن نماز در پشت مقام نازل شده بود، نه آنكه در حجة الوداع عمر پيشنهاد كرده و آيه فوق نازل شده باشد. به اين روايات نيز توجه فرمائيد:

«قال ابوذر:... فجاء النبى صلى الله عليه و سلم فطاف بالبيت وصلى ركعتين خلف المقام...»(1).

ابوذر در ابتداى اسلامش در مكه مى گويد كه رسول خدا صلى الله عليه و آله بعد از طواف، پشت مقام نماز خواند. آيا باز هم شكى باقى مى ماند كه موضوع نماز پشت مقام سابقه طولانى دارد؟

«عن جابر انّه قال: لما فرغ رسول اللّه صلى الله عليه و سلم من طواف البيت، اتى مقام ابراهيم. فقال عمر: يا رسول اللّه! هذا مقام ابينا ابراهيم الذى قال اللّه: وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِيمَ مُصَلّى»(2).

يعنى رسول خدا صلى الله عليه و آله بعد از طواف نزد مقام آمد. عمر گفت: يا رسول اللّه! اين همان مقام پدرمان ابراهيم است كه خداوند فرمود: وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِيمَ مُصَلّى».

اين روايت به خوبى نشان مى دهد كه اين آيه قبلا نازل شده بود و عمر از آن مطلع بود. جالب است كه جاعلان حديث موافقت خدا با عمر، ناشيانه آيه قرآن را با تغييرى جزئى به عمر نسبت مى دهند. آيا مى توان باور كرد كه او در درجه اى از فصاحت بود كه بتواند جمله اى شبيه قرآن بياورد؟ كارى كه نه رسول خدا صلى الله عليه و آله و نه احدى از فصحاى عرب قدرت آن را نداشتند.