تمام كسانى كه به خدا ايمان داشته و با رسول اكرم (صلى الله عليه وآله)و اهل بيت او دشمنى نداشته باشند مشمول شفاعت مى گردند. البته برخى از افراد به خاطر سوابق نيكشان زودتر از اين رحمت الهى بهره مند مى شوند و برخى ديرتر، امّا در هر صورت سرانجام اين دريچه رحمت به سوى آنان باز خواهد شد.

و اين كه در قسمتى از روايات مى خوانيم هر كس يك ذره ايمان داشته باشد شفاعت مى شود ولى در برخى ديگر از روايات مى خوانيم كه مثلاً سبك شمردن نماز، خيانت، زنا وستم; مانع از شفاعت مى شوند اين دودسته از روايات همان طور كه قبلاً گفته شد با هم تنافى ندارند، زيرا مقصود از دسته دوم اين است كه اين گناهان باعث مى شود انسان مدتها در عذاب بماند و از شفاعت محروم باشد نه اين كه اصلاً شفاعت نشود و روايات دسته اول مى گويد هر كس ايمان به خدا داشته باشد و دين او مورد رضايت و پسند الهى باشد بالأخره شفاعت شفاعت كنندگان موجب نجات او مى شود.

كفر و دشمنى با رسول اكرم و اهل بيت او است كه به طور كلى انسان را از شفاعت محروم مى كند و اينك آنان كه شفاعت نمى شوند

1. كافر شفاعت نمى شود

همانطور كه در بخش «شفاعت از نظر قرآن مجيد» گذشت، از آيه 53 سوره اعراف، و آيه 98 تا 101 سوره شعراء، ونيز آيه 46 سوره مدثر، استفاده مى شود كه روز قيامت كافر ومشرك شفاعت نمى شوند وشفاعت شفاعت كنندگان به حال آنان سودى نخواهد داشت، در بسيارى از روايات هم به اين موضوع تصريح شده است.

امام حسن (عليه السلام) مى فرمايد:

«انّ النبىّ(صلى الله عليه وآله) قال فى جواب نفر من اليهود سألوه عن مسائل: وأمّا شفاعتى ففى أصحاب الكبائر ما خلا أهل الشرك والظلم ».[1]

«رسول گرامى (صلى الله عليه وآله) در ضمن پاسخ آن دسته از يهود كه مسايلى از آن حضرت پرسيده بودند فرمود: شفاعت من براى كسانى است كه مرتكب گناهان بزرگ شده باشند جز شرك به خدا وستمكارى (كه اين دو مانع از شفاعت مى گردد)».

از امام هشتم (عليه السلام) پرسيدند كه معناى اين آيه (لا يَشْفَعُونَ إِلاّ لِمَنِ ارْتَضى)[2]: «شفاعت نمى كنند مگر براى كسى كه مورد رضايت خدا باشد» چيست؟

فرمود: معنايش اين است شفاعت نمى كنند جز براى كسى كه دين او مورد رضايت و پسند خدا باشد[3] (واضح است كه مشرك و كافر دين مورد پسند خدا را ندارند).

2. ستمگر شفاعت نمى شود

قرآن مجيد مى فرمايد:            

(...ما لِلظّالِمينَ مِنْ حَميم وَلا شَفيع يُطاع) .[4]

«براى ستمگران دوست وشفاعت كننده اى كه شفاعت او پذيرفته شود نيست».

پيامبر گرامى (صلى الله عليه وآله) مى فرمايد:

«أمّا شفاعتى ففى أصحاب الكبائر ما خلا أهل الشرك و الظّلم».[5]

«شفاعت من براى كسانى است كه مرتكب گناه بزرگ شده باشند جز شرك وستمكارى.(كه اين دو مانع از شفاعت مى باشند)».

3. دشمنان خاندان رسالت شفاعت نمى شوند

امام صادق (عليه السلام) فرمود:

«لو انّ الملائكة المقربين والأنبياء المرسلين شفَّعُوا فى ناصب ما شُفِّعوا».[6]

«اگر همه فرشتگان مقرّب الهى و تمام پيامبران مرسل براى (ناصبى) يعنى كسى كه دشمن خاندان عصمت و طهارت است شفاعت كنند شفاعت آنان پذيرفته نمى شود».

4. كسانى كه فرزندان رسول اكرم را آزار كنند شفاعت نمى شوند

رسول اكرم (صلى الله عليه وآله) مى فرمايد:

«إذا قمت المقام المحمود تشفعت فى أصحاب الكبائر من أُمّتى فيشفعنى اللّه فيهم واللّه لاتشفعت فيمن آذى ذرّيّتى».[7]

«هنگامى كه در مقام شفاعت قرار گيرم براى گناهكاران امتم شفاعت مى كنم و خداوند شفاعت مرا مى پذيرد. به خدا سوگند براى كسانى كه ذريه و فرزندان مرا آزار كرده باشند شفاعت نمى كنم».

5.كسانى كه به شفاعت اعتقاد نداشته باشند شفاعت نمى شوند

امام هشتم (عليه السلام) مى فرمايد: «من كذب بشفاعة رسول اللّه لم تنله».[8]

«كسى كه شفاعت رسول خدا را تكذيب كند شفاعت آن گرامى به او نمى رسد».

رسول گرامى(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «من لم يؤمن بشفاعتى فلا أنا له شفاعتى».[9]

«هركس به شفاعت من ايمان نداشته باشد شفاعت من به او نمى رسد».

6. خائن شفاعت نمى شود

رسول گرامى (صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «من غش العرب لم يدخل فى شفاعتى...».[10]

«هر كس به عربها[11] (مسلمانان عرب)خيانت كند از شفاعت من بى بهره خواهد بود».

7. برخى از گناهان باعث مى شود كه انجام دهنده آن پس ازمدتها عذاب شدن شفاعت شود

امام صادق (عليه السلام) ضمن حديثى مى فرمايد:

«فواللّه لا تنال شفاعتنا إذا ركب هذا (يعنى الزنا) حتى يصيبه ألم العذاب ويرى هول جهنم».[12]

«به خدا سوگند شفاعت ما به كسى كه مرتكب زنا شده باشد نمى رسد. جز پس از آن كه عذاب دردناك الهى را بچشد وهول و ترس جهنم را ببيند».

8. كسى كه به نماز اهميت ندهد شفاعت نمى شود

امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد: «لا ينال شفاعتنا من استخف بالصّلاة».[13]

«كسى كه نماز را سبك بشمارد به شفاعت ما نمى رسد».

9. هر كس ذرّه اى ايمان داشته باشد بالأخره شفاعت مى شود

پيامبر گرامى (صلى الله عليه وآله) در ضمن حديثى فرمود:«فيؤذن للملائكة والنبيين

والشهداء أن يشفعوا فيشفعون ويخرجون من كان فى قلبه ما يزن ذرّة من إيمان».[14]

«پس اجازه داده مى شود كه فرشتگان و پيامبران و شهدا، شفاعت كنند آنگاه آنان شفاعت مى كنند. و هر كس كه ذره اى ايمان در قلب او باشد از جهنم خارج مى كنند».

و در حديث ديگر فرمود:

«فيشفعون حتى خرج من قال لا إله إلاّ اللّه ممّن فى قلبه ميزان شعيرة».[15]

«آنگاه شفاعت مى شوند تا آن كه هركس كه حتى يك جو، ايمان واقعى داشته باشد از جهنم خلاص مى شود».

10. كسى كه ولايت اميرالمؤمنين و فرزندان معصوم آن حضرت را نداشته باشد شفاعت نمى شود

اشكال:آيه:(وَلا يَشْفَعُونَ إِلاّ لِمَنِ ارْتَضى) مى گويد شفاعت براى كسانى است كه مورد رضايت و پسند خداى متعال باشند و كسى كه آلوده به گناه باشد مورد ارتضاى الهى نيست و از شفاعت بهره اى نخواهد داشت.

پاسخ: از همه روايات شفاعت استفاده مى شود كه گنهكاران مشمول شفاعت خواهند شد و بخصوص اين روايت «ادخرت شفاعتى لأهل الكبائر من أُمّتى» كه به گفته مرحوم امين الإسلام طبرسى مورد قبول همه مسلمين است.[16]

 بنابراين بايد روايات را مفسّر آيه (وَلا يَشْفَعُونَ إِلاّلِمَنِ ارْتَضى) قرار داد وهمانطور كه از امام هشتم (عليه السلام) در تفسير آيه وارد شده است بگوييم منظور از مورد ارتضاى الهى بودن اين است كه دين انسان مورد رضايت الهى باشد يعنى مشرك وكافر و ناصبى و دشمن رسول اكرم وخاندان او (عليهم السلام)نباشد.

پینوشت ها :
[1] خصال صدوق، ص 355.
[2] انبياء/28.

[3] امالى صدوق، ص 5.
[4] غافر/18.
[5] خصال صدوق،ص 355.

[6] محاسن برقى، ص 184.
[7] امالى صدوق، ص 177.
[8] عيون اخبار الرضا:2/66.
[9] امالى صدوق، ص 5.

[10] مسند احمد:1/72.
[11] واضح است كه عرب از باب مثال ذكر شده است.
[12] كافى:5/469.
[13] كافى:3/270 و6/401 و تهذيب:9/107.

[14] مسند احمد:5/43.
[15] مسند احمد:3/345.
[16] مجمع البيان:1/104.

 برگرفته از کتاب منشور جاوید آیت الله جعفر سبحانی