قسمت بيستم - خروج زنان از منزل جهت نماز

از روايات صحاح كاملا روشن است كه در زمان رسول خدا صلى الله عليه و آله زنها نيز همچون مردان در نماز جماعت شركت مى كردند. حتى بعد از نماز صبح و عشاء كه هوا تاريك بوده است. بيشترين روايات مربوط به اين موضوع را در صحيح بخارى در چند صفحه آخر كتاب الصلاة قبل از كتاب الجمعة مى توان مشاهده كرد. از رواياتى كه در آن رسول خدا صلى الله عليه و آله مى فرمايد كه زنها را از رفتن به مساجد جلوگيرى نكنيد چنين بر مى آيد كه بعض از اصحاب غيرت زيادى به خرج مى دادند و مانع رفتن همسران و يا دخترانشان به مسجد مى شدند مخصوصا شب هنگام. اين دسته روايات نيز بيشتر در صحيح مسلم ديده مى شود كه همه آنها از ابن عمر و او از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل شده است. در بعض از آنها آمده است كه بلال پسر عبد اللّه بن عمر وقتى حديث فوق را از پدرش شنيد گفت كه ما نمى گذاريم زنها به مسجد بروند و او نيز فحش ركيكى به او داد و گفت: من مى گويم كه رسول خدا صلى الله عليه و آله چنين گفت و تو مخالفت مى كنى!

ما به عنوان نمونه متن يك روايت از دسته اول و يك روايت از دسته دوم را براى خوانندگان محترم عينا نقل مى كنيم تا نظر عايشه را هم بعد از آن بدانيم:

«عن عايشة قالت: إن كان رسول اللّه صلى الله عليه و سلم ليصلّى الصبح فينصرف النساء متلفعات بمروطهن ما يعرفن من الغلس»(1).

عايشه مى گويد: هرگاه نماز صبح پيامبر صلى الله عليه و آله تمام مى شد زنها در حاليكه خود را پوشانده و در تاريكى بين الطلوعين شناخته نمى شدند بر مى گشتند.

«عن ابن عمر قال: سمعت رسول اللّه صلى الله عليه و سلم يقول لا تمنعوا نساءكم المساجد إذا استأذنكم اليها فقال بلال بن عبد اللّه واللّه لنمنعهن قال: فاقبل عليه عبد اللّه فسبّه سبّا سيّئا ما سمعته سبّه مثله قطّ وقال: أخبرك عن رسول اللّه صلى الله عليه و سلم وتقول: واللّه لنمنعهن»(2).

سالم، پسر عبد اللّه بن عمر از پدرش نقل مى كند كه گفت: از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمود: زنهايتان را از رفتن به مسجد باز نداريد. بلال -پسر ديگر عبد اللّه بن عمر- گفت: به خدا قسم جلوى آنها را مى گيريم. عبد اللّه رو به او كرد و دشنام زشتى به او داد كه هرگز مثل آن را از او نشنيده بودم، و گفت: من از رسول خدا صلى الله عليه و آله براى تو نقل مى كنم و تو مى گوئى به خدا قسم جلوى زنها را مى گيريم!

همانطور كه گفتيم روايات جواز خروج زنها جهت نماز متعدد است و حتى در بعض از آنها حضرتش دستور مى دهد كه همه زنها اعم از معذورين و غير آنها براى نماز عيد حاضر شوند و مى فرمود كه معذور، شاهد اجتماع مسلمانان باشد(3).

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

(1) صحيح بخارى، ج 1، ص 219، كتاب الصلاة، باب انتظار الناس قيام الإمام العالم.

(2) صحيح مسلم، ج 1 ص 327، كتاب الصلاة، باب 30 ح 135.

و مشابه آن (قسمت اول حديث): صحيح بخارى ج 1 ص 219 و 220، كتاب الصلاة، بابهاى: «خروج النساء إلى المساجد بالليل والغلس» و «استئذان المرأة زوجها بالخروج إلى المسجد».

و نيز مشابه حديث مسلم را ابو داود نيز در ج 1 سنن ص 155، كتاب الصلاة، باب ما جاء في خروج النساء إلى المسجد، به شماره 568 نقل كرده است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

در اين ميان مشاهده مى كنيم كه عايشه مى گويد: «لو أدرك رسول اللّه صلى الله عليه و سلم ما أحدث النساء لمنعهن كما منعت نساء بنى اسرائيل...»(1). يعنى اگر رسول خدا صلى الله عليه و آله مى ديد كه زنها چه مى كنند آنها را (از رفتن به مسجد) باز مى داشت همانگونه كه زنان بنى اسرائيل باز داشته شدند.

ما در اينجا با عايشه سخنى نداريم فقط آنچه را كه در پاورقى سنن ترمذى در حاشيه گفتار عايشه آمده نقل مى كنيم تا معلوم شود كه اين فقط ما نيستيم كه به او ايراد وارد مى كنيم:

«آنچه كه از عايشه نقل شده بخارى و مسلم هم روايت كرده اند و گفتار او حجتى براى جلوگيرى از زنها جهت رفتن به مساجد نيست زيرا شريعت، به موت پيامبر صلى الله عليه و آله مستقر شده و احدى حق ندارد كه بعد از آن حضرت حكمى مخالف آنچه كه از آن بزرگوار وارد شده بياورد يا به خاطر نظر شخصى و يا به خاطر دليلى كه خود پسنديده است... و خداى سبحان بر بنده اش محمد صلى الله عليه و آله ، شريعتى كامل و روشن نازل كرد و او خوب مى داند كه چه پيش خواهد آمد و اگر مى خواست زنان را از رفتن به مساجد -به خاطر آنچه عايشه گفت- منع كند آن را به رسولش وحى مى فرمود ولكن او آنها را اجازه داد كه به مسجد بروند و (مردان را) از بازداشتنشان و زنان را نيز از خود آرائى و زينت (و استعمال بوى خوش كه در بعض روايات بدان تصريح شده است) نهى فرموده است و هر دو آنها بايد پيروى شده و هيچكدام با ديگرى در تعارض نيست و بر مردم واجب است كه اطاعت كنند»(2).

ما نيز با اين گفتار منطقى و مستدل موافقيم. سخن حقى است كه با كمال تأسف برادران اهل سنت به آن توجه ندارند چه آنكه از رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله مواردى بيان شده كه بعد از آن حضرت، اصحاب بر خلاف آن رفتند. از جمله آن موارد نهى آن حضرت از دشمنى و مخالفت با اهل بيت آن بزرگوار و در رأس آنان أمير المؤمنين عليه السلام مى باشد و ديديم كه چگونه طلحه و زبير و عده زيادى به فرماندهى عايشه جنگى را عليه آن حضرت به راه انداختند و ديديم كه معاويه به بهانه خونخواهى عثمان و در حقيقت براى خاموش كردن نور حق، جنگى خانمان برانداز را عليه آن بزرگوار فرماندهى كرد و هزاران بيگناه شهيد و هزاران فريب خورده كشته شدند كه از جمله شهداء عمار ياسر بود كه در جنگ صفين به دست ابوالغادية به شهادت رسيد (و ما در بحث «اصحاب در صحاح» مشروح آن را به خواست خدا خواهيم نگاشت).

از جمله آن موارد بدعتهائى است كه در دين گذاشته شده و ما در بررسى «خلفا در صحاح» آنچه را كه در صحيحترين روايات اهل سنت آمده شرح داديم(3).

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

(1) سنن ترمذي، ج 2، ص 419، ابواب الصلاة، باب 36، ح 539.

(2) الف - صحيح بخارى، ج 1، ص 219، كتاب الصلاة، باب انتظار الناس قيام الإمام العالم.

ب - صحيح مسلم، ج 1 ص 329، كتاب الصلاة، باب 30، ح 144.

ج - سنن ترمذي، همان، ح 540.

د - سنن أبي داود، ج 1، ص 155، كتاب الصلاة، باب التّشديد في ذلك، ح 569.

(3) متن عربى پاورقى ترمذى كه در صفحات 420 و 421 از ج 2 سنن آمده چنين است:

«اثر عايشة هذا رواه الشيخان وليس فيه حجة لجواز منعهن المساجد إذ الشريعة استقرت بموته صلى الله عليه و سلم وليس لاحد أن يحدث بعده حكما يخالف ما ورد عنه، لرأى رأه او علة استحسنها وكما قال الشافعى في الرسالة (رقم 326): «و من وجب عليه اتباع سنة رسول اللّه صلى الله عليه و سلم لم يكن له خلافها ولم يقم مقام أن ينسخ شيئا منها». والله سبحانه أنزل على عبده محمّد صلى الله عليه و سلم شريعته كاملة بينة وهو ـ سبحانه ـ يعلم ما يكون، فلو شاء أن يمنع النساء المساجد، لما قالت عايشة، لاوحى بذلك إلى رسوله ولكنه اذن بخروجهن إلى المساجد وحرّم منعهن شهود الجماعة و نهاهن عن التبرج واظهار زينتهن وكلا الامرين واجب اتباعه لا يعارض احدهما الآخر وعلى الناس الطاعة».