شناخت خدای متعال حداقلی دارد که بسیار واضح و روشن است و هیچ کس نمی تواند در آن سطح، ادعای نفهمیدن کند. و حداکثری دارد که فهم و درک هیچ مخلوقی بدان مرتبه نمی رسد. همانند اینکه در روز، هیچ کس نمی تواند منکر وجود خورشید باشد، اما از سویی نیز کسی توانایی نگاه کردن مستقیم به خورشید را ندارد.

حضرت علی (ع) می فرمایند: «لَمْ یُطْلِعِ الْعُقُولَ عَلَى تَحْدِیدِ صِفَتِهِ وَ لَمْ یَحْجُبْهَا عَنْ وَاجِبِ مَعْرِفَتِه‏؛[۱] خردها را به چگونگى صفات خویش آگاه نساخته ، و نیز از شناخت خود محروم نگردانیده است.»

شناخت عدالت الهی نیز همین حکم را دارد. اسرار الهی در نظام آفرینش، آنچنان فراوان و گسترده است که ما نمی توانیم درک کنیم خدای متعال با هر بنده چه کرده و حکمت های او، چگونه آن را فرا گرفته است. اما اصل عدالت الهی را با ادله قطعی می فهمیم. و نیازی نیست که تمام مصادیق آن را بشناسیم.

البته برای توضیح بیشتر در رابطه با مساله ای که مطرح کرده اید، می توان گفت که:

اولا: شما صرفا موقعیت امروز خود را نگاه نکنید که در اثر آن تصور کنید امتحان های شما بسیار آسان تر است. به قولی: "هر کدام از ما شب عاشورایی ای در پیش داریم." و ندای "هل من ناصر ینصرنی" امام حسین (ع) امروز همچنان پابرجاست. چرا که امام حسین (ع) برای احیای اسلام قیام کرد و همچنان نزاع بین حق و باطل در جریان است و حق جویان باید پرچم اسلام را برافراشته نگاه دارند. که این کار در مقاطعی بسیار سنگین خواهد بود. اینکه تصور کنیم با زندگی معمولی، و عبادتی در حاشیه زندگی، اوضاع مان عالی است، ساده انگاری ای بیش نیست. این خدایی که در میانه زندگی ما قرار ندارد و عبادت او در حاشیه است، در حوادث روزگار به طور کلی از زندگی مان حذف می شود:

«وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللَّهَ عَلى‏ حَرْفٍ فَإِنْ أَصابَهُ خَیْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلى‏ وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةَ ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبینُ[حج/۱۱] بعضى از مردم خدا را تنها با زبان مى ‏پرستند (و ایمان قلبیشان بسیار ضعیف است) همین كه (دنیا به آنها رو كند و نفع و) خیرى به آنان برسد، حالت اطمینان پیدا مى ‏كنند اما اگر مصیبتى براى امتحان به آنها برسد، دگرگون مى ‏شوند (و به كفر رومى ‏آورند)! (به این ترتیب) هم دنیا را از دست داده ‏اند، و هم آخرت را و این همان خسران و زیان آشكار است.»

ثانیا: خدای متعال به هر کس به اندازه سعی و کوشش او مزد می دهد و به اندازه استعدادهایی که در اختیار او قرار داده، او را باز خواست خواهد کرد:
«وَ أَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعى‏[نجم/۳۹] و اینكه براى انسان بهره‏اى جز سعى و كوشش او نیست.»
بنابراین محاسبه قیامت را با ساده انگاری های خودمان ننگریم! آن روز مشخص می شود که محاسبه ها چقدر دقیق و ظریف است.

ثالثا: تولد انسان در زمانی از زمان ها، خود حکمت هایی داشته است که از توان درک ما خارج است و این مساله در دعای امام حسین (ع) در روز عرفه، مشاهده می شود:
«لَمْ تُخْرِجْنِی لِرَأْفَتِكَ بِی وَ لُطْفِكَ لِی [بِی‏] وَ إِحْسَانِكَ إِلَیَّ فِی دَوْلَةِ أَئِمَّةِ الْكُفْرِ الَّذِینَ نَقَضُوا عَهْدَكَ وَ كَذَّبُوا رُسُلَكَ لَكِنَّكَ أَخْرَجْتَنِی [رَأْفَةً مِنْكَ وَ تَحَنُّنا عَلَیَ‏] لِلَّذِی سَبَقَ لِی مِنَ الْهُدَى؛ به دلیل رافت و لطف و احسانت، مرا در زمان دولت کفر متولد نکردی کسانی که عهد تو را شکستند و رسولانت را تکذیب کردند. بلکه مرا هنگامی متولد ساختی که هدایت پیش از من مطرح شده بود.»

[۱]. خطبه ۴۹ نهج البلاغه.