معصوم در لغت به معنای محفوظ و ممنوع است و در اصطلاح به شخصی معصوم گفته می شود که از خطا و اشتباه و گناه در امان و محفوظ باشد کسی را معصوم گویند که چشم بصیرتش باز باشد و حقائق جهان آفرینش را بالعیان مشاهده کند و به واسطه ارتباط و اتصالی که با عالم ملکوت دارد و با تاییدات غیبی از گناه و نافرمانی خودداری کند و خطا و اشتباه و عصیان در ساحت وجود مقدسش راه نداشته باشد مقام شامخ عصمت بواسطه ادله و براهین عقلی و نقلی برای پیغمبران به اثبات رسیده است امامیه معتقدند که جانشینان پیغمبر و امامان دوازده گانه نیز باید معصوم باشند.
و برای اثبات عصمت آنان نیز براهین و دلیل هایی اقامه شده است اگر بخواهیم وارد مباحث عصمت شویم و به تفضیل آن موضوع مهم را بررسی نماییم از مقصد دور می گردیم.
امامیه علاوه بر آن که سلسله پیمبران و ائمه اطهار را معصوم می دانند حضرت زهرا علیهماالسلام را نیز از گناه و نافرمانی معصوم می دانند برای اثبات عصمت آن حضرت به چند دلیل می توان استدلال نمود:
دلیل اول: انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا؛ خدا می خواهد ناپاکی و آلودگی را از شما اهل بیت برطرف سازد و کاملا پاکیزه و طاهرتان گرداند.
احادیث زیادی از طرق عامه و خاصه صادر شده و دلالت می کنند که آیه مذکور در شان پیغمبر و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام نازل شده است از باب نمونه: عایشه می گوید: روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله جامه یشمی سیاهی بردوش داشت و از منزل خارج شد پس حسن و حسین و فاطمه و علی علیهم السلام را زیر آن جای داد و فرمود: انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا.
ام سلمه می گوید روزی فاطمه زهرا ظرفی از حریره خدمت رسول خدا آورد پیغمبر فرمود: علی و حسن و حسین علیهم السلام را نیز حاضر گردان. وقتی خدمت رسول اکرم رسیدند و مشغول خوردن غذا شدند آیه مذکور نازل شد. پس پیغمبر صلی الله علیه و آله جامة خیبری را بر سر آنان افکند و سه مرتبه فرمود: خدایا این ها اهل بیت علیه السلام من هستند آلودگی را از ایشان زائل کن و پاکیزه شان گردان.
عمر بن ابی سلمه می گوید: انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا. در خانه سلمه نازل شد پس پیغمبر اکرم علی و فاطمه و حسن و حسین علیهماالسلام را پیش خودش خواند. جامه اش را بر سرشان افکند و فرمود: خدایا! این ها اهل بیت من هستند آلودگی را از ایشان زائل کن و پاک و پاکیزه شان گردان. ام سلمه عرض کرد یا رسول الله من هم با ایشانم؟ پاسخ داد: تو هم بر خوبی هستی.
واثله بن اسقع می گوید: پیغمبر صلی الله علیه و آله روزی به خانه فاطمه تشریف برد علی و فاطمه علیهما السلام را در جلو خودش نشانید و حسن و حسین را بر زانوهایش قرار داد سپس جامه اش را بر سر آنان انداخت و فرمود: خدایا این ها اهل بیت من می باشند از آلودگی پاک و پاکیزه شان گردان:
و بالجمله گروهی از اصحاب رسول خدا مانند عایشه، ام سلمه، معقل بن یسار‌، ابی الحمراء، انس بن مالک، سعد بن ابی وقاص، واثله بن اسقع، حسن بن علی علیه السلام علی بن ابی طالب علیه السلام، ابو سعید خدری، و زینب و ابن عباس و گروهی دیگر احادیثی را قریب به همین مضمون در شان نزول آیه روایت کرده اند و علمای خاصه و عامه مانند جلال الدین سیوطی در دارالمنثور و سلیمان بن ابراهیم قندوزی در ینابیع الموده و سایر علمای اهل سنت آن ها را در کتب خویش ثبت نموده اند.
از این روایات استفاده می شود که بعد از نزول آیه شریفه پیغمبر اکرم در جاهای متعدد از جمله در خانه فاطمه علیهاالسلام و خانه ام سلمه عبای مبارکش را بر سر علی بن ابی طالب و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام می افکند و آیه را تلاوت می نمود و می فرمود خدایا افرادی که در زیر عبا قرار دارند اهل بیت من هستند آلودگی را از آن ها برطرف گردان رسول خدا این عمل را انجام می داد تا اهل بیت علیهم السلام را معرفی کند و موضوع را تثبیت نماید تا شش ماه و به روایتی هفت و به روایتی هشت ماه مرسوم آن حضرت چنین بود که هنگام بامداد که به نماز صبح می رفت از خانه زهرا علیهاالسلام عبور می نمود و آیه را قرائت می کرد.
رسول خدا در این موارد جامه خویش را بر سر علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام می انداخت و آیه را تلاوت می کرد تا راه سوء استفاده بسته شود و کسی بعداً ادعا نکند که من هم از مصادیق اهل بیت هستم آن قدر در این موضوع اهتمام داشت که وقتی ام سلمه عبا را بالا زد که داخل شود آن راز دستش کشید و فرمود: تو نیز بر خوبی هستی. تا مدتی هنگام بامداد که به نماز صبح تشریف می برد اهل خانه فاطمه علیهاالسلام را مخاطب ساخته آیه را تلاوت می کرد تا مردم بشنوند و بعدا مورد انکار واقع نشود علی بن ابی طالب و حسن و حسین علیهم السلام هم در جاهای متعدد و در حضور اصحاب می فرمودند: این آیه در حق ما نازل شده و هیچ گاه مورد انکار واقع نشدند.
بر طبق آیه مذکور خداوند متعال می فرماید: خدا اراده کرده که شما اهل بیت از رجس و آلودگی، پاک و منزه باشید. مقصود از رجس نجاست ظاهری نیست.
زیرا این موضوع اختصاصی به اهل بیت ندارد همه مکلفین باید از نجاست اجتناب نمایند. علاوه بر این اگر مراد نجاست ظاهری بود احتیاجی به آن همه تشریفات و دعای پیغمبر نداشت و مطلب آن قدر مهم نبود که ام سلمه بخواهد از مصادیق آن واقع شود و رسول خدا مانع گردد پس معلوم می شود مراد آیه نجاست و آلودگی ظاهری نیست بلکه مقصود آلودگی باطنی یعنی گناه و عصیان پروردگار عالم است. نازل شده و هیچ گاه مورد انکار واقع نشدند.
بر طبق آیه مذکور خداوند متعال می فرماید: خدا اراده کرده که شما اهل بیت از رجس آلودگی، پاک و منزه باشید مقصود از رجس نجاست ظاهری نیست.
زیرا این موضوع اختصاصی به اهل بیت ندارد همه مکلفین باید از نجاست اجتناب نمایند. علاوه بر این اگر مراد نجاست ظاهری بود احتیاجی به آن همه تشریفات و دعای پیغمبر نداشت و مطلب آن قدر مهم نبود که ام سلمه بخواهد از مصادیق آن واقع شود و رسول خدا مانع گردد پس معلوم می شود مراد آیه نجاست و آلودگی ظاهری نیست بلکه مقصود آلودگی باطنی یعنی گناه و عصیان پروردگار عالم است بنابراین معنای آیه چنین می شود:
خدا خواسته و اراده نموده که اهل بیت از گناه و معصیت پاک باشند البته این اراده، اراده تشریعی نیست یعنی نمی توان گفت که خدا از اهل بیت خواسته که خودشان را از گناه و معصیت پاک سازند زیرا این مطلب اختصاص به اهل بیت ندارد.
خدا از تمام مردم خواسته که مرتکب گناه نشوند بلکه مقصود آیه اراده تکوینی است یعنی خدا چنین مقدر کرده که دامن اهل بیت از ارتکاب معصیت پاک و منزه باشد و با این که بشر مختارند با علم و اراده گناهان را ترک کنند:
پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز آیه مذکور را به عصمت از گناه تفسیر نموده است ابن عباس از رسول خدا روایت نموده که فرمود: خدا خلق را به دو قسمت تقسیم نمود و مرا در بهترین آن ها قرار داد چنان که می فرماید: و اصحاب الیمین ما اصحاب الیمین و می فرماید و اصحاب الشمال ما اصحاب الشمال.
پس من از اصحاب یمین و بهترین آن ها هستم. سپس آن ها را به سه قسمت تقسیم نمود و مرا در بهترین آن ها قرار داد چنان که می فرماید: «فاصحاب المیمنه ما اصحاب المیمنه و اصحاب المشئمه ما اصحاب المشئمه السابقون السابقون».
پس من از سابقین و بهترین آن ها هستم سپس آن سه قسم را به قبیله هایی تقسیم نمود و مرا در بهترین آن ها قرار داد چنان که می فرماید: «و جعلنا کم شعوباً و قبائل لتعارفوا انّ اکرمکم عندالله اتقیک».
پس من پرهیزکار ترین فرزندان آدم و گرامی ترین آنان هستم ولی بدین موضوع فخر نمی کنم سپس آن قبائل را به خانواده هایی تقسیم نمود و مرا در بهترین خانواده ها قرار داد چنان که می فرماید: «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا»؛ پس من و اهل بیتم از گناه و معصیت معصوم هستیم.
منبع: بانوی نمونه‏ی اسلام فاطمه زهرا