مولا علي(علیه السلام) هم در گفتار و هم در متن زندگي و رفتار خود، به سخاوت و بذل و بخشش در راه حق، اهميت بسيار مي داد.

او، همان مقدار كه به تأمين زندگي خانواده خود مي انديشيد، براي رفع نياز نيازمندان و سير كردن گرسنگان نيز تلاش مي كرد و در كنار خودكفايي و فراهم آوردن وسايل رفاهي براي زن و فرزندان خويش، شب و روز براي رفع نيازمندي هاي تهي دستان جامعه به كار و توليد مي انديشيد.

1- بخشش از درآمد باغ ها:

امام علي(علیه السلام) با كار و تلاش شبانه روزي، باغ هاي زيادي بوجود مي آورد و سپس آنها را مي فروخت و پول آن را بين مستمندان تقسيم مي كرد. شعبي مي گويد: روزي كه امام يكي از باغ ها را فروخت و طلا و نقره را روي هم انباشت. مستمندان زيادي را ديدم كه اجتماع كرده و امام(علیه السلام) همه طلا و نقره ها را به آنها بخشيد و خود دست خالي به منزل باز گشت.

البته اين نكته را هم بايد توجه داشت كه امام ضمن بخشش به مستمندان، زندگي زنان و فرزندان خود را نيز تأمين مي فرمود، و باغ هاي منطقه «ينبع» را وقف اهل و عيال خود كرد و به كسي نبخشيد تا آنها كاملا تأمين شده و سربار جامعه نباشند.(1)

2- بخشيدن انگشتر در حال ركوع:

عده اي از مسيحيان خدمت رسول خدا(صلّی الله علیه وآله وسلّم) رسيدند. يهوديان حاضر در جلسه پرسيدند: هر پيامبري وصي و جانشيني دارد. اگر شما پيامبر خداييد وصي و جانشين شما چه كسي است؟

جبرئيل آمد و آيه «و يعطون الزكاه و هم راكعون» را بر پيامبر(صلّی الله علیه وآله وسلّم) تلاوت كرد (كسي كه در حال ركوع صدقه مي دهد)(2)

مطلب براي حاضران روشن نبود. از اين رو همراه پيامبر برخاستند و وارد مسجد شدند. فقيري را ديدند كه از مسجد خارج مي شود، پيامبر(صلّی الله علیه وآله وسلّم) فرمود: «كسي به تو كمكي نكرد؟» گفت: چرا آن مرد كه نماز مي خواند وقتي صداي مرا شنيد كه از مردم كمك مي خواهم اشاره كرد، به سوي او رفتم و در حالي كه در ركوع بود، انگشتري را به من بخشيد.

رسول خدا با شگفتي تكبير گفت و اصحاب هم تكبير گفتند.

پيامبر به مسيحيان و يهوديان رو كرد و فرمود: «علي(علیه السلام) كه در حال ركوع صدقه مي دهد وصي و جانشين من است»(3)

3- بخشيدن غذاي مورد احتياج به فقير:

امام حسن و امام حسين مريض شدند. علي و فاطمه«ع» نذر كردند سه روز روزه بگيرند. در منزل نيز غذاي كافي نبود، علي(علیه السلام) از شمعون يهودي مقداري پشم گرفت تا تبديل به نخ كرده در قبال آن جو و گندم دريافت كند. گندم و آرد تهيه شد و 5 قرص نان پخته و سفره افطار آماده گرديد. فضه نيز در روزه گرفتن شركت كرده بود، تا خواستند افطار كنند، فقيري در را كوبيد و تقاضاي غذا كرد. علي(علیه السلام) غذاي خود را داد، حضرت زهرا، و فرزندان بزرگوار و فضه نيز غذاي خود را به فقير بخشيدند. اين حركت ايثارگرانه تا سه روز تكرار شد به طوري كه بدن بچه ها از گرسنگي مي لرزيد و چشم هاي حضرت زهرا(س) در كاسه سرش فرو رفته بود، وقتي پيامبر(صلّی الله علیه وآله وسلّم) متوجه شد ناراحت گرديد.

جبرئيل آمد و بشارت داد: يا رسول الله! سوره «هل أتي» به عنوان پاداش براي اين خانواده نازل شد.(4)

4- بخشيدن همه دارايي ها به مستمندان:

روزي حضرت زهرا(س) خدمت پيامبر(صلّی الله علیه وآله وسلّم) رسيد و پس از سلام و احوالپرسي از علي(علیه السلام) پرسيد. حضرت زهرا فرمود: اي پيامبر(صلّی الله علیه وآله وسلّم) علي(علیه السلام) از غذا چيزي در خانه باقي نمي گذارد، هرچه دارد، به تهي دستان مي بخشد(5)

احمد بن حنبل در فضائل آورده كه محصول زراعت علي(علیه السلام) چهل هزار دينار بود كه آن را صدقه مستمندان ساخت(6)

5- عيد ضعيفان و مسكينان:

از ابوهريره روايت شده كه گفت: روز عيد بود، ضعيفان و مسكينان بر در خانه امام(علیه السلام) گرد آمده بودند. مولا علي(علیه السلام) دستور داد كه در بيت المال را بگشايند و سيصد هزار درهم به فقرا انفاق كنند. چون «ابوموسي» فرمان امام را به اجرا گذاشت و آن حضرت از مراسم به خانه بازگشت؛ من وارد شدم، ديدم چند قرص نان جو بي روغن آوردند، به امام گفتم: اگر مي فرمودي از آن مال يك درهم را روغن مي خريدم چه مي شد؟

امام فرمود:

اي ابوهريره! مي خواهي مرا در روز محشر شرمنده گرداني...

6- انفاق علي(علیه السلام) به اعتراف دشمنان:

انفاق بسيار و بخشش بي حساب او آنچنان زياد بود كه سرسخت ترين دشمنان او (معاويه) نيز اعتراف داشت. با اين كه وي همواره در جهت مشوش ساختن چهره امام در كار دروغ سازي و افترا زدن بود، با اين حال او نمي توانست فضيلت جود و سخاي آن حضرت را انكار كند.

مردي بنام «مخفي بن ابي مخفي ضبي» روزي به معاويه گفت: من از پيش بخيل ترين مردم آمده ام. معاويه بن ابي سفيان گفت: «واي بر تو چگونه مي گويي او بخيل ترين مردم است، حال آن كه اگر او خانه اي از طلا داشته باشد و خانه اي از كاه، طلاي خود را پيش از كاه انفاق خواهد كرد.(7)

7-تهيه مسكن براي مستمندان:

امام علي(علیه السلام) با كار و تلاش فراوان و توليد مناسب، نياز نيازمندان مدينه را برطرف مي فرمود و سالانه چهل هزار دينار درآمد باغ هاي او بود كه در راه خدا به مستمندان مي بخشيد يا در ازدواج جوانان و ترغيبشان به ازدواج و يا تهيه مسكن براي مستمندان استفاده مي كرد.

در تاريخ نوشته شده كه امام خانه هايي مي ساخت و در اختيار مستمندان قرار مي داد بعنوان مثال، امام(علیه السلام) در محله «بني زريق» مدينه چند خانه ساخت و آنها را به خاله هاي خود بخشيد با اين شرط كه پس از آنان وقف مستمندان باشد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پي نوشتها:

1- نهج البلاغه، نامه 24

2- مجمع البيان، ج 3

3- امالي شيخ صدوق، ص 89

4- بحار، ج 43، ص 143

5- امالي شيخ صدوق، ص 149

6- شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد، ج 1، ص 22

7- بحار، ج 33.