تشویق مسلمانان به علم آموزی از مسائل مسلّمی است که اندک اطلاعی از اسلام، برای فهم آن کافیست:

امام صادق علیه السلام: دوست ندارم جوان شما را جز در دو حال ببینم: دانشمند یا دانش آموز.[۱]
امام علی علیه السلام: اى كمیل! دانش بهتر از دارایى است؛ زیرا دانش از تو نگهبانى مى كند اما از دارایى تو باید نگهبانى كنى، دارایى با خرج كردن كم مى شود، اما دانش با انفاق زیاد مى گردد.[۲]
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: تحصیل دانش بر هر مسلمانى واجب است.[۳]
امام صادق علیه السلام: در جستجوى آموختن دانش برآیید، گر چه با فرو رفتن در ژرفاى دریاها.[۴]
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: هر گاه مرگ دانش جویى در حال آموختن دانش فرا رسد، شهید مرده است.[۵]

درباره مصداق این علم نیز باید گفت که: هر دانشی با توجه به نقشی که در زندگی انسان دارد، مورد توجه بوده است. شهید مطهری در این باره می فرمایند: «علوم(فریضه) كه بر مسلمانان تحصیل و تحقیق در آنها واجب است ... هر علمى كه برآوردن نیازهاى لازم جامعه اسلامى موقوف به دانستن آن علم و تخصص و اجتهاد در آن علم باشد بر مسلمین تحصیل آن علم از باب به اصطلاح «مقدمه تهیّئى» واجب و لازم است.
توضیح این كه اسلام دینى جامع و همه جانبه است، دینى است كه تنها به یك سلسله پندها و اندرزهاى اخلاقى و فردى و شخصى اكتفا نكرده است، دینى است جامعه ساز. آنچه كه یك جامعه بدان نیازمند است، اسلام آن را به عنوان یك واجب كفایى فرض كرده است. مثلًا جامعه نیازمند به پزشك است، از این رو عمل پزشكى واجب كفایى است، یعنى واجب است به قدر كفایت پزشك وجود داشته باشد، و اگر به‏ قدر كفایت پزشك وجود نداشته باشد، بر همه افراد واجب است كه وسیله‏اى فراهم سازند كه افرادى پزشك شوند و این مهم انجام گیرد.
و چون پزشكى موقوف است به تحصیل علم پزشكى، قهراً علم پزشكى از واجبات كفایى است. همچنین فن معلمى، فن سیاست، فن تجارت، انواع فنون و صنایع؛ و در مواردى كه حفظ جامعه اسلامى و كیان آن موقوف به این است كه علوم و صنایع را در عالى‏ترین حد ممكن تحصیل كنند، آن علوم در همان سطح واجب مى‏گردد. این است كه همه علومى كه براى جامعه اسلامى لازم و ضرورى است جزء «علوم مفروضه اسلامى» قرار مى‏گیرد و جامعه اسلامى همواره این علوم را «فرائض» تلقى كرده است. علیهذا علوم اسلامى بر حسب تعریف سوم شامل بسیارى از علوم طبیعى و ریاضى- كه مورد احتیاج جامعه اسلامى است- نیز مى‏شود.»[۶]

طبیعتا با توجه به این نوع نگاه و اهمیت هر علم، با توجه به نقشی که ایفا می کند، علوم حوزوی یکی از مهمترین علومی است که مسلمانان باید آن را کسب کنند. چرا که مربوط به زندگی ابدی انسان می شود. در حالی که بعضی از علوم منحصر در زندگی مادی بوده و نبود آنها نیز سعادت جاودان انسان را به خطر نمی اندازد.

البته در قرون اخیر در غرب علم را منحصر در Science کرده و هر چیزی که با تجربه بتوان آن را یافت، معتبر قلمداد کرده و سایر دانش ها را به حوزه knowledge ملحق کرده اند که اعتبار ندارد! در حالی که اگر علم منحصر به تجربه باشد، و نقش عقل و ... به رسمیت شناخته نشود، همان تجربه نیز بی اعتبار خواهد شد و همین مساله امروزه در غرب خود را به شکل موجی از شکاکیت نشان داده است.

[۱]. الأمالی للطوسی: ٣٠٣/٦٠٤.
[۲]. نهج البلاغة: الحكمة ١٤٧.
[۳]. الأمالی للطوسی: ٤٨٨/١٠٦٩.
[۴]. أعلام الدین: ٣٠٣.
[۵]. الترغیب و الترهیب: ١/٩٧/١٦.
[۶]. مجموعه ‏آثار استاد شهید مطهرى، ج‏۵، ص: ۳۷.