خصيت­هاي علمي مذاهب اسلامي به خصوص علماي اهل سنت تاثير به سزايي در شناخت فرقه وهابيت و بنيانگذار فكري وي يعني ابن تيميه دارد در اين مقاله به نظر يكي از علماي مذهب شافعي به نام حصني دمشقي پيرامون ابن تيميه و فتاواي وي مي­پردازم.
«شیخ تقی­الدّین ابوبکر بن محمد حِصنیِ دمشقیِ شافعی» در سال 752 هجری قمری در قریه­ای به نام «حوران» به دنیا آمد و پس از آن به دمشق آمد و فقه شافعی را نزد استادانی چون زُهَری، ابن­جابی و صرخدی و غَزّی آموخت و پس از آن به مقابله با ابن تیمیّه پرداخت و در این راه تلاش بسیار کرد و عده­ای از طلاّب علوم دینی از او پیروی کردند و به همین خاطر در شام نزاعهای فراوان به وجود آمد و در سال 829 ه.ق از دنیا رفت.[1]
وی شخصیّتی است که احمد عیسی عاشور مؤلّف کتاب «الفقه المیسّر» کتاب خود را بر اساس کتاب «کفایة الاختیار» وی تنظیم و تألیف کرده است. این کتاب با نام «فقه آسان در مذهب شافعی» توسط دکتر محمود ابراهیمی ترجمه و به چاپ رسیده است.[2]
از وی کتابهای بسیاری چون «شرح صحیح مسلم» در سه جلد، و «المهمّات» در دو جلد و «قواعد الفقه» به جای مانده است. یکی از مهمترین کتاب­های وی کتاب «دَفعُ شَبَه من شَبَّهَ و تَمَرَّد» در رد افکار ابن­تیمیّه است[3]
حصني دمشقي و شخصیت ابن تيميه
به نظر وي ابن­تیمیّه­ای را که برخي دریای علم توصیف می­کنند، برخی از پیشوایان او را زندیق مطلق می­شمارند و علت گفتار این علما را بررسي تمام آثار علمی ابن ­تیمیّه و مواجه نشدن با اعتقاد صحیحی در مورد ایشان و تفكير مسلمانان در موارد متعدد و آميخته بودن كتابهاي وي به تشبیه خدا به مخلوقات و تجسیم ذات باری تعالی و هم چنین جسارت به ساحت مقدس رسول اکرم(ص) و شیخین و ملحد دانستن عبدالله بن عباس می­داند.[4]
حصنی دمشقی بابی را به عنوان پرهیز از عقائد ابن تیمیّه دارد و در اين باب با اشاره به انحرافات موجود در شخصيت ابن تيميه و استفاده وي از متشابهات قرآن براي فريفتن مردم به قصد فتنه انگيزي مردم را از تبعيت وي برحذر داشته و معتقد است با دقت در سخنان ابن تيميه مطالبي يافته است كه قادر به بيان آن نيست زيرا وي خدا را در تنزيه از تجسيم و تشبيه تكذيب كرده است.[5]

نظر حصنی دمشقی در مورد برخی فتاوای ابن تیمیه
حصنی دمشقی درباره فتوای علمای مذاهب اربعه با عنوان «فتوای ائمه اربعه به کفر ابن­تیمیه» معتقد است فتاوای ابن تیمیه در مورد بدعت شمردن زیارت انبیاء و انسانهای صالح و جایز نبودن سفر برای زیارت انبیاء ، باطل و مردود می­باشد چون بسیاری از علما آن را عملی جایز و مستحب می­دانند و بر این مطلب اتفاق نظر دارند .
در ادامه می­گوید: شایسته است ابن­ تیمیّه را از دادن چنین فتواهایی که نزد علما باطل است، بر حذر داشت و او را از فتاوای عجیب و غریب منع نمود و اگر از این عملش امتناع نکرد باید زندانی شود و انحرافات او را برای مردم آشکار نمود تا مردم مواظب باشند از او تبعیت نکنند.» [6]
وی اين فتواي ابن تيميه كه هر كس به مرده و يا فرد دور از نظر استغاثه كند، ظالم، گمراه و مشرك است را بسيار زشت دانسته و معتقد است از اين سخن «ابن تيميّه»، بدن انسان مى­لرزد و اين سخن، قبل از زنديق حرّان «ابن تيميّه» از جانب هیچ كسى در هيچ زمان و هيچ مكانی بیان نشده است و در واقع ابن تيميه از برخي روايات صدر اسلام در بى اعتنايى به ساحت حضرت رسول اكرم(ص) كه ناشي از نيت پليد اوست، سوء استفاده كرده است و با اين سخنان بى­اساس مقام و منزلت آن حضرت را در دنيا پايين آورده است، و مدّعى شده است كه حرمت و رسالت آن بزرگوار پس از رحلت از بين رفته است و اين عقيده به يقين كفر و در واقع زندقه و نفاق است.[7]
وی همچنین درباره فتوای ابن تیمیه مبنی بر اینکه زیارت قبر پیامبر اکرم (ص) و انبیای الهی را گناه شمرده و ادعای اجماع نموده است می­نویسد: « ... هیچ کسی مانند او به پیامبر و انبیای الهی جسارت نکرده است، با اینکه کتابهای مشهور و غیر مشهور، مردم را در تمامی زمانها و در همه جای عالَم، به زیارت پیامبر (ص) تشویق نموده­ است و زیارت حضرت رسول (ص) از بهترین تلاشها در راه خدا و آسان­ترین راههای نزدیکی به خدا و از جمله سنّت­های انبیاست و هیچ فردی چنین جسارتی نمی‌کند، مگر این که در قلب او بیماری نفاق است و از دست نشانده­های یهود و دشمنان دین و مشرکینی است که در مذمّت آقای امتهای پیشین و امّت اسلام، پافشاری کرده­اند.»[8]
وي اين ادعای ابن­تیمیّه که برای کنار گذاشتن حدیث «مَن حَجَّ و لم­ يَزُرني فَقَد جَفاني»[9]«هر كس حج خانه خدا را انجام دهد و مرا زيارت نكند، به من جفا كرده است.» گفته است : این حدیث را احدی از علما نقل نکرده است، و آن را تهمتي آشكار به علماي اهل سنت و ناشی از عدم اطّلاع ابن­تیمیّه دانسته و براي اثبات بيان خويش به نقل اين روايت توسط تعدد زيادي از بزرگان دانسته است.[10]

نتیجه گیری
از مطالبی که از نظرات حصنی دمشقی درباره فتاوا و آرای ابن تیمیه نقل شده است ، چنین بدست می­آید که آرای ابن تیمیه، مخالف با اندیشه علمای مسلمان بوده و آن قدر از مسیر صحیح منحرف شده است که علما را به این چنین واکنشی واداشته تا آنجا که ناچار به دادن حکم تکفیر برای وی شده­اند.
به یقین اگر کسی به دیده انصاف و بدون تعصب به این سخنان و مواضع او بنگرد دیگر برای او شکی در منحرف و ضالّ و مضل بودن ابن تیمیه باقی نمی­ماند.

[1] . حصنی دمشقی، تقی الدّین، دفع الشبه عن الرسول، داراحیاء الکتاب العربی، قاهره، دوم، 1418ه، مقدمه كتاب.
[2] . فقه آسان در مذهب امام شافعی، احمد عیسی عاشور، ص 18، مقدمه مؤلف؛ و از حِصنی دمشقی مؤلّف اصلی کتاب نیز مقدّمه­ای با همین عنوان در ابتدای کتاب به چاپ رسیده است.(همان، ص21، مقدمه مؤلّف اصلی کتاب).
[3]. دفع الشبه عن الرسول، همان.
[4]. همان، ص125.
[5]دفع الشبه عن الرسول (ص)، همان، ص82.
[6]. همان، ص96.
[7]. دفع الشّبه عن الرسول، همان، ص131.
[8] دفع الشبه عن الرسول (ص)، همان، ص 168.
[9] . سبکی، تقی الدین، شفاء السقام، بی­جا، چهارم، 1419ه ، ص98، سیوطی،جلال الدین، الدرالمنثور،دارالمعرفة، بیروت، ج1، ص237، دفع الشبه عن الرسول (ص)، همان، ص170.
[10] دفع الشبه عن الرسول(ص)، همان، ص171.