برای قضاوت در این راستا، و منطقی بودن چنین مقایسه ای نیاز است که ما ابتدا شناخت کاملی از دو طرف مقایسه داشته باشیم.

اگر معتقد باشیم که انسان خود را به نحو کامل و جامعی شناخته است، قطعا نمی توانیم چنین ادعایی درباره جنیان مطرح کنیم! شناخت ما از آنها ناقص است و اطلاعاتی جسته و گریخته از بعضی مسائلشان داریم. مثلا می دانیم:

جنیان قادرند در مدت زمان کوتاهی به فاصله ای دور دسترسی داشته باشند:

قالَ عِفْريتٌ مِنَ الْجِنِّ أَنَا آتيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِكَ وَ إِنِّي عَلَيْهِ لَقَوِيٌّ أَمينٌ [نمل/۳۹] عفريتى از جنّ گفت: «من آن را پيش از آنكه از مجلس خود برخيزى براى تو مى ‏آورم و بر اين [كار] سخت توانا و مورد اعتمادم.

آنها می توانند در آسمان ها بالا روند:

وَ أَنَّا لَمَسْنَا السَّماءَ فَوَجَدْناها مُلِئَتْ حَرَساً شَديداً وَ شُهُباً [ جن/۸] و ما بر آسمان دست يافتيم و آن را پر از نگهبانان توانا و تيرهاى شهاب يافتيم.

همچنان که می توانند در اعماق آبها نیز فرو روند:

وَ مِنَ الشَّياطينِ مَنْ يَغُوصُونَ لَهُ وَ يَعْمَلُونَ عَمَلاً دُونَ ذلِكَ [ انبیاء/۸۲] و برخى از شياطين بودند كه براى او غواصى و كارهايى غير از آن مى‏ كردند.

(در ماجرای شیاطین مسخر شده توسط حضرت سلیمان، برای اشاره به مسخر شده گان هر دو واژه شیطان و جن در قرآن به کار رفته است که اشاره ای به یکی بودن آن دو است.)

اما در عین حال اطلاعاتی از آنها داریم که آنها را فروتر از انسان نشان می دهد. به عنوان مثال:

گفته شده است که غذای اجنه از سرگین چهارپایان و استخوان است:

در اخبار هم از استنجاء با استخوان و سرگين غدقن شده براى اينكه خوراك جن و دواب آنهایند.  [۱]

همچنین ظاهرا تنها یک پیامبر از جنیان در بین آنها بوده است. مردی از امیر المومنین (ع)  پرسيد آيا خدا پيغمبرى بر جنیان فرستاده؟ فرمود: آرى، پيغمبرى بنام يوسف بر آنها فرستاد و آنها را بخدا عزّ و جلّ خواند و او را كشتند. [۲]

و سایر پیامبران مبعوث شده به آنان، از انسان ها بوده اند:

قُلْ أُوحِيَ إِلَيَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقالُوا إِنَّا سَمِعْنا قُرْآناً عَجَباً * يَهْدي إِلَى الرُّشْدِ فَآمَنَّا بِهِ [ جن/۱,۲] بگو: «به من وحى شده است كه تنى چند از جنّيان گوش فرا داشتند و گفتند: راستى ما قرآنى شگفت‏ آور شنيديم. [كه‏] به راه راست هدايت مى‏ كند. پس به آن ايمان آورديم.

پس شناخت ما از جنیان ناقص است و با اطلاعاتی که داریم، نمی توانیم اظهار نظری بکنیم، خصوصا که معیار و مبنای پیشرفته بودن ابتدا باید تعریف شود. و سپس با توجه به آن قضاوت صورت بگیرد.

[۱]: بحار الأنوار ، ج‏۶۰، ص ۲۸۸

[۲]: بحار الأنوار، ج‏۶۰، ص ۷۸