การขัดเกลาและยกระดับจิตใจ  ตอนที่2

2)       โองการ และรายงานจำนวนมากมายที่กล่าวถึงการขัดเกลา ซึ่งเป็นเหตุผลสำคัญที่ยืนยันใหเห็นความจำของการขัดเกลา กุรอานกล่าวว่า ก็อดอัฟละฮะ มันซักกาฮา บุคคลใดที่ขัดเกลาจิตใจตนย่อมเป็นผู้ประสบความสำเร็จ

ท่าอิมามอะลี (อ.) กล่าวว่า ฏูบาลิมันอะซอ ฟิรอาวน์ ฮะวาฮุ วะอะฎออะมูซาตักวาฮุ เอาอักลุฮู ขอแสดงความยินดีกับบุคคลที่ต่อสู้กับฟิรอาวน์แห่งอำนาจใฝ่ต่ำของตนเอง และยึดถึอปฏิบัติตามมูซาแห่งปัญญาและความสำรวมตน

3)       มนุษย์ไม่สามารถเอาชนะจิตใจของตนเองได้อย่างง่ายดาย เนื่องจากความต้องการหรือกิเลส หรืออำนาจใฝ่ต่ำอาจลากจูงเขาไปทุกที่ตามที่ใจปรารถนา ดังนั้น เขาต้องต่อสู้กับมัน อิมามซอดิก (อ.) กล่าวว่า จิตของเจ้าคือศัตรูของเจ้า ดังนั้นจงต่อสู้กับมัน (و اجعَلْ نَفْسَكَ عَدُوّاً تُجاهِدُه) (วะซาอิลุชชีอะฮฺ เล่ม 11 หน้าที่ 123)

4)       การต่อสู้กับจิตใจตนเอง หรืออำนาจใฝ่ต่ำ เป็นการเสริมสร้างบุคลิกภาพให้แก่ตนเอง ดังนั้น บุคคลใดที่ปรารถนาให้บุคลิกภาพของพระเจ้าปรากฏในตน จำเป็นต้องขัดเกลาและต่อสู้กับจิตใจตนเอง ท่านอิมามซอดิก (อ.) กล่าวว่า

من ملك نفسه اذا رغب و اذا رهب و اذا اشتهي و اذا غضب حرّم الله جسده علي النار

บุคคลใดสามารถควบคุมจิตใจของตนให้อยู่ภายใต้การควบคุมดูแล ยามที่มันต้องการ ยามที่มันเตลิด ยามที่มันมีกิเลส และยามที่มันโกรธ ได้อัลลอฮฺทรงทำให้ร่างเรือนร่างของเขาเป็นสิ่งต้องห้ามสำหรับไฟนรก (วะซาอิลุชชีอะฮฺ เล่ม 11 หน้าที่ 123)

5)       ถ้าหากว่า สติปัญญาต้องอยู่ภายใต้อำนาจจิตแล้วละก็ มือเท้าของมนุษย์ย่อมถูกมัดไว้อย่างแน่นหนาแน่นอน อำนาจใฝ่ต่ำต้องเถลิงและแสดงความอวดดีย่างแน่นอน ดังนั้น เพื่อเป็นการป้องกันไม่ให้อำนาจใฝ่ต่ำแสดงความอวดดี มนุษย์ต้องทำการขัดเกลาตนเอง

6)        การเจริญเติบโตของมนุษย์ ถ้าปราศจากการขัดเกลาไม่อาจเป็นไปได้อย่างแน่นแน อิมามโคมัยนี กล่าวถึงความจำเป็นในการขัดเกลาตนเองว่า ถ้าเราไม่ขัดเกลาตนเอง เราก็ไม่สามารถปรับปรุงเปลี่ยนแปลงบุคลิดของเราให้ดีได้

แนวคิดของการขัดเกลา

การขัดเกลาตนเองมีองค์ประกอบสำคัญ 2 ประการกล่าวคือ

-          องค์ประกอบด้านวัตถุ หมายถึง สรีระ และสังขารเรือนร่างของมนุษย์

-          องค์ประกอบด้านศีลธรรม หมายถึง ดวงจิตและจิตวิญญาณ

            โดยปกติมนุษย์แล้วมนุษย์มีความแตกต่างกับสรรพสิ่งอื่นอย่างสิ้นเชิง ที่มีอยู่องค์ประกอบเดียว ขณะที่มนุษย์นั้นมี 2 องค์ประกอบสำคัญ องค์ประกอบภายนอกหรือสรีระของมนุษย์ซึ่งจัดว่าเป็นธาตุประเภทเดรัจฉาน มีความต้องการ และมีอารมณ์ความรู้สึก

            ส่วนองค์ประกอบภายในหรือศีลธรรมเป็นองค์ประกอบชั้นสูงของมนุษย์ ซึ่งเรียกว่า จิตวิญญาณ องค์ประกอบด้านนี้เองที่จำแนกมนุษย์ออกจากสัตว์เดรัจฉานและสรรพสิ่งอื่นโดยสิ้นเชิง อีกทั้งเป็นพลังผลักดันให้มนุษย์มีความสูงส่ง ก้าวหน้า และมีความสมบูรณ์ในความเป็นมนุษย์

            แต่ในการขัดเกลาจำเป็นต้องใส่ใจทั้งสององค์ประกอบสำคัญ เพื่อให้ทั้งสองเติบโตไปพร้อมๆ กัน หมายถึงเมื่อร่างกายมนุษย์มีการเจริญเติบโตต้องสามารถรองรับจิตวิญญาณที่มีความสมบูรณ์ได้ด้วย เนื่องจากถ้าไม่ใส่ใจสรีระของตน สิ่งที่จะประสบต่อไปคือความอ่อนแอ และการเจ็บป่วยได้ไข้ ด้วยเหตุนนี้ ดังเช่นที่ร่างกายและสังขารต้องการอาหารสมบูรณ์ครบทุกหมวดหมู่ สะอาดและบริสุทธิ์เพื่อเสริมสร้างให้เจริญเติบโตและแข็งแรง จิตวิญญาณของเราก็เช่นเดียวกันมีความต้องการในอาหาร เพื่อเสริมสร้างให้แข็งแรง ซึ่งอาหารที่สามารถเสริมสร้างให้จิตวิญญาณมีความแข็งแรงได้ เช่น นมาซ ศีลอด และการรำลึกถึงพระเจ้า

            อัล-กุรอานกล่าวถึงองค์ประกอบสำคัญของมนุษย์ไว้ดังนี้ เมื่อกล่าวถึงองค์ประกอบด้านจิตวิญญาณ อัลลอฮฺ (ซบ.) ตรัสว่า ข้าฯได้สร้างทารกน้อย และตรัสแก่มวลมลาอิกะฮฺว่า ...

            เมื่อพระองค์สร้างอาดัม (อ.) เสร็จ พระองค์ได้เป่าดวงวิญญาณของพระองค์เข้าไปบนเขา และมีบัญชาให้มวลมลาอิกะฮฺทั้งหลายก้มลงกราบอาดัม...

            เมื่อพระองค์ตรัสถึงองค์ประกอบที่เป็นเดรัจฉานของมนุษย์ ทรงกล่าวถึงเป้าหมายของมนุษย์ในการกิน การดื่ม และอำนาจใฝ่ต่ำอันเป็นแรงปรารถนาเช่นเดียวกับสัตว์เดรัจฉานโดยทั่วไป การทำความผิด และการฝ่าฝืน ฉะนั้น ถ้า องค์ประกอบด้านนี้ของมนุษย์ถูกทำให้เติบโตขึ้นมา องค์ประการด้านศีลธรรมจะหมดและสูญสลายไปโดยปริยาย มนุษย์สามารถดำรงความเป็นมนุษย์ของตนให้สืบต่อไปได้ก็ต่อเมื่อมนุษย์มีสติปัญญา มนุษย์ตราบที่มีสติปัญญาแต่มีความประพฤติเยี่ยงสัตว์เดรัจฉาน เขาก็ไม่แตกต่างอะไรไปจากสัตว์เดรัจฉาน ทว่าเขามีความตกต่ำยิ่งกว่าเสียด้วยซ้ำไป