การขัดเกลาและยกระดับจิตใจ  ตอนที่1

ตัวตนหมายถึงอะไร

            ตัวตนอาจแบ่งออกเป็น 3 ประเภทได้ดังนี้

            1) ตัวตนดี หมายถึงตัวตนที่เกิดขึ้นโดยสัญชาตญาณ และเป็นตัวกระตุ้นให้บุคคลแสดงพฤติกรรมตามธรรมชาติ ตัวตนแบบนี้เป็นส่วนของบุคลิกภาพที่อยู่ในจิตไร้สำนึก ทำให้คนรู้สึกโกรธ ยินดี หิว และมีความต้องการทางเพศ

            2)  Ego หรืออัตตา คือตัวตนที่เป็นส่วนของบุคลิกภาพที่ทำให้บุคคลรู้สึกรับรู้สิ่งต่างๆ ตามความเป็นจริง เป็นตัวประนีประนอมระหว่างความต้องการทางชีววิทยากับความต้องการทางสังคม  แต่บางครั้งคนเราก็สุดโต่งในการแสดง อีโก้ ทำให้กลายเป็นผลเสียที่เรียกว่า ถืออัตตาตัวตน ซึ่งก่อให้เกิดความยโสโอหัง และความอวดดี ถืออัตตาตัวตนเป็นใหญ่ เช่น ถือว่าข้าเก่งกว่า ดีกว่า สำคัญกว่า วิเศษกว่า คนอื่นทั้งหมด

            3) Super-ego เป็นส่วนที่กำหนดอุดมคติของบุคคล ตัวตนแบบนี้มีความหมายเท่ากับตัวมโนธรรมมักเกิดในสังคมที่มีการเน้นระเบียบวินัย หรือเคร่งครัดในคำสอนของศาสนา

การขัดเกลาตนเองหมายถึงอะไร

            การขัดตัวเองหรือการยกระจิตใจให้สูงส่ง หมายถึง การพัฒนา การเปลี่ยนแปลงจริยธรรม ความประพฤติ และศีลธรรมของตนให้ดีขึ้น การพยายามสร้างสรรค์และพัฒนาบุคลิกของตนให้เปลี่ยนไปในแนวทางที่ดี เป็นการขจัด อีโก้ ไม่ดีให้ออกไปจากตนเอง

            คำว่า ตัซกียะฮฺ บางคนกล่าวว่าหมายถึง การบริจาคทานบังคับที่เป็นทรพย์สิน หรือการชำระขัดเกลาให้ทรัพทย์สินของตนมีความสะอาด แต่ความหมายของนักปราชญ์ คำว่า ตัซกียะฮฺ หมายถึงการสร้างสรรค์ตัวเอง  การขัดเกลาและอบรมให้จิตของตนให้มีความสูงส่ง โดยอาศัยอำนาจและแรงปรารถนาของจิตไปในทิศทางที่ถูกต้องอันเฉพาะเจาะจง

            ท่านอิมามโคมัยนี (รฎ.) กล่าวว่า การขัดเกลาหมายถึง หลังจากการสงครามย่อยมนุษย์ต้องเข้าสู่การสงครามใหญ่ หรือญิฮาดอักบัร หรือการต่อสู้กับจิตของตนเอง หมายถึง การที่มนุษย์สามารถควบคุมพลังอำนาจใฝ่ต่ำของตน หรือพลังที่ปรากฏภายนอกให้อยู่ภายใต้การควบคุมของขององค์พระผู้สร้าง และทำลายให้แหล่งพลังของชัยฎอนมารร้ายว่างเปล่า

ความจำเป็นของการขัดเกลา

            มนุษย์ผู้ลืมเลือนหรือหลับใหลต่างทราบดีว่าการงาน และความประพฤติของตนในแง่ของความเจริญผาสุก และความตกต่ำต่างมีผลโดยตรงกับโลกนี้และโลกหน้า ด้วยเหตุนี้ จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีการพัฒนาจิตให้มีความสูงส่ง และออกห่างจากอำนาจใฝ่ต่ำให้มากที่สุดเท่าที่จะมากได้ หรือออกห่างจากความต้องการอันเป็นพลังของเดรัจฉานให้มากที่สุด  ซึ่งในเชิงของวิชาการเรียกว่า การขัดเกลาหรือการต่อสู้กับจิตใฝ่ต่ำของตน เนื่องจาก การขัดเกลาหรือการยกระดับจิตใจ เป็นสาเหตุทำให้มนุษย์รู้จักตนเอง เป็นการขจัดและเป่าฝุ่นแห่งความลืมเลือน ความเผอเรอ และความหลับใหลที่ติดปิดบังสายตาให้สะอาดหมดจด

แก่นแท้ของการขัดเกลา

            ความสำคัญของการขัดเกลา ท่านอิมามมุฮัมมัดบากิร (อ.) กล่าวว่า ไม่มีความดีงามและความประเสริฐใดยิ่งใหญ่ไปกว่าการขัดเกลาตนเอง ไม่มีการสงครามใดประเสริฐและยิ่งใหญ่ไปการ การต่อสู้กับอำนาจใฝ่ต่ำของตนเอง

            ดังนั้น ความจำเป็นในการขัดเกลาตนเองจึงเป็นหนึ่งในปัญหาที่ชัดเจน ซึ่งมีเหตุผลดังต่อไปนี้

1)            การขัดเกลาตนเอง เป็นหนึ่งในเป้าหมายอันยิ่งใหญ่ของการแต่งตั้งศาสดา อัล-กุรอานกล่าวว่า  พระองค์ทรงแต่งตั้งเราะซูลผู้ไม่รู้หนังสือขึ้นจากหมู่พวกเขา เพื่อสาธยายโองการต่าง ๆ ของพระองค์แก่พวกเขา ทำการขัดเกลาพวกเขาให้บริสุทธิ์ สอนคัมภีร์และวิทยปัญญาแก่พวกเขา แม้ว่าก่อนนี้พวกเขาจะอยู่ในการหลงผิดอันชัดแจ้งก็ตาม  (อัลญุมุอะฮ์ : 2)

هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الأُمِّيِّينَ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُواْ عَلَيْهِمْ ءَايَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلاَلٍ مُبِينٍ

เป้าหมายหลักประการหนึ่งที่อัลลอฮ์ทรงส่งท่านนบีมุฮัมมัดมายังโลกมนุษย์คือ “การ ขัดเกลามนุษย์” ให้บริสุทธิ์ทั้งกายวาจาและใจ จะเห็นได้ว่าโองการข้างต้นอัลลอฮฺ ตรัสถึงการขัดเกลาตนเองก่อนเรื่องการ ศึกษา นั่นเพราะการขัดเกลาตนเองคือ เป้าหมายที่จะเป็นสื่อที่ทำให้เราได้ใกล้ชิดกับ อัลลอฮฺนั่นเอง

ดังนั้น สิ่งแรกที่เราจำเป็นต้องให้ความสำคัญคือ  การ ปรับปรุงและเปลี่ยนแปลงชีวิตตัวเอง  ทั้งด้านนอกและด้านใน เนื่องจากว่ามีสิ่งไม่ดีงามหลายอย่างรวมสะสมอยู่ในตัวเราเช่น ความหลงผิด การยึดมั่นแบบผิดๆ ความอิจฉาริษยา ความอาฆาตพยาบาท ความถือพวกพ้องความเห็นแก่ตัว ความอคติ และการยึดมั่นในอัตตาตัวตน  เราจึงควรพยายามขจัดสิ่งโสมมต่างๆออกไปจากตัวเรา เพื่อตัวเราจะได้ตั้งมั่นอยู่บนความดีและความสำรรวมตนต่ออัลลอฮฺ