تاریخ بوت کھاٹ ای انسان ایجے وُن کہ جناں دی زندگی دے سارے حالات تے خصوصیات بڑے واضح طریقے نال لکھی گئی ہو وُن ۔ پیغمبراکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دی زندگی دی سب خصوصیات بوت ای واضح تے روشن وُن ۔
اللہ تعالیٰ نے آپڑی پاک کتاب قرآن مجید اچ کہ جس دی حفاظت دی ذمہ داری بی اُس نے آپی لیتی اے تے او قیامت تکل ہر قسم دی کمی تے زیاتی سی محفوظ اے ۔بڑے سونڑیں لفظاں نال آپڑے پاک نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دا تعارف کروایا تے اُناں دی بوت اعلی صفات دا تذکرہ کیتا اے ۔ اللہ تعالی نے ہک مقام تے ارشاد فرمایا: «انك لعلى خلق عظيم‏» یعنی اے پیغبر تو تا بڑے ودیا تے اعلی اخلاق دا مالک ایں ۔ ہک ہور مقام تے ارشاد فرمایا نے :
«محمد رسول‏الله و الذين معه اشداو على الكفاررحماء بينهم. » یعنی اے محمد اللہ دا رسول اے تے جیڑے اُس دے نال وُن او دُشمنڑاں تے سخوت تے آپس اچ بوت مہربان وُن ۔
بوت سارے محققاں ، تاریخ داناں نے اناں دی زندگی دے مُختلف پہلواں دے متعلق کتاباں لکھیاں نے تے تبصرے کیتے نے ۔
آئمہ علیہم السلام نے بی بوت ای دقیق تے گہرے انداز نال پیغمبراکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دی بے نظیر تے بے مثال زندگی دے حالات تے اُناں دی جنگاں تے تعلیمات تے روشنی پائی نے ۔
اس مُختصر جئے مضمون اچ اسی حضور اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دی شخصیت دے متعلق حضرت امام صادق علیہ السلام دے فرمان بیان کرنے دا شرف حاصل کرنے پے آں ۔
نورانی خلقت :
حضرت امام صادق علیہ السلام نے سلمان فارسی دے حوالے نال فرمایا:پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے ارشاد فرمایا کہ : اللہ تعالیٰ نے منو آپڑے نور سی پیدا کیتا اے ۔ اسراں ای امام صادق علیہ السلام نے ارشاد فرمایا: اللہ تعالٰی نے رسول اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نوں مُخاطب کر کے ارشاد فرمایا اے : اے محمد’ منے آسماناں ، زمیناں ، عرش ، دریاواں خلق کرنے سی پیلے تیرے تے علی دے نور نوں پیدا کیتا وے ۔
ثقۃ الاسلام کلینی نے آپڑی کتاب اچ لکھا اے : حضرت امام صادق علیہ السلام نے ارشاد فرمایا : رسول اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دی ولادت با سعادت دے وخوت حضرت فاطمہ بنت اسد حضرت آمنہ دے کول آئی ین ۔ اناں چو ہک نے دوسری نوں کیااے :جے کچھ میں پئی ویکھ نیاں توبی پئے ویکھ نی ایں ؟ دوسری نے کیا اے تو کیہ پئی ویکھ نی ایں ؟ اُنیں کیا اے :ہک ایسا نور جیڑا مشرق تے مغرب اچ پھیلا اویا وے ۔ اسی ویلے ابوطالب اُتھے آین تے اُناں نوں کیا نے : تُسی اتنے حیران تے پریشان کیوں وو؟ فاطمہ بنت اسد نے سارا قصہ اُناں نوں سُنڑاں دتا اے ۔ حضرت ابوطالب اُناں نوں کیا اے : توانو ہک خوشخبری سُنڑاواں ؟ اُناں نے کیا جی سُنڑاو۔ ابوطالب علیہ السلام نے کیا اے : تیرے سی ہک ایسا بچہ پیدا ہوسی کہ جیڑا اس بچے دا وصی تے جانشین ہوسی ۔
پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے پاک تے مبارک نام
عرباں دا ہک بوت وڈا نسب شناس کہنداے : امام صادق علیہ السلام نے میرے سی پوچھااے :پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے کتنے نام قرآن اچ آےین ؟
منے عرض کیتی اے : دو یا ترے ۔
امام صادق علیہ السلام نے فرمایا اے : قرآن اچ حضرت محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے ۱۰ نام آئے ین : محمد ، احمد ، عبد اللہ ، یس ، نون ، مزمل ، مدثر ، رسول تے ذکر ۔
اس سی بعد حضرت امام صادق علیہ السلام نے ہر ناں دے متعق ہک آیت دی تلاوت کیتی اے تے فرمایا نے : “ذکر” حضرت محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے ناواں چو وے تے اسی اہل بیت ” اہل ذکر” آں ۔ اے کلبی جو کچھ پوچنڑاں ای ساڈے کولو پوچ۔
کلبی کینداے :امام صادق علیہ السلام دے رُعب نال اللہ دی قسمیں منو سارا قرآن پھل گیا اے تے میں ہک سوال بی نی پوچ سکا واں /
بعض نے حضورِ اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے ۴۰۰ نام تے القاب لکھے ین کہ جناں دا ذکر قرآن مجید اچ آیا وے ۔
نام ” محمد” صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دی عظمت
حضور اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے مبارک نام ” محمد ” دی عظمت حضرت امام صادق علیہ السلام وسے اسراں ہئی کہ جیڑے ویلے بی امام علیہ السلام دے سامنڑے لیتا جاندا ہئیا تا رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دی عظمت تے سی اتنے متائثر ہوندے ہئے کہ اُناں دے چہرے مبارک دا رنگ کدی سبز تے کدی زرد ہو جاندا ہئیا ۔تے اس ویلے اُناں دے آپڑے صحابی بی اُناں نئی پچھانڑ سکدے ہئے ۔
امام صادق علیہ السلام کدی کدی پیغمر اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دا نام سُنڑنے سی بعد فرماندے ہئے میری جان اُناں تے قربان ۔ اباھارون کہندا وے کہ : ہک دِن میں حضرت امام صادق علیہ السلام دی خدمت اچ حاضر ہویا واں ۔ امام صادق علیہ السلام نے منو فرمایا اے : اے ابا ھارون ‘ میں کچھ دناں سی تنو نئی ویکھا یا ؟
منے عرض کیتی اے منو اللہ تعالی نے ہک پُتر عطا فر مایا اے ۔ امام علیہ السلام نے فرمایااے : اللہ تیرے وسے اُنوں مبارک کرے ۔ اُس دا نام کیہ رکھا ای؟ منے عرض کیتی اے : محمد نام رکھا وے یا امام ۔
اس نام دا سُنڑناں ہئیا کہ امام علیہ السلام نے آپڑے چہرے نوں زمین دی ول اتناں خم کیتا اے کہ زندیک ہئیا کہ اُناں دے رُخسار مبارک زمین نال لگنڑیں لگون ۔ اُناں نے آپڑے مبارک ہوٹھاں سی آہستہ آہستہ کیا اے : محمد ، محمد ، محمد ۔ اس سی بعد فرمایا نے : میں ، میرے بچے تے میرا پیو تے سب زمین ولے تیرے تے قربان جا وُن اے رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم ۔ اُنوں گالیا ں نہ دے ویں ۔اُنوں ماریں نا ، اُس نوں تکلیف نہ دے ویں ۔ تے اس گہل نوں اچھی طراں سمجھ لے زمین تے کوئی بی ایسا کہار نیگا کہ جس اچ محمد جیا مبارک ناں ہوئے تے اُس کہار وسے سارے تہاڑے مبارک نہ ہو وُن ۔