عصمت ائمه عليهم السلام در روايات رسول خدا (ص):

روايات بسيارى در كتاب‌ هاى شيعه و سنى از زبان رسول خدا صلى الله عليه وآله وجود دارد كه با استناد به آن‌ ها مى‌ توان عصمت ائمه عليهم السلام را ثابت كرد؛ از آن جايى كه بناى ما بر اختصار است، ما فقط دو روايت «ثقلين» و «على مع الحق» را مطرح و بحث خواهيم كرد.

حديث ثقلين

حديث ثقلين،‌  از ديدگاه شيعه و سنى روايتى است متواتر كه در صحيح‌ ترين كتاب‌ هاى اهل سنت وارد شده و بزرگان اهل سنت، صحت آن را پذيرفته و اعلام كرده‌ اند.

احمد بن حنبل در مسند خود مى‌ نويسد:

حدثنا عبد اللَّهِ حدثني أبي ثنا بن نُمَيْرٍ ثنا عبد الْمَلِكِ بن أبي سُلَيْمَانَ عن عَطِيَّةَ العوفي عن أبي سَعِيدٍ الخدري قال قال رسول اللَّهِ (ص) اني قد تَرَكْتُ فِيكُمْ ما ان أَخَذْتُمْ بِهِ لَنْ تَضِلُّوا بعدي الثَّقَلَيْنِ أَحَدُهُمَا أَكْبَرُ مِنَ الآخَرِ كِتَابُ اللَّهِ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنَ السَّمَاءِ إلى الأَرْضِ وعترتي أَهْلُ بيتي الا وانهما لَنْ يَفْتَرِقَا حتى يَرِدَا عَلَىَّ الْحَوْضَ.

ابوسعيد خدرى گويد: رسول خدا (ص) فرمود: من بعد از خودم در ميان شما دو چيز گرانبها مى‌ گذارم كه اگر به آن‌ ها تمسك كنيد، هرگز گمراه نخواهيد شد، يكى از آن‌ ها كه بزرگتر از ديگرى است،كتاب خدا كه ريسمان ممتدى از آسمان تا زمين است. و ديگرى عترت و اهل بيت من هستند. آگاه باشيد كه اين دو از يكديگر جدا نمى‌ شوند تا در كنار حوض (كوثر) بر من وارد شوند.

الشيباني، ابوعبد الله أحمد بن حنبل (متوفاى241هـ)، مسند أحمد بن حنبل، ج3،‌  ص59، ح11578، ناشر: مؤسسة قرطبة – مصر.

ابن كثير دمشقى سلفى در تفسير خود در باره اين روايت مى‌ گويد:

وقد ثبت في الصحيح (م 2408) أن رسول الله(ص) قال في خطبة بغدير خم إن تارك فيكم الثقلين كتاب الله وعترتي وإنهما لم يفترقا حتى يردا علي الحوض.

در صحيح (مسلم) ثبت شده است كه رسول خدا در خطبه غدير خم فرمود: من در ميان شما دو چيز گرانبها مى‌ گذارم، يكى كتاب خدا و ديگر عترتم را، اين دو از يكديگر جدا نمى‌ شوند تا در كنار حوض (كوثر) بر من وارد شوند.

ابن كثير الدمشقي، إسماعيل بن عمر ابوالفداء القرشي (متوفاي774هـ)، تفسير القرآن العظيم، ج3، ص404، ناشر: دار الفكر - بيروت – 1401هـ.

و در جاى ديگر مى‌ گويد:

قال شيخنا أبو عبد اللّه الذهبي: وهذا حديث صحيح.

استاد من ابو عبد الله ذهبى گفته: اين حديث صحيحى است.

ابن كثير الدمشقي، إسماعيل بن عمر القرشي أبو الفداء، البداية والنهاية، ج5، ص209، ناشر: مكتبة المعارف – بيروت.

محمد ناصر البانى كه وهابى‌ ها از او با عنوان «بخارى دوران» ياد مى‌ كنند، در كتاب صحيح جامع الصغير، ج2، ص217، ح2554، آن را تصحيح كرده است.

اين روايت از چند جهت عصمت اهل بيت عليهم السلام را ثابت مى‌ كند:

1. در اين روايت رسول خدا صلى الله عليه وآله اطاعت مطلق از قرآن و اهل بيت عليهم السلام را براى همه مسلمانان واجب مى‌ كند.

همان طورى كه پيش از اين در آيه اولى الأمر ثابت شد، دستور به اطاعت مطلق، دلالت بر عصمت مى‌ كند؛ زيرا محال است خداوند دستور به اطاعت مطلق از كسى را بدهد كه مى‌ داند احتمال خطا و اشتباه در گفته‌ هاى آن شخص وجود دارد و ممكن است با كتاب خدا و سنت رسولش مخالفت نمايد؛

2. رسول خدا صلى الله عليه وآله در اين روايت مى‌ فرمايد: «وانهما لم يفترقا حتى يردا على الحوض»؛ يعنى قرآن و اهل بيت عليهم السلام هيچگاه از يكديگر جدا نخواهند شد و با يكديگر مخالفت نخواهند كرد.

اين جمله نيز عصمت ائمه عليهم السلام را ثابت مى‌ كند؛ چرا كه اگر اهل بيت عليهم السلام مرتكب گناه و اشتباه شوند، در همان لحظه از قرآن جدا شده‌ اند و اعتقاد به جدا شدن آن‌ ها از قرآن، منجر به تكذيب سخن رسول خدا صلى الله عليه وآله خواهد شد؛

3. رسول خدا صلى الله عليه وآله در اين روايت، تمسك به كتاب خدا و اهل بيت عليهم السلام، سبب نجات از گمراهى معرفى كرده است «ما ان أَخَذْتُمْ بِهِ لَنْ تَضِلُّوا بعدي»؛ پس همان طورى كه اطاعت از قرآن سبب هدايت و نجات از گمراهى مى‌ شود، اطاعت از اهل بيت عليهم السلام نيز همين خاصيت را خواهد داشت و اين عصمت آن بزرگواران را ثابت مى‌ كند.

تفتازانى در شرح المقاصد در اين باره مى‌ گويد:

ألا يرى أنه صلى الله عليه وسلم قرنهم بكتاب الله في كون التمسك بهما منقذا من الضلالة ولا معنى للتمسك بالكتاب إلا الأخذ بما فيه من العلم والهداية فكذا في العترة ولهذا قال النبي صلى الله عليه وسلم من بطأ به عمله لم يسرع به نسبه.

مگر نمى‌ بينيد كه رسول خدا (ص) اهل بيت خود را با كتاب خداوند در اين كه تمسك و اطاعت از آن‌ ها، سبب نجات از گمراهى مى‌ شود، قرين كرده است؟ تمسك به كتاب خدا، معنایى جز پذيرش علم و هدايتى كه در او هست، ندارد؛ پس همين معنا در عترت نيز مراد است، به همين خاطر رسول خدا (ص) فرموده است: اگر كسى عملش او را عقب زند، نسبش او را پيش نمى‏ اندازد.

التفتازاني، سعد الدين مسعود بن عمر بن عبد الله (متوفاى 791هـ)، شرح المقاصد في علم الكلام، ج2، ص303، ناشر: دار المعارف النعمانية - باكستان، الطبعة: الأولى، 1401هـ - 1981م.

اگر اهل بيت عليهم السلام معصوم نباشد و امكان خطا و اشتباه براى آن‌ ها وجود داشته باشد، چگونه مى‌ تواند تمسك مطلق به آن‌ ها سبب نجات از گمراهى باشد؟

در نتيجه: همان طورى كه قرآن كريم اين خاصيت را دارد كه: لا يَأْتيهِ الْباطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزيلٌ مِنْ حَكيمٍ حَميدٍ. (فصلت/42) هيچ گونه باطلى، نه از پيش رو و نه از پشت سر، به سراغ آن نمى‏ آيد؛ چرا كه از سوى خداوند حكيم و شايسته ستايش نازل شده است» اهل بيت عليهم السلام نيز معصوم از هرگونه خطا و اشتباه هستند.