براى كمال انسان ضرورى‏ترين شرط، دانش‏آموزى و به دست آوردن اندوخته‏هاى ارزشمند علمى است و براى دريافت دانش‏ها و بينش‌ها مهم‌ترين راه چشم و گوش است. بيشترين آموخته‏هاى انسان از راه گوش و چشم فراچنگ مى‏آيد، بنابراين آموختن به كودك كه شنونده‌ی خوبى باشد، در حقيقت گشودن راههاى دانش به سوى اوست.

و نيز بازخواست كردن دانش‌هاى آموخته همراه با محبت ‏بى‏شائبه و اظهار عواطف خالصانه‌ی مادرى بهترين راه شكوفا كردن استعداد كودكان است.

فاطمه(سلام الله علیها) كودكانش را به محضر رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) مى‏فرستاد تا از درياى دانش متصل به وحى و علم مطلق الهى رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) استفاده برند و باز از آنان بازمى‏خواست كه آنچه را آموخته‏اند، بازگو كنند. به جريان زير دقت‏كنيد:

امام حسن مجتبى عليه السلام هفت ‏ساله بود كه در جلسات رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) شركت مى‏جست و آنچه را از وحى بيان مى‏كرد به خاطر مى‏سپرد، آنگاه به حضور مادرش مى‏آمد و آنچه را به خاطرسپرده بود، براى مادر بازگو مى‏نمود. چون اميرالمؤمنين(علیه السلام) به خانه مى‏آمد، مى‏ديد فاطمه(سلام الله علیها) از آنچه امروز به پيامبر اكرم وحى شده است و آن را در مسجد بازگفته است ‏با خبر است. شگفت‏زده مى‏پرسيد: از كجا اين مطالب را مى‏دانى، با اينكه در جلسات رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) حضور نداشتى، فاطمه زهرا (سلام الله علیها) مى‏فرمود: فرزندت حسن، برايم نقل مى‏كند.

روزى اميرمؤمنان(علیه السلام) در خانه پنهان شد تا جريان بازگو كردن سخنان پيامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) توسط امام حسن(علیه السلام) را ببيند. در اين هنگام امام حسن به خانه وارد شد و شروع به سخن گفتن كرد، ولى دچار لكنت زبان شد.

مادر شگفت‏زده شد كه هيچ‌گاه اين چنين نبودى، امام حسن پاسخ داد: مادر تعجب نكن زيرا بزرگمردى به سخنانم گوش فرا مى‏دهد و بدين واسطه است كه دچار لكنت زبان شدم.

على(علیه السلام) از مخفى‏گاه خود خارج شد و امام حسن(علیه السلام) را بوسيد.

او كودكانش را به گونه‏اى تربيت كرد كه دخترش زينب سلام الله عليها روايات بسيارى را كه از مادرش زهرا شنيده بود، براى ما نقل كرده است و امروز روايات او بخشى ارزشمند از فرهنگ غنى شيعى به شمار مى‏رود.

همه مى‏دانيم مدت زندگى فاطمه زهرا(سلام الله علیها) بسيار كوتاه بود و از سويى ديگر اخبار و گزارش‌هاى همين زندگى كوتاه را هم دست‏ سياست غاصبانه نگذاشت منتشر شود، به قول ‏دانشمندى:

فضايل اين خاندان را دوستان از ترس پنهان كردند و دشمنان از حسد بازگو ننمودند، اما با اين همه آنچه به دست مردمان رسيده، بوى دل‏انگيزش دنيا را عطرآگين كرده و مشرق و مغرب را فرا گرفته است.

ما برخى از آثار و رواياتى كه در زمينه‌ی سيره‌ی تربيتى فاطمه(سلام الله علیها) بدست ما رسيده بود، بررسى كرديم ولى بررسى كامل‌تر آن را بايد در فرآورده‏هاى اين تربيت جستجو و نظاره كرد.

آرى، تمام عظمتها و شكوه‌هايى كه به بهترين صورت در زندگى فرزندان فاطمه(سلام الله علیها) متجلى است، نشانگر تربيت تابناك و دامان پاك و آموزه‏هاى گران‏ارج فاطمه(سلام الله علیها) است.

به اين خانه‌ی گلين كوچك بنگريد، چه كسانى را به جامعه تحويل داده است:

حسنين (حسن و حسين عليهماالسلام)

زينبين (زينب و ام‏كلثوم سلام الله عليهما)

دو مردى كه قلم و بيان از ترسيم شكوه صلح و جنگ آنان و دستيابى به فراز قله‏هاى دانش و بينش آن‌دو و بلنداى چكاد اخلاق آنها ناتوان است، ‏بلكه پرنده‌ی تيزپرواز و بلندگراى انديشه را نيز ياراى رسيدن به بلنداى آن نيست،

و دو زنى كه «مردانگى در ركابشان جوانمردى آموخته‏» و در غروب سياه تمامى ارزش‌هاى انسانى، فرياد رساى آن‌دو تاريكزار بى‌تپش توده‏هاى مردم كوفه و شام را به حركت و هيجان و شور و شعور و شعار واداشته است، در ميادین معنويت و صفا و عرفان نيز چشم عارفان روزگار را خيره و انديشه‌ی عابدان اعصار را سرگردان و متحير نموده‏اند.

آرى همه‌ی آن عظمت‏ها مديون تربيت فاطمه(سلام الله علیها) و ريشه در پرورش نيكوى او دارد، از اين رو در با شكوه‏ترين نمايش حق و باطل و در رساترين و گيراترين و زيباترين هماوردى نور با سياهى و تباهى و فضيلت‏كشى - در عاشورا – تك‌سوار ميدان، همه‌ی اين شكوهها و عظمتها و اوجها را مرهون دامان پاك فاطمه مى‏داند و مى‏گويد:

هيهات منا الذلة... زبونى، خوارى، پَستى از پيرامون ما به دور است (ما و ذلت هرگز) خداى و پيامبر و مؤمنان و آن دامن‌هاى پاك و پاكيزه‏اى كه ما را پرورانده است، از ذلت ما پروا دارند و ما را خوار و زبون نمى‏پسندند.