پاسخ به شبهات فیلم موهن درباره همسران پیامبر(صلی الله علیه و آله)

برخی از مخالفان اسلام، كه مفهوم زندگی را جز ارضای تمایلات جنسی و اشباع غرایز و امیال حیوانی چیز دیگری نمی دانند، هر روز به عناوین مختلف و صورت های گوناگون اشكالات و شبهاتی را به اسلام و احكام مقدّس آن و نیز شخص پیامبر(صلی الله علیه وآله) وارد می كنند; از جمله اینكه: فلسفه تعدّد همسران پیامبر چه بوده است؟ و...

یکی از مواردی که در فیلم موهن اخیر به ساحت رسول اعظم(صلی الله علیه وآله) دستمایه قرار گرفته، همین موضوع تعداد ازدواج‌های پیامبر(صلی الله علیه وآله) است.
این شبهه در ذهن برخی از محققان و اندیشمندان غربی چنان ریشه دوانیده كه عامل شهوت را مسلّم پنداشته اند; مسئله ای كه آنها را از دست یافتن به حقیقت بازداشته است. گوستاولوبون كه تحقیقات گسترده ای درباره اسلام انجام داده است، در كتاب تمدّن اسلام و عرب می گوید: «اگر از پیامبر بتوان انتقادی كرد، فقط همان محبّت مفرطی است كه به زن داشته است.»(گوستاولوبون، تمدّن اسلام و عرب، ترجمه سید محمّدتقى فخرداعى گیلانى، چ چهارم،  ص 120)

ازدواج‌های پیامبر، تابع مصالح دینی و اجتماعی

انگیزه‌های ازدواج حضرت، نه از سر شهوت‌رانی و خوشگذرانی، بلکه اساساً بر طبق دستور الهی و بر پایه مصالح و مقتضیات اسلام در آن مقطع زمانی صورت گرفته بود.
علامه طباطبائى می فرماید: ازدواج‏هاى آن حضرت، هر كدام روش خاصى را داشت. نخستین همسر آن حضرت خدیجه است. پیامبر اولین بار با او ازدواج كرد و بیش از بیست سال با او زندگى كرد و غیر از او با كسى ازدواج نكرد.
جان دیون پورت انگلیسى مى‏گوید: با این كه در آن زمان، زیاد زن گرفتن كار بدى نبود، ولى با این حال حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) تا پنجاه سالگى با یك زن زندگى كرد و تا خدیجه زنده بود، زن دیگرى نگرفت. آیا ممكن است كسى شهوت‏ران باشد و هیچ مانعى هم براى زن گرفتن در كار نباشد، با این حال با یك زن زندگى كند آن هم با زنى كه سنّ بالائى داشته باشد؟ همسران پیامبر، عقیقى بخشایش، ص 78، چاپ قبل از انقلاب)
توماس كارلایل مى‏گوید: به رغم دشمنان، حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) هرگز شهوت‏پرست نبود و این تهمت، بى‏انصافى است. (همان)
 گیورگیو مى‏گوید: محمد (صلی الله علیه وآله) در سال 595 میلادى ازدواج كرد و زندگى خانوادگى او نمونه‏ى زهد، تقوا و پاكى بود. او همانند ابراهیم، نوح و یعقوب در محیطى ساده و بى‏آلایش زندگى مى كردو(همان) براى آگاهى بیشتر ر. ك: الصحیح من سیرة النبى الاعظم، سید جعفر مرتضى عاملى، ج 4، ص 68، چاپ جامعه مدرسین

زنان پیامبر همه از اهل مکه بودند!

با دقت در ازدواج‌های حضرت، به این نکته پی می‌بریم که همسران حضرت تنها از میان مهاجران و نه انصار بود، برای اینکه اتحاد و همدلی بین حضرت و انصار وجود داشته و به واسطه‌ای نیاز نبود؛ اما بین حضرت و قبایل مهاجر، کدورت و دشمنی‌هایی اتفاق افتاده بود که عقد ازدواج آنها را به عقد دوستی و وحدت تبدیل می‌کرد، به همین جهت پیامبر (صلی الله علیه وآله) با قبایل بزرگ قریش، به ویژه با قبایلی که بیش از دیگران با پیامبر (صلی الله علیه وآله) دشمن بودند، مانند بنی‌امیه و بنی‌اسرائیل، ازدواج کرد؛ اما با قبایل انصار که از سوی آنان هیچ خطری احساس نمی‌شد و آنان نسبت به پیامبر (صلی الله علیه وآله) دشمنی نداشتند، ‌ازدواج نکرد.

مصالحی بر ازدواج پیامبر با عایشه

ازدواج پیامبر با عایشه و حفصه برای تحکیم جامعه نوپای اسلام بود و پیامبر از روی علاقه با آنان ازدواج نکرد. شوهر حفصه خنیس بود که در جنگ بدر وفات کرد و ازدواج پیامبر با او از روی اصرار عمر بود. عمر یک بار که حفصه و عایشه پیامبر را اذیت کرده بودند به دخترش گفت: به خدا قسم می دانی که پیامبر تو را دوست ندارد و اگر من نبودم تو را طلاق می داد.(الدر المنثور، ج6، ص 242)
از طرفی علت ازدواج پیامبر اكرم با عایشه این بود كه ابوبكر پدر عایشه، اصرار به این ازدواج داشت و همچنین خانواده و قبیله عایشه به كرم و شجاعت و امانت داری مشهور بودند لذا برای ترویج دین اسلام كه هدف پیامبر اكرم بود این خانواده و قبیله كمك بودند.(عایشه عبدالرحمن ، نبت الشاطی ، تراجم السیدات بیت النبوه ، ص 249)
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در مورد ِ آینده ی برخی از همسران خویش سخنانی فرموده اند كه می تواند ملاك تشخیص حق از باطل در موارد نیاز باشد. به عنوان نمونه می توان به روایتی که بخاری آن را نقل کرده است اشاره نمود که گفته است:
رسول خدا به خانه عایشه اشاره فرمودند و سه بار گفتند: فتنه (آزمایش) در اینجاست؛ فتنه در اینجاست، فتنه در اینجاست.
حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِیلَ حَدَّثَنَا جُوَیْرِیَةُ عَنْ نَافِعٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ قَامَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ خَطِیبًا فَأَشَارَ نَحْوَ مَسْكَنِ عَائِشَةَ فَقَالَ هُنَا الْفِتْنَةُ ثَلَاثًا مِنْ حَیْثُ یَطْلُعُ قَرْنُ الشَّیْطَانِ، (صحیح بخاری کتاب فرض الخمس باب ما جاء فی بیوت ازواج النبی صلی الله علیه آله و سلم)
رسول خدا به سخن ایستادند، پس به سمت خانه عایشه اشاره کردند و سه بار فرمودند اینجاست فتنه؛ همان جایی که امت شیطان ظهور می کنند.

علل ازدواج های پیامبر

علّت كلّی ازدواج های پیامبر اكرم(صلی الله علیه وآله) بر اساس مصالح و حكمت هایی بود كه در انجام مأموریت الهی به آنها نیازمند بود; چرا كه اگر هدف عیش و نوش و شهوترانی بود، همانند پادشاهان و سلاطین به جای زنان سالخورده و بیوه، دختران زیبا را اختیار می كرد.
محمّد رشیدرضا صاحب تفسیر المنار می نویسد: «حكمت عمومی كه آن حضرت را در سال های آخر عمر و ایّام كهولت و اشتغال به تدبیر امور مردم و هنگام دفاع از دشمنان مهاجم وادار به ازدواج نمود، بر اساس یك سیاست بسیار عالی و روشی پسندیده بود.»( محمّد رشیدرضا، تفسیر القرآن الحكیم الشهیر بتفسیرالمنار، ج 4، ص 302)
به عبارت دیگر، یكی از علّت های این ازدواج ها محكم كردن ستون های ساختمان دین و ثابت نمودن پایه های اسلام بود. اشتیاق به دعوت اسلامی، حضرت را وادار كرد تا پیوند دامادی با كسانی ایجاد كند كه بتوانند به عنوان تكیه گاهی برای او نیرویش را برای دعوت مردم به اسلام، چندین برابر كنند.
علّت دیگر این ازدواج ها، مهر و شفقت و دلسوزی و رحمت آن حضرت نسبت به زنان بیوه و بی یاور بود. اگر نیروی هوا و هوس و عشق و شهوت بر نفس پیامبر غالب بود، پیش از نبوّت می توانست هر زنی را اختیار كند; او در آن زمان در ابتدای جوانی و كمال نیرومندی بود و هیچ قانونی نمی توانست بین او و خواسته هایش مانع شود، بخصوص كه آن حضرت از این جهت مورد رغبت و توجّه شدید مردم بود و همه علاقه مند بودند هر زنی را تقدیم او كنند، اما آن حضرت هرگز این كار را نكرد.
به رغم اینكه مردان عرب آن روز بر حسب عادت، زنان زیادی (حتی بیش از ده زن) می گرفتند، امّا پیامبر اسلام پیش از بعثت تنها با حضرت خدیجه ازدواج كرد.
مرحوم علّامه طباطبائی در تفسیرالمیزان می فرماید: افرادی كه محبّت مفرط به زن و شهوت و عشق دارند فریفته آرایش و زینت و عاشق جمال و دلربایی ها و طراوت سن جوانی می گردند، در حالی كه این گونه خصوصیات با زندگی و روش آن حضرت منطبق نمی گردد; چون با بیوه زنان و زنان پیر و سالخورده ازدواج كرد.
دكتر هیكل نیز در این باره می گوید: پیامبر كسی نبود كه هوس بر عقل او غالب شود و از این رو، زنانی را كه به عقد خویش در آورد، به اقتضای عشق و شهوت نبود. سخنان مستشرقان درباره زن دوستی پیامبر چنان ناپسند و پوچ است كه درباره مردان عادی و مادی نیز روا نیست تا چه رسد به فرد بزرگی كه پیغمبری او صحنه زندگانی و جریان تاریخ جهان را عوض كرده است.(محمّدحسین هیكل، حیاة محمّد ترجمه ابوالقاسم پاینده، چ ششم، ص 443ـ444)
وی همچنین معتقد است كه پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله)در اثنای جنگ های مسلمانان كه گروهی از آنان كشته می شدند و طبعاً زنانشان بیوه می ماندند، اقدام به ازدواج با آنها می كرد. آیا واقعاً تعدّد زوجات پس از جنگ ها و شورش ها كه هزاران نفر تلف می شوند و عده زیادی از زنان بی شوهر می مانند، بهتر از اكتفا به یك زن نبود؟( محمّد محمود صواف، همسران پاك پیامبر و فلسفه تعدّد آنها، ترجمه مصطفى احمد نور كهتوئى ، ص 20ـ22)

انگیزه‌های ازدواج‌های پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله

1- ازدواج‌های پیامبر ‌در بسیاری از موارد جنبه سیاسی داشته و برای كاستن از دشمنی‌، یا ایمان آوردن و یا طرح دوستی و جلب محبت و علاقه اشخاص و یا قبایل به اسلام بوده است كه حتی گاهی به خاطر این ازدواج‌ها تمام افراد یك قبیله مسلمان می‌شدند، از جمله ازدواج‌های مصلحتی پیامبر گرامی‌ ازدواج با صفیه‌ (دختر حی بن اخطب رئیس قبیله بنی نضیر) ازدواج با حفصه‌ (دختر عمر)، جویره‌ (دختر حارث‌، رئیس قبیله بنی مصطلق كه باعث شد پدر، برادران و بسیاری از قبیله مذكور به اسلام ایمان آوردند.( ر.ك‌: فروغ ابدیّت‌، آیت الله جعفر سبحانی‌، ج 2، ص 171، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم‌)
2 -از آن ‌جا كه پیامبر با عده محدود و كمی از یارانش بر ضد تمام عقاید خرافی دوران خود قیام كرد، بنابراین به طور طبیعی تمام اقوام و قبیله‌های مختلف آن محیط بر ضد او بسیج شده بودند و پیامبر ‌برای این كه از گزند برخی اشخاص و قبایل در امان باشد و یا باعث ایمان آوردن آن‌ها به اسلام شود، از طریق ازدواج‌، با آنان رابطه خویشاوندی (كه محكم‌ترین رابطه در میان عرب جاهلی بود) برقرار می‌كرد.(ر.ك‌: تفسیر نمونه‌، همان‌، ج 17، ص 381ـ382)
3 - برخی دیگر از ازدواج‌های پیامبر به خاطر شكستن آداب و رسوم غلط جاهلی بوده است‌، مثل ازدواج با زینب‌ كه قرآن مجید در سوره احزاب‌، آیه 37، به آن اشاره و می‌فرماید: هنگامی كه زید زینب را طلاق داد، او را به ازدواج تو درآوردیم‌، تا برای افراد با ایمان درباره همسران پسرخوانده خود هنگامی كه آن‌ها را طلاق می‌دهند محدودیتی نباشد.(احزاب‌،37ـ38)
ازدواج پیامبر با زینب افزون بر باطل كردن یك سنت غلط(حرمت ازدواج با پسر خوانده در نظر اعراب) بزرگترین الگوی مساوات و برابری قرار گرفت‌، زیرا رهبر بزرگوار اسلام با زنی ازدواج كرد كه در گذشته همسر برده آزاد شده او بود و در دنیای آن روز چنین ازدواجی‌، با آداب و رسوم و شئون اجتماع مخالف بود و حتی اقدام شجاعانه پیامبر گرامی اعتراض و انتقاد منافقان و جاهلان آن زمان را برانگیخت و خداوند در آیات مذكور (احزاب‌، 37ـ38) جواب آن‌ها را داده است‌.( ر.ك‌: فروغ ابدیت‌، همان‌، ص 113ـ114)
4- بعضی دیگر از ازدواج‌های پیامبر گرامی ‌به خاطر تأمین نیاز اقتصادی بیوه زنان بی‌سرپرست انجام می‌گرفت‌ به خصوص افرادی كه سرپرست خود را به خاطر اسلام و حفظ دین خدا در جبهه و نبردها با دشمنان از دست داده بودند مثل زینب بنت خزیمه که در جاهلیت به خاطر انفاق به فقرا و مساکین به ام‌مساکین شهرت داشت، اما بعدها وی خود فقیر و تهیدست شده بود، پیامبر با ازدواج با او در پی حفظ آبروی وی برآمد.(الطبقات الکبرى/ترجمه،ج 8،ص 119)
5- دلجویى از زنان، به دلیل آسیب‏هایى كه آنان به خاطر پذیرش اسلام، متحمل شدند؛ مانند ازدواج با ام حبیبه که دختر ابو سفیان بود.
«گیورگیو» نویسنده مسیحی می‌نویسد: محمد (صلی الله علیه وآله) ام‌حبیبه را به ازدواج خود درآورد تا بدین ترتیب داماد ابوسفیان شود و از دشمنی قریش نسبت به خود بکاهد، در نتیجه پیامبر با خاندان بنی‌امیه و هند زن ابوسفیان و سایر دشمنان خونین خود خویشاوند شد و ام‌حبیبه عامل بسیار مۆثری برای تبلیغ اسلام در خانواده‌های مکه شد.»
6- ازدواج گاهی برای حفظ جان برخی از زنان مسلمان صورت می‌گرفت. درباره سوده بنت زمعه این جهت را بیان کردند؛ پس از خدیجه، سوده را گرفت. سوده به حبشه هجرت كرده بود و شوهرش پس از رجوع از حبشه، مرد. سوده زنى بود مۆمن و خویشانش هم كافر بودند. اگر او را به خویشان تحویل مى‏دادند، او را مى‏كشتند و یا گمراه مى‏ساختند. براى حفظ آن زن مۆمن از این خطرات، پیامبر اسلام با او ازدواج كرد و با این ازدواج سوده نجات یافت.(الطبقات الکبرى/ترجمه،ج 8،ص 56)
. در برخی از ازدواج‌ها، انگیزه پیامبر، رهایی اسرا و آزادسازی آنها بود؛ چنان ‌که با صفیه دختر حی بن‌ اخطب یهودی ازدواج کرد که دختر بزرگ یهودیان بود و او را از اسارت آزاد کرد.
8. حضرت با ازدواج با جویره دختر حارث بن ابی‌ضرار رییس طایفه بنی‌المصطلق که به اسارت درآمده بود، موجبات آزادی همه اسرای این قبیله را فراهم آورد؛ چون مسلمانان دیگر وقتی دیدند این طایفه با پیامبر خویشاوند شدند، همگی اسرای این قوم را که در دست داشتند، آزاد کردند و مردمان بنی‌المصطلق وقتی این رفتار را دیدند، همگی به اسلام گرویدند.
این ها تعابیر لطیفی است که نشان می‌دهند ازدواج پیامبر با زنان متعدد و مختلف برای حل یک سلسله مشکلات اجتماعی و سیاسی بوده است.

وجه مشترکی میان پیامبر و پادشاهان هوسران وجود ندارد!

اگر نیم نگاهی به زندگی پادشاهان هوسران که برای شهوترانی هر چه بیشتر به تشکیل حرمسرا اقدام می کردند، بیندازیم هیج وجه مشترکی یافت نمی شود، زندگی همسران پیامبر هم سطح سایر مردم و حتی پائین تر بود و در اطراف مسجد النبی در اطاق هائی ساده و بی آلایش روزگار می گذراندند و از حقوقی مساوی با سایر مسلمانان برخوردار بودند .و پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) با تحمل گرسنگی و مرارت ها هرگز حاضر نبودند که برای همسران خویش امکانات ویژه ای در نظر بگیرند.

فرآوری : زهرا اجلال