بسم الله الرحمن الرحیم

شش ماه تا ظهور امام زمان - سفیانی - یمانی - حسنی - سوریه

رسول اکرم صلی الله و علیه و اله:

تنعم امتی فی دنیاه نعیما لم تنعم مثله قط، البر منهم والفاجر، و المال قدوس، یاتیه الرجل فیحواله

در دولت او (امام مهدی (علیه السلام )) مردم آنچنان در رفاه و آسایش به سر می برند که هرگز نظیر آن دیده نشده است، و مال بقدری فراوان می شود که هر کس نزد او بیاید اموال را فراوانی را زیر پایش می ریزد.(1)

امام محمد باقر (علیه السلام ):

انه لیس عند احد من الناس حق و الصواب الا شی ء اخذه منا اهل البیت

همانا در نزد احدی از مردم، حق و صوابی نیست، مگر آن چیزی که از ما اهل البیت (علیه السلام ) صادر شده است.(2)

امام صادق (علیه السلام ):

ای مفضل! اخبار مام مهدی (علیه السلام ) را برای شیعیان ما بازگو کن تا اینکه در دین خود به شک و تردید نیفتند.(3)

امام حسن عسکری (علیه السلام ):

والله لیغیبن غیبه لا ینجوا فیها من الهکه الا من ثبته الله (عزوجل) علی القول با مامته و وفقه فیها للدعاء بتجیل فرجه.

به خدا سوگند (فرزندم مهدی (علیه السلام )) غیبت خواهد کرد، غیبتی که در آن نجات نخواهد یافت، به جز کسی که خدای عزوجل او را بر اعتقاد با امامتش ثابت نگاه دارد و از را به دعا کردن برای فرجش توفیق بدهد.(4)

سخن آغازین

صل اللهم علی التجلی الاعظم و کمال بهانک الاقدم؛ شجره الطور و الکتاب المسطور والنور علی النور فی طخیاء الدیجور؛ علم الهدی و مجلی العمی و نور ابصار الوری و بابک الذی منه یوتی الذی یملا الارض قسطا و عدلا کما ملات ظلما و جورا سیدنا و امامنا و هادینا بالحق؛ القائم المنتظر و لعنه الله علی اعداء ابدالابدین و دهرالداهرین.

ای در تو مقصد و مقصود ما وی رخ تو شاهد و مشهود ما

نیست کسی جز تو هوادار ما - یاور ما مونس ما یار ما

منتظران را به لب آمد نفس - ای ز تو فریاد به فریاد رس

با توجه به اهمیت فراوانی که برای دانستن و شناختن علائم ظهور امام زمان (ارواحناء فداه) در روایات ذکر شده گردیده شایسته است که مومنان و شیفتگان حضرت بقیه الله الاعظم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) با مطالعه آن علائم همواره خویش را برای یاری آن بزرگوار و آن ذخیره الهی آماده نمایند. با توجه به روایاتی که از ائمه اطهار (علیه السلام ) به دست می آید همواره و در همه حال می بایست در انتظار فرج و ظهور دولت الهی بر سراسر عرصه گیتی و جهان هستی بود؛ همانطور که مولایمان امام سجاد (علیه السلام ) می فرمایند:

انتظار الفرج من اعظم الفرج؛

انتظار فرج، خود از بالاترین و بهترین فرجهاست.(5)

مطالعه، بررسی و آگاهی از علائم و نشانه های ظهور امام زمان (علیه السلام ) روح امید را در قلب مومنان روشن نموده، تحمل مشکلات و مصائب دوران غیبت را آسان می گرداند؛ چرا که مولایمان امام کاظم (علیه السلام ) فرمودند:

شیعیان ما همواره با امید زنده می باشند.(6)

خداوند متعال در قرآن می فرماید:

انه لایایئس من روح الله الا القوم الکافرون(7)

همانا به جز قوم کافران از رحمت خداوند ناامید نمی شوند.

همچنین حضرت علی (علیه السلام ) فرمودند: در انتظار فرج باشید و از رحمت - کارگشایی - خداوند نا امید نگردید؛ زیرا بهترین اعمال در نزد خدای بزرگ انتظار فرج می باشد.(8)

امام صادق (علیه السلام ) پس از توصیف فتنه های تاریک و هلاک کننده قبل از ظهور امام زمان (علیه السلام ) آگاهی از روایات اهلبیت (علیه السلام ) و بررسی علائم مربوط به آن را، راه نجات از آن گردابهای مهلک برشمرده اند.(9)

با توجه به اینکه تاکنون چه در میان متقدمین و چه در میان متاخرین کتابهای فراوانی در رابطه با علائم و نشانه های ظهور به رشته تحریر در آمده است ولی برخی از آن کتب به دلیل حجم فراوان و متون سنگین به کار رفته در آنها، برای همگان قابل استفاده نمی باشند و چه بسا فهم و درک همه روایات برای تمامی طبقات شیعه کار آسانی نمی باشد؛ این امر ما را بر آن داشت تا به حول و قوه الهی و عنایات خاصه حضرت ولی عصر (ارواحناء فداه) مجموعه ای ساده از نشانه های عمومی ظهور امام زمان (علیه السلام ) را از کتب معتبر جمع آوری نموده با تصحیحات و روان سازی، آنها را در خدمت دوستداران و مشتاقان قرار دهیم، به نحوی که همه بتوانند از فیض آن بهره مند شوند.

در پایان، از تمامی خوانندگان عزیز استدعا داریم که ما را از نظرات و راهنمایی های ارزشمند خود بی نصیب نگذارند.

قم 1423 ه. ق

علیرضا فقیهی - علی عبدالهی

ضرورت شناخت علائم ظهور امام عصر (علیه السلام ) از دیدگاه روایات

این مسئله از دو جهت قابل بررسی می باشد؛ همانگونه که علامه بزرگوار آیت الله اصفهانی در کتاب پر ارزش مکیان المکارم بدان اشاره نموده اند؛ شناخت حضرت ولی عصر (عج) از جمله واجبات می باشد، و چون شناختن علائمی که مقارن با ظهور آن حضرت یا نزدیک به آن است مقدمه شناخت آن بزرگوار می باشد، در نتیجه دانستن آن نشانه ها لازمه شناخت آن حضرت محسوب می شد. از امام صادق (علیه السلام ) نقل شده که فرمودند:

علامت را بشناس، پس هرگاه آن را شناختی، پیش افتادن و تاخیر کردن این امر به تو ضرری نمی رساند.(10)

همچنین امام محمد باقر (علیه السلام ) خطاب به جابر جهفی فرمودند:

ای جابر، بر زمین بنشین و دست و پایی نجنبان - فعالیتی نکن - تا نشانه ای

را که برایت یاد می کنم ببینی.(11)

بنابراین تردیدی نیست که علم به ظهور آن حضرت در گروی آشکار شدن علامتهای حتمی ظهور آن بزرگوار می باشد، اما شناخت خود آن جناب با معجزاتی که برای بیندگان و حاضران در خدمتش انجام می گیرد، حاصل می گردد.

ائمه اطهار (علیه السلام ) نشانه هایی که خداوند متعال برای ظهور حضرت قائم (علیه السلام ) مقرر فرموده است، برای اصحاب خویش نموده اند و آن بزرگواران نیز با مشکلات و مصائب فراوانی آنها را به دست ما رسانیده اند تا در صورت بروز فتنه و گمراهی، افراد با مطالعه و مراجعه به این نشانه ها دچار شک و تردید نشده و در دین خود ثابت قدم بماند. همچنین بر اساس این نشانه های ارزشمند راستگویان از دروغگویان متمایز گردند.

بنابراین بر هر مومن لازم است که علائم ظهور آن حضرت را شناخته تا هر گاه که ظاهر گردیدند خود را به جهت اطلاعات و یاری آن جناب آماده کرده و حق را از باطل تشخیص بدهد تا به سبب آن از شقاوت ابدی رها شده و به سعادت ابدی نایل گردد؛ به همین خاطر است که در فرازی از زیارت جامعه کبیره می خوانیم:

بکم یسلک الی الرضوان و علی من جحد و لایتکم غضب الرحمن ؛

با شناخت شما اهل بیت (علیه السلام ) بهشت به دست می آید و هر کس که شما را انکار نماید غضب خداوند شامل حال او می شود.

ممکن است در مطالعه علائم ظهور این پرسش مطرح شود که آیا تمام علائمی که برای ظهور امام زمان (علیه السلام ) در روایات بیان شده است لزوما تحقق می یابند؟ پاسخ این پرسش روایتی است که داوود بن ابی قاسم از امام جواد (علیه السلام ) راجع به محقق شدن برخی علائم ظهور امام زمان (علیه السلام ) می پرسد که آیا خداوند در امور حتمی مانند علائم ظهور امام عصر (عج) تغییری ایجاد می کند یا خیر؟ آن حضرت در پاسخ فرمودند: آری! خداوند ممکن است در علائم حتی باشند به دلایلی بر طبق صلاح خود و برای آزمایش مردمان تغییر ایجاد نماید داوود می گوید که به آن حضرت عرض کردم: ترس آن را دارم که خداوند در امر ظهور حضرت حجت نیز تغییری حاصل کند و اصلا ظهوری انجام نشده و در کار نباشد. مولایمان امام جواد (علیه السلام ) در پاسخ به داوود فرمودند: ظهور امام مهدی (علیه السلام ) از جمله وعده های الهی می باشد (و بر طبق قرآن کریم) هیچ گاه خداوند در وعده های خود نمی نمایند .(12)

همچنین محمد بن فضیل از امام محمد باقر (علیه السلام) روایت می کند که به آن حضرت عرض کردم: فدایت گردم، پس از این امر - ظهور امام قائم (علیه السلام ) - کی واقع می شود؟ آن حضرت فرمودند: البته برای ما نسبت به آن وقتی تعیین نشده است، اما هر گاه - ما اهل بیت (علیه السلام) - چیزی را برایتان گفتیم و آن چیز (در آینده) واقع شد بگویید که خدا و رسول او راست گفته اند اگر واقع نگردید، (باز هم) بگویید خدا و رسولش راست گفته اند. و مضاعف از آن شما خواهد بود. اما هر گاه (میان مردمان) احتیاج و فقر، شدیدی شد و مردم همدیگر را انکار کردند، (پس) در آن هنگام هر صبح و شام در انتظار این امر باشید...(13)

بنابراین محققان و جستجو گران علائم ظهور امام عصر (علیه السلام ) در نظر دارند که تمامی علامات و نشانه های مربوط به امر فرج آن بزرگوار امکان دارد که در گروه برخی مشیتها و مقررات الهی قرار بگیرد و در نحوه پیدایش آنها تغییراتی حاصل گردد و یا اینکه اصلا واقع نشوند. پس بر طبق آیات و روایات باید شب و روز و هر لحظه منتظر ظهور بود. باید همچون بیماری که انتظار طبیب درد آشنایی را می کشد چشم به راه امام زمان (علیه السلام ) ماند.

در نتیجه این مسایل و نکات حساس، نباید از چشمان تیزین مومنان مخفی شوند. چنانچه معربن خلاد می گوید: شنیدم که مولایمان رضا (علیه السلام ) این آیه را تلاوت می فرمودند: آیا مردم که مولایمان امام اینکه بگویند ایمان آوردیم رها می شوند و مورد آزمایش قرار نخواهند گرفت؟)) پس آن حضرت فرمودند: - مردم - گرفتار و مبتلا می شوند همچنانکه طلا گرفتار - بوته آزمایش - می شود و سپس فرمودند:

همچنانکه طلا - پس از رفتن در بوته آزمایش و کوزه - خالص می شود، آنان نیز خالص می گردند.(14)

از این رو ممکن است خداوند متعال به جهت امتحان و آزمایش مومنان و بر اساس سنتهای خویش - که در اقوام و ادیان دیگر نیز آنها را به اجرا در آورده است - تحولاتی را در برخی علائم و مسائل ظهور حضرت صاحب الامر (عج) پدید بیاورد تا آنکه ایمان مومنان و درجه اخلاص ایشان، بر آنها روشن گردد و به سبب آن حضرت الهی بر همگان تمام گردد.

علی بن رئاب از امام صادق (علیه السلام ) و ایشان از پدر بزرگوارشان - امیر المنین (علیه السلام ) - روایت می کند که آن حضرت در خطبه ای بر فراز منبر فرمودند:

سوگند به کسی که پیامبر صلی الله و علیه و اله را به حق برانگیخت، حتما آشفته و درهم خواهید شد و بدون شک غربال می گردید تا آنکه پائین مرتبه شما به بلند پایه شما و بلند پایه شما پائین مرتبه شما باز گردد.(15)

در ضمن طبق آنچه که در روایات وجود دارد، مطالعه و بررسی احوالات اقوام گذشته مانند ماجرای بنی اسرائیل - قوم حضرت موسی (علیه السلام)- می تواند راهگشای برخی مسائل و همچنین آمادگی مومنان، برای آزمایشات و ابتلائات قبل از ظهور باشد؛ چرا که پیامبر اکرم صلی الله و علیه اله فرمودند: ظهور واقع نخواهد شد تا اینکه امت من بدون کم و زیاد به سرنوشت امم قبل و قرنهای گذشته دچار شوند.(16)

همچنین امام باقر (علیه السلام ) فرمودند: در صاحب این امر روشها و شیوه هایی از چهار پیامبر می باشد: سنتی از موسی، سنتی از عیسی، سنتی از یوسف و سنتی از محمد صلی الله و علیه و اله و اما همانند موسی ترسان و نگران می باشد و آنچه در مورد عیسی گفته شده در مورد او نیز گفته می شود و همانند یوسف زندانی و ناپدید می گردد و چون قیام کند همانند رسول خدا صلی الله و علیه و اله رفتار خواهد کرد.(17)

حاصل کلام آنکه اگر علائمی از نشانه های ظهور آن بزرگوار (علیه السلام ) نمی باشد و مومنان و دوستداران آن بزرگوار و مشتاقان حکومت الهی می بایست که شب و روز در انتظار آمدن منجی موعود بوده به طور مداوم خود را به جهت یاری آن جناب آماده نمایند؛ چرا که در روایات آمده است که خداوند متعال بنابر مصلحت خویش امر ظهور آن بزرگوار را در یک شب اصطلاح می فرمایند.(18)

ان شاء الله

انهم یرونه بعیدا و نرینه قریبا

وضعیت مومنین در آخر فلزمان

از پیامبر اکرم صلی الله و علیه و اله در این باره سخنانی نقل کرده اند که ما در اینجا به ذکر بعضی از آنها می پردازیم:

1. در آخر الزمان، مومن در میانشان ضعیف و ناتوان می باشد. (19)

2. در آن زمان، اشخاص پست مقامشان بالا می رود و اشخاص شریف و نجیب مرتبه هایشان پست می گردد.(20)

3. در آن زمان دل مردم مومن در درون او آب می شود، همانگونه که نمک در آب حل می گردد از جهت آنچه که منکرات و زشتی ها می بیند و نمی تواند آنها را تغییر دهد.(21)

4. مومن در هر گروه و قیبله ای که باشد پست تر و خوارتر از هر پست و حقیری می شود.(22)

5. مومن در آن زمان از یک کنیزه هم خوارتر می گردد.(23)

6. در پیش روی قیامت صغری - ظهور امام زمان (علیه السلام ) -، فتنه هایی همانند پاره های شب، تیره کننده می باشند که مرد در آن صبح می کند در حالیکه مومن است و شب می کند، در حالی که کافر شده است؛ و شب می کند در حالی که مومن است و صبح می کند در حالی که کافر می باشد؛ و گروههایی دین خود را به چیزی از متاع دنیا می فروشند.(24)

7. در آخر الزمان مردم در کارهای غیر خدایی با هم همدست می شوند، و اگر شخص صالحی را ببینند به او تهمت می زنند.(25)

8. از علامات ساعت ظهور آن است که فرد مومن در قبیله و فامیل خود از یک گوسفند کوچک هم ذلیل تر می باشد.(26)

9. ساعت ظهور فرا نمی رسد تا اینکه خداوند متعال خوبان اهل زمین را می گیرد. پس - از آن - احمقانی باقی می مانند که نه معروفی را می شناسند و نه منکری را.(27)

10. وقتی آخرالزمان برسد، مرگ، نیکان امت مرا گلچین می نماید، آنچنان که شما خرماهای خوب را از طبق آن انتخاب می کنید.(28)

11. امیر المومنین (علیه السلام ) شیعیان و دوستان خود را یاد و ایشان را مدح کرده و فرمودند: به درستی که آنان در نزد مردم کافرانند، و در نزد خداوند در زمره نیکانند، در نزد مردم دروغگویانند و در نزد خداوند از جمله راستگویان می باشند، در نزد مردم چون پلیدیها و در نزد خداوند از پاکیزه هایند، در نزد مردم از لعنت شدگانند و در نزد خداوند از نیکی کنندگان می باشند، در نزد مردم ستمکارانند و در نزد خداوند از جمله دادخواهان به شمار می آیند؛ آنان به سبب ایمانی که دارند رستگار شدند.(29)

12. در روایات است که ساعت - ظهور امام قائم (عج) بر پا نخواهد شد تا اینکه مردم، کسی که اطاعت خداوند را می کند دشمن و کسی که معصیت خداوند را می کند، دوست بدارند.(30)

13. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: که در آن زمان مومن قدرت بر نهی و انکار از زشتی ها را ندارد مگر با دل خود، و هر گونه خواری از مردم آن زمان به مومن می رسد.(31)

14. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: همانا مومنین مبتلا خواهند گشت و خداوند آنان را تمیز خواهد داد- که خوب و بد معلوم شود- و خداوند آنان را از بلاء و تلخی دنیا ایمن نمی کند بلکه آنان را از کوری و بدبختی آخرت ایمن خواهد داشت.(32)

دوستان اهل بیت (علیه السلام )

1. حضرت علی (علیه السلام ) فرمودند: همانا در پشت سر شما فتنه های تاریک، کور و بی نور خواهد آمد که از آن فتنه ها به جز شخص نومه نجات پیدا نمی کند. گفته شد یا امیر المؤمنین نومه چیست؟ فرمودند: شخص است که مردم را می شناسد، اما مردم او را نمی شناسند....(33)

2. حضرت در حدیثی دیگر، در توصیف آخرالزمان فرمودند: و آن زمانی است که در آن به جز هر مومن بی نام و نشان نجات نمی یابد؛ که اگر در مجالس حضور یابد، شناخته نمی شود و هر گاه غایب باشد، در جستجویش بر نمی آیند؛ آنان چراغهای هدایت و روشنفکران راه شب نمی کنند و دهانشان را برای عیب گویی از مردم و یاوه سرایی نمی گشایند، خداوند برای آنان درهای رحمت خویش را باز می کند و سختی عذابش را از آنها برطرف می نمایند.(34)

3. مولایمان امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:... شیعه ما کسی است که صدایش از بنا گوش تجاوز نمی کند و ناراحتی های درونیش از بدن او آشکار نمی گردد و - در میان دشمنان - آشکارا ما را نمی ستاید و با زمامداران در مورد ما ستیزه نمی کند و با کسی ککه ما از ما - اهل بیت - عیب جویی می نماید همنشین نمی شود، و با کسی که از ما بدگویی می کند، هم سخن نمی گردد و با دشمنی ما دوستی نمی نماید و با دوستان ما دشمنی نمی ورزد.(35)

وضعیت قران

1. پیامبر اکرم صلی الله و علیه و اله فرمودند: زود باشید بیاید زمانی که بر امت من که قاریان یاد شده و فقها کم می شوند، پس بعد از آن زمانی بر امت من بیاید که قرآن قرائت می کنند، اما از گلوی ایشان تجاوز نمی کند.(36) (یعنی اینکه مورد پذیرش و قبول درگاه الهی واقع نمی گردد).

2. بر امت من زمانی می آید که در قرآن با ساز و نوازها قرائت می گردد.(37)

3. در آن زمان، قرآن را جز با آواز خوش نمی شناسد.(38) (در این رابطه می توان گفت که که به معنا و مفاهیم قرآن بی اعتنا هستند.)

4. زود باشد که بر امت من زمانی بیاید که از قرآن - بین آنها - به جز نقشی باقی نمی ماند.(39) (به فرامین و و دستورات قرآن عمل نمی کنند.)

5. زود باشد بر امت من زمانی بیاید که باقی نمی ماند از قرآن مگر درس آن، و باقی نمی ماند از اسلام مگر اسم آن و مردم نسبتشان را به اسلام می دهند در حالی که از اسلام دور هستند؛ مساجد ایشان آباد است در حالی که از هدایت خالی و خراب می باشد، و دانشمندان آنها بدترین دانشمندان زیر آسمان هستند، چرا که فتنه ها از آنها بر می خیزد و به سوی آنان بر می گردد.(40)

6. امام باقر (علیه السلام ) فرمودند: قاریان قرآن سه دسته می باشند: یکی آنان که قرآن را می خوانند و آن را اسباب کسب و سرمایه خود می گردانند و پادشاهان را به واسطه آن به خود جلب می کنند؛ دسته دیگر قرآن را می خوانند و حرفش را حفظ می کنند؛ اما حدودش را ضایع می نمایند - بدان عمل نمی کنند - و مانند ظرف آب خوری پس از رفع احتیاج بر عقب شتر می بندند؛ خداوند این گونه قرآن خوانان را زیاد نکند؛ دسته سوم، قرآن را می خوانند و آن را به منزله دارو به شمار می آورند و وی درد قلبشان می گذراند و به واسطه قرآن خواندن شب زنده داری می کنند و روزش را به واسطه روزه داشتن به تشنگی به سر می برند و در مساجدشان قیام می کنند و به واسطه آن از بستر خوابشان کناره گیری می کنند؛ پس خداوند به واسطه این دسته از قرآن خوانان بلا را دور می سازد و مومنین را بر دشمنان نصرت می دهد و به واسطه آنان از آسمان باران می فرستد، پس به خدا قسم این دسته از قاریان از کبریت احمر(41)کمترند (42)

7. در روایات است که در آخر الزمان شنیدن قرآن بر مردم سنگین شده است اما شنیدن سخنان باطل برای آنها سبک و آسان می باشد.(43)

8. در روایات است که در آن زمان داخل می شود بر ایشان - مردمان آن زمان - وادی و داخل می شود به مجلسشان داخلی، برای آنکه حکمی از قرآن را بشنود؛ اما هنوز در جای خود قرار نگرفته و مطمئن ننشسته است که از دین خارج می گردد، و او را از دین پادشاهی به دین پادشاه دیگر، واز حکومت شاهی به حکومت و لایت شاهی دیگر، و از اطاعت شاهی به اطاعت شاهی دیگر، و از عهد و پیمان شاهی به عهد و پیمان شاهی دیگر منتقل می سازند، پس خداوند ایشان را از آن جویی که نمی دانند و بر آن گمان ندارند و به عذاب استدراج بگیرد؛ زیر اکید و مکر خداوند متین است.(44) (منظور آن است که اسم مجالسشان تفسیر قرآن است، اما باطنش دعوت به این و آن است و تاویل بر مقاصد و هواهاست.)

9. در آن زمان قاریان قرآن بسیار می باشند، اما عمل کنندگان به آن کم می باشد و قاریان قرآن به حاکمان میل پیدا می کنند.(45)

وضعیت مساجد

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله در باره وضعیت مساجد فرمودند: در آن زمان همچنان که بیع و کلیساهای یهود و نصاری زینت کرده می شوند مساجد نیز زینت می شوند و منازه ها بلند می گردد.(46)

2. مساجد ایشان - مردم آخرالزمان - آباد است، دلهای ایشان از هدایت خراب می باشد. (47)

3. در آخر این امت مردانی می باشند که به زینهای بزرگ یا مرکبهای دور زننده، سوار می شوند تا اینکه بر درهای مساجدشان می آیند.(48)

4. از علائم ساعت - ظهور - این است که شخص در مسجد عبور می کند ولی دو رکعت نماز در آن نمی خواند.(49)

یکی از نمازهای مستحبی این است که هر وقت انسان از مسجدی عبور می کند دو رکعت نماز تحیت مسجد را به جای آورد. منظور اینکه مساجد را محل عبور و مرو قرار می دهند.

5. و دیدی که - در آخرالزمان - برای اذان گفتن و نماز خواندن مزد گرفتند و دیدی که مساجد پر از اشخاصی شد که خدا نمی ترسند، و در مسجد برای غیبت کردن و خوردن گوشت - اهل حق - جمع می شوند و در مسجد شراب را وصف می نمایند و دیدی که شخص مست برای مردم نماز جماعت می خواند و خودش (هم) نمی فهمد و متوجه مستی خود نمی باشد و چون مست شود مردم او را محترم می شمارند و از او می ترسند و او را معاقب نمی شمارند و او را به مستی اش معذور می دارند و دیدی که بر بالای منابر امر به تقوی نمودند، اما خودشان عمل ننموند و دیدی که به اوقات نماز استخفاف شد.(50)

6. در آن زمان اگر یک نفر از آنها در شبانه روز نماز بخواند در نامه عمل او چیزی نوشته نمی شود و از او پذیرفته نمی گردد؛ چون وقتی که در نماز ایستاده در اندیشه است که چگونه به مردم ستم نماید و مال مسلمین را بر باید و در مساجد ساز و تار می نوازند و کسی آنها را نهی نمی کند.(51)

7. بر امت من زمانی می آید که ساعتی را به انتظار می نشینند اما امام جماعتی که - بتوانند - با ایشان نماز بگذارند را نمی یابند.(52)

8. ساعت ظهور بر پا نمی گردد تا اینکه مردم در مساجدشان با همدیگر مباهات و فخر بورزند.(53)

9. مولایمان امیر مومنین علی (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان مساجد را محل خوردن قرار می دهند و فضاها و مکانهای مساجد ایشان تنگ می شود.(54)

10. امام محمد باقر (علیه السلام ) در توصیف آخر الزمان فرمودند: هنگامی که ببینی در حرمین شریفین - مکه و مدینه - آنچه خداوند نمی پسندد انجام می پذیرد و حج خانه خدا تعطیل شده و دستور ترک آن صادر می گردد.(55)

11. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان، مرد به جایگاه نماز خود می رود و در حالی بر می گردد که چیزی - جز - از لباسهای او با او نیست - یعنی برخی از پوشیدنی های او را دزدیده اند -(56).

12. در روایت است که یکی از علامات ظهور آن است که محرابهای مساجد را زینت می کنند.(57)

13. در روایت است که در آن زمان اماکن بر مساجد تنگ می گیرد و مساجد را در مضیقه می افکند.(58)

14.در روایت است که در آن زمان در زمان مساجد آلات موسیقی می نوازند و کسی از آنها ممانعت نمی کند و مسجدها را مجالس طعام و غذا قرار می دهند.(59)

وضعیت سنتها، احکام الهی و نماز

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آن زمان، مردم زکات دادن را ضرر می پندارند.(60)

2. در ماه مبارک رمضان خداوند را بندگی نمی کنند.(61)

3. در آن زمان به خاطر شبهات دروغ و هواهای سهو - اشتباه - کننده حرام را حلال می کنند.پس در آن زمان، مسکرات را حلال کرده و نام آنرا به نبیذ تغییر می دهند - با تغییر نام، آنرا حلال می شمارند - و در آن زمان به حرام - رشوه - هدیه، به ربا خرید و فروش می گویند.(62)

4. در آخر الزمان غیبت را میوه مجالس قرار می دهند.(63)

5. در آن زمان کارهای آنان زشت و دل هایشان مختلف می باشد و باطل را در بین خودشان تدریس می نمایند، اما کسی از آنها جلوگیری نمی کند و خوبان آنها را از اشرارشان می ترسند. در کارهای غیر خدایی با یکدیگر همدست می شوند و محارم را هتک کرده، با هم مهربانی نمی نمایند بلکه به همدیگر پشت می کنند. اگر شخص صالحی را ببینند به او تهمت می زنند و از سخن چین استقبال می نمایند و آن کسی که با آنها بدی کند را بزرگ می شمارند.(64)

6. زمانی بر امت من نخواهد آمد که در آن زمان - مردمان - ساعتی می ایستند اما امام جماعتی را که - بتوانند - با او نماز بگزارند را نمی یابند.(65)

7. امیر المومنین علی (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان اگر یکی از آنان نماز بگزارد، از جهت آن نماز پاداشی برای نوشته و نماز او پذیرفته نمی گردد چرا که در آن حالی که نماز می گزارد در پیش خود فکر می کند و نیت او این است که چگونه در حق مردم ظلم کند و چگونه با مسلمانان حیله نماید.(66)

8. در آن زمان حدود نمازها سبک شمرده می شود.

این سخن مولا کنایه از ترک کردن، کاهلی کردن یا ضایع کردن نمازها می باشد.(67)

9. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: در آخرالزمان اگر کسی به حق تکلم کند یا امر به معروف و نهی از منکر بنماید، دیگری به سوی او می آید که این امر از توبه برداشته شده است (او را منع می کند).(68)

10. در آخر الزمان وقتهای نماز را سبک می شمارند، (اعتنایی به شان اوقات نماز خویش ندارند.) و تا وقت نماز تنگ نشود، نماز خود را نمی خوانند.(69)

11. ایشان در حدیثی دیگر می فرمایند: در آن زمان، مردمان جهاد و حج را برای غیر خداوند انجام می دهند.(70)

12. در روایات آمده است که در آن زمان مردم حالی می خوابند که نماز عشاء را نخوانده اند و برای ریا و نشان دادن به مردم نماز می گزارند.(71)

حج

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آن زمان ثروتمندان امت من برای گردش و تماشا و استراحت، و میانه حالها به جهت بازرگانی و تجارت و فقرای ایشان برای نمایش دادن و گوشزد کردن، حج را به جا می آورند.(72)

2. ساعات ظهور بر پا نمی شود تا زمانی بیاید که حج خانه خدا انجام نشود.(73)

3. امام جعفر صادق (علیه السلام ) فرمودند: در آخرالزمان حج برای غیر خدا انجام می شود.(74)

4. در آخرالزمان خانه کعبه تعطیل شده و به نرفتن به آن دستور می دهند.(75)

5. عبد الله بن زر اره از مولایمان امام صادق (علیه السلام ) روایت می کند که فرمودند: به امام مردم غایب می گردد پس در موسم حج می آید و مردم را می بیند، اما مردم او را نمی بینند.(76)

اسلام و نحوه دینداری

پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: ای پسر مسعود اسلام در آغازین غریب بود و زود باشد بر حالت غربت باز گردد پس خوشا به حال غریبان.(77)

2. در آخر الزمان دین آنها دینارهایشان است، یعنی این که برای بدست آوردن طلا و نقره از دین احکام الهی صرفنظر می کنند و از ایمان باقی نمی ماند مگر اسمی، و از اسلام باقی نمی ماند مگر رسمی، و از قرآن مگر درسی یا کهنه شدنی... باقی نمی ماند.(78)

3. عبادت کنندگان در آن زمان به خاطر ریا کردن و نمایش دادن بیدگی می کنند.(79)

4. در آن زمان فتنه ها و بدعتها بر دین چنان شایع می گردد که نوزادان بر آن بدعتها نشو و نما می کنند و کودکان بر آنها بزرگ می شوند و بزرگان بر آنها پیر می گردند تا اینکه آن بدعتها به سنت مبدل می شود و چنان مستحکم می گردد که اگر چیزی از آنها تغییر داده شود فریادها بر می آید که سنتی تغییر داده شده است.(80)

5. زود است بیاید زمانی بر امت من که بتها را بپرستند. اصحاب آن حضرت تعجب نموده است و پرسیدند: آری رسول خدا آیا بتها را پرستش می کنند؟ فرمودند: آری هر درهمی در پیش آنها بتی می باشد و فرمود: می آیند در آخرالزمان مردمانی از امت من که در مساجد حاقه می نشینند و ذکر آنها دنیا و محبت دنیا می باشد، با آنها همنشین نباشد که خدا به آنها حاجتی ندارد.(81)

6. در آن زمان مردم خدای را عبادت نمی کنند مگر در ماه رمضان و فقه و علم و دین و غیر خدا می آموزند.(82)

7. ابن عباس از پیامبر صلی الله علیه و اله روایت کرده است که: اسلام غریب افتتاح شد و به زودی غربت آن عود خواهد کرد، پس خوشا به حال غربیان، پرسیدند غرباء کدامند؟ فرمود: اشخاصی که مردم فاسد را اصلاح می کنند.(83)

8. مولایمان امیر المومنین (علیه السلام ) فرمودند: در آخر الزمان مردم از اطاعت امام عادل بیرون می روند و در آن زمان طعنه زنندگان بر دین حاضر جواب می شوند و حدود و واجبات الهی تعطیل می گردد.(84)

9. در آن زمان عفت و پاکدامنی تعجب آور شده، و اسلام لباس وارونه می پوشد مانند پوشیدن پوستین وارونه که پشم های آن بیرون باشد.(85)

10. در آن زمان بازرگان در تجارت، و صنعتگر در صنعت، و هر پیشه ور در پیشه خود دروغ می گوید و کسب ها کم و مطالب تنگ می شود، مذاهب و تبهکارها فراوان شده و راهنمایی و رشد و هدایت نقصان می پذیرد.(86)

11. مولایمان حضرت علی (علیه السلام ) در ذیل خطبه ای فرمودند... ای مردم زمانی بر شما خواهد آمد که آن اسلام واژگون می شود همچنانکه ظرف آب واژگون می گردد و آنچه که در آن است می ریزد.(87)

دین تو را، از پی آرایشند - وز پی آرایش و پیرایشند

بس که ببستند بر او برگ و ساز - گر تو ببینی نشناسیش باز!

دین نصاری، بگرفته رواج - خلق از آن در شعف و ابتهاج

جمله معاریف، مناکر شده - باز مناکیر مفاخر شده

مسلم و کافر شده بی امتیاز - در روش و شکل و همه لهو باز

جعل قوانین مجدد کنند - پا به قوانین محمد زنند

خواندن قرآن ز میان رخت بست - لیک جراید به مکانش نشست

جمله محبین تو اندر گریز - دشمن قاهر پی شان در ستیز

هیئت ما را متفرق - شرع نبی در کف سارق ببین

جور وا قایل فراوان ببین - کفر و اباطیل نمایان ببین

ما همه چون گله بی صاحبیم - رو سوی ما کن که شبان طالبیم

بی تو دل آزرده و افسرده ایم - همچو یتیمان پدر مرده ایم

از پس تو، ما همه بی کس شدیم - خوار به چشم همه ناکس شدیم

غیبت تو ما را همه بی جان نمود - هجر تو دلخون و پریشان نمود

حیف که غایب ز نظرها شدی - از بر ما رفتی و تنها شدی (88)

12. سوید بن عفله می گوید که سلیمان در روز قادسیه گفت: این مردم را می بینی که فوج فوج در دین خدا داخل می شوند!؟ قسم به آن خدایی که جان من در دست اوست همین ها فوج فوج از دین خدا خارج می شوند، آنچنانکه داخل شدند.(89)

13. حرث بن سوید از امیر المومنین علی (علیه السلام ) روایت کرده که فرمودند، اسلام به طوری ضعیف و ناقص می شود که - حتی - لا اله الا الله - را نیز - نمی توان - در میان مردم - بازگو نمود.(90)

14. امام باقر (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان مردمان را قساوت می گیرد و چشمانشان خشک شده و ذکر خدا بر آنان سنگین می گردد.(91)

15. مولایمان حضرت موسی بن جعفر فرمودند: وقتی که پنجمین فرزند من غایب شد، رحمت از دل شیعیان گرفته خواهد شد تا زمانی که قائم ظهور کند. الله الله، از خدا در باره دین خود بترسد که کسی دین شما را از شما سلب نکند؛ زیرا صاحب این امر ناچار است که غایب شود و عده زیادی از آنها که قائم به این دین هستند برمی گردند(از دین خارج می شوند.)(92)

16. در روایات است که در زمان اگر دنیای مردم سالم باشد هر چه از دین آنان تلف شود نمی ترسند، و دین مردم در آن زمان به رای های ایشان می باشد.

وضعیت علم و دانشمندان

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: زود باشد زمانی بر امت من بیاید که اهل آن زمان علمایشان فرار می کنند، همچنانکه گوسفند از گرگ فرار می کند؛ و خداوند متعال آنان را به سه چیز مبتلا می کند: اول: برکت را از مالشان می برد؛ دوم: بر ایشان پادشاه ستمکاری را مسلط می کند؛ سوم: از دنیا بی ایمان خارج می شوند.(93)

2. در آن زمان علما و فقهایشان خیانت کارانند، آگاه باش که ایشان فاجرهایی هستند که از بدترین خلق خدایند، و کسی که به نزد ایشان بیاید و ایشان فراگیرد و آنها را دوست بدارد و با آنها بنشیند و مشورت کند نیز از بدترین خلق خداوند می باشد، اینان ادعا می کنند که بر دین و سنت روش من هستند، آنها از من بیزاند و من هم از ایشان بیزارم(94)

3. در آخر الزمان در میان علمای امت من دشمنی و کینه توزی و جدال واقع می گردد و این گروه راهنمایان امت من در دنیایشان هستند، قسم به آن خدایی که مرا به حق و راستی بر انگیخت، هر آینه خداوند ایشان را به زمین فرو خواهد برد و کسی که علم را از آنان یاد بگیرد و از آن برای زینب و محبت به دنیا میل و اراده کند، پس خشم و غضب خدا مستوجب او می شود...(95)

4. بر امت من زمانی می آید که علمایشان طمعکار می باشند و در آن میل کردند پس حلال می کنند برای ایشان حرام را، و حرام می کنند برایشان حلال را، و به آنچه که می خواهند فتوی می دهند.(96)

6. در آخرالزمان در منابر امر به تقوی می شود، اما گوینده خودش به آنها عمل نمی کند، و بر منبرها دروغ را طرفه و ظرافت می شمارند.(97)

7. در آخر الزمان باطل را در بین خودشان تدریس می نمایند اما کسی از آنها جلوگیری نمی کند و خوبانشان از اشرارشان می ترسند.(98)

8. ساعت - ظهور - بر پا نمی گردد تا اینکه علم جمع شده و زمان پیر گردد و عمر بشر کم شود و سالها و میوه ها نقصان پذیرد.(99)

شاید منظور از جمع شدن علم محدود شدن آن در بین افراد خاص باشد می دانیم که در علم واقعی همانند زمان ما روایات اهل بیت معصومین (علیه السلام ) می باشد هیچ زمانی در طول تاریخ همانند زمان ما روایات اهل بیت (علیه السلام ) بدین وسعت و گستردگی در دسترس عموم مردم قرار نگرفته است اما همچنین هیچ زمانی در طول تاریخ پیدا نمی شود که مردمانش مانند این زمان با روایات اهل بیت (علیه السلام ) بیگانه بوده باشند.

9. ابوامامه از رسول خدا صلی الله علیه و اله روایت کرده که ایشان فرمودند: علم را دریابید قبل از آنی که از دست برود؛ گفتند چگونه علم از دست می رود در حالی که میان ماست؟ آن حضرت غضب کرده و فرمودند: مادران شما در عزای شما گریه کنند! مگر تورات و انجیل در میان قوم بنی اسرائیل نبود؟ از دست رفتن علم همانا از دست رفتن علما و حاملین آن است و این سخن را سه مرتبه تکرار فرمود.(100)

10. حذیفه از پیامبر صلی الله علیه و اله روایت کرده که فرمودند: زمانی می آید که عقلهای مردم به طوی از بین می رود که صاحب عقلی دیده نخواهد شد.(101)

11. امیر المومنین (علیه السلام ) فرمودند:...همانا علم ما اهل بیت در آینده نزدیک مورد انکار و ابطال مردم قرار می گیرد و روایانش کشته و با خوانندگان آن بدرفتاری خواهد شد.(102)

12. در آن زمان فقهای ایشان هر طور که دلشان بخواهد فتوی می دهند و مردم باطل را در میان خود درس می دهند و درس می گیرند.(103)

13. مولایمان امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان فقیه، فقیه را برای غیر دین فرا می گیرد و هدف اصلی او ریاست است.(104)

14. امام صادق در روایتی که آمده است به مفضل فرمودند: ای مفضل علم خود را بنویس و آن را در میان برادرانت انتشار بده، پس هر گاه زمان مردن تو فرا رسید نوشته های خود را برای پسرانت به میراث بگذار. پس می آید بر مردم زمان فتنه و خونریزی که در آن جز به کتابها و نوشته های خودشان انس نمی گیرند.(105)

15. امام حسن عسکری (علیه السلام ) فرمودند: - در آن زمان - علمایشان شرار خلق خداوند بر زمین هستند به دلیل این که به فلسفه و تصوف میل و علاقه پیدا می کنند. به خدا قسم که اینگونه علما از اهل تحریف و عدول هستند، در دوستی و محبت مخالفین ما مبالغه می کنند و شیعیان و دوستان ما را گمراه می نمایند، اگر به منصبی برسند از رشوه گرفتن سیر نمی گردند؛ و اگر مخذول شوند و دستاشان به جایی نرسد، آنگاه عبادت خدا را بر پا می کنند، بدانید که این که این گونه علما قاطع طریق و دزدان راه مومنین هستند و دعوت کنندگان بسوی ملحدین می باشند. پس هر کس که ایشان را درک کند می بایست که از ایشان حذر نماید تا دین و ایمان خویش را از ایشان حفظ نماید.(106)

وضعیت حاکمان

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آن زمان، حاکمان قرآن را تابع هواهای نفسانی خویش قرار می دهند.(107)

2. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله در خطبای به سلمان فارسی راجع به علائم آخر الزمان فرمودند: و دیدی که در آن زمان فرمانروایان، کفار را به نزدیکی و قرب خود فرا می خوانند و اهل خیر را خود دور می کنند و دیدی که حکام در آن زمان رشوه خوار شدند و دیدی که حکومت خرید و فروش شد.(108)

3. حضرت علی (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان روسا ریاست را به کسی می دهند که سزاوار ریاست کردن نیست و در آن زمان ریاست را برای فخر کردن و ظلم کردن به دیگران طلب می نمایند.(109)

4. هشام بن سالم از امام صادق (علیه السلام ) روایت می کند که آن حضرت فرمودند: این امر (ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه) نخواهد رسید تا هیچ صنفی از مردم باقی نماند، مگر اینکه بر مردم حکومت نماید. تا کسی نگوید: اگر حاکم می شدیم به عدالت رفتار می کردیم آنگاه، قائم به حق و عدالت قیام خواهد کرد.(110)

5. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان سالهای پر اختلافی روی خواهد نمود، و حکومت در آن سالها به سرعت سپری خواهد شد؛ چه بسا که در اول روز شخصی به حکومت می رسد، اما در آخر الزمان روز عاقبت او کشته و پاره شدن خواهد بود.(111)

6. در آن زمان نزدیک ترین مردم به فرمانروایان کسی است که وی را به خاطر دشنام گویی به مال اهل بیت (علیه السلام ) ستایش می نمایند و هر کس که ما را دوست بدارد او را دروغگو خطاب کرده شهادتش را نمی پذیرند.(112)

7. در آن زمان امراء - امیران - زیاد می باشند اما امناء - امینها - کم می شوند و در آن زمان حکومت را به کسانی می دهند که لایق آن نیستند.(113)

نحوه قضاوت

1. مولایمان حضرت علی (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان مردم را بانظر گرفتن ملاحظه نیست و خصوصیت و رفاقت، شهادت می دهند بدون اینکه حق را بشناسند.(114)

2. در روایات آمده است که در آن زمان حدود خداوند تعطیل شده و به هواهای نفسانی خویش در آنها عمل می کنند. همچنین در آن زمان، هیچ حدی از برای خداوند متعال جاری نمی شود و شهادتهای دروغ پذیرفته شده و شهادتهای عادلانه مورد پذیرش واقع نمی شود و برخلاف امر خداوند قضاوت می کنند.(115)

3. امیر مومنین علی (علیه السلام ) فرمودند: در آخر الزمان، قضاوت ایشان رشوه می پذیرند و دادستانهای آنان به چیزی که نمی دانند حکم می دهند و در آن زمان مردم شهادتها را به همدیگر قرض می دهند.(116) (به دروغ برای همدیگر شهادت می دهند.)

روابط اجتماعی مردم در آن زمان

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آن زمان شریکها در معامله به همدیگر خیانت می کنند.(117)

2. در آن زمان گفتار زشت می شود، و سلام کردن مردم به یکدیگر از روی شناسایی می باشند، پس زمانی بر امت من می آید که در آن رای ها بسیار شده و از خواهشهای نفسانی پیروی می شود؛ در آن زمان اجتماعت مردم به جهت سرگرمی و بازی و در غیر آنچه خشنودی خداوند در آن است می باشد. در آن زمان منکر را معروف، و معروف منکر، و خیانتکار را امین را خیانتکار را امین، و امین را خیانتکار، و راستگو را دروغگو، و دروغگو را راستگو، می پندارند. در آن زمان دروغ گفتن خوش کلامی و زکات دادن ضرر انگاشته می شود و حقوق خدا و رسول و امام و سادات را غنیمت خود می دانند و مردمان تنگدست را کوچک می شمارند.(118)

3. در آن دوره سخنانش حکمت است، اما دردی است که دوایی برای آن وجود ندارد. حدیث کردن آنان با زنانهایشان، و شرافتشان نقره ها و طلاهایشان و همتشان شکم هایشان است. حرص زیاد و حسد را آشکار و رحمهای را قطع کرده و از خوبی کناره گیری می کنند - پس - می آید بر مردم زمانی که صبر و شکیبایی کننده بر دینش مانند آن است که آتش سرخ شده در دست خود گرفته باشد.(119)

4. در آن زمان، نیکوترین ایشان کسی است که خلاف آنچه را که در باطن ظاهر می کند.(120) (یعنی فقط ظاهر اشخاص را ملاک تقوا و پاکی می دانند.)

5. در آن دوره عیب گویی در پشت سر هم، سبب لذت بردن و خوش طبعی ایشان می گردد و بزرگ بر کوچک رحم نمی کند. سخنان - مردمان آن زمان - از عسل شیرین تر، اما دل هایشان (گیاهی است بسیار تلخ مانند صبر) تلخ تر است.(121)

6. در آخر الزمان نفسهای خویش را به سبب شهودتهای که دارند به یکدیگر هدیه می دهند.(122)

احتمالا منظور آن حضرت برخی از کلماتی باشد که امروزه به غلط در میان مردم رواج یافته است مانند: فدایت شوم و قربان تو... .

7. امیر مومنان حضرت علی (علیه السلام ) فرمودند: در آخر الزمان سختی ها و کینه ها - میان مردم - بسیار می شود. اگر با آنها حدیث کنی، تو را تکذیب می کنند؛ و ایشان را امین بدانی، با تو خیانت می کنند؛ و اگر از ایشان روی برگردانی، عیب تو را می گویند؛ و اگر مالی داشته باشی، بر تو حسرت می برند؛ و اگر با ایشان بخل بورزی، کینه تو را در دل می گیرند؛ و اگر به ایشان پند بدهی به تو دشنام می دهند؛ آنان بسیار به دروغ گوش می دهند و خلق و خوهای ایشان تنگ می شود و نیاکانشان از بدانشان می هراسند، و در آن زمان برادری از برای خدای تعالی کم می شود.(123)

8. در آخر الزمان، اشخاص کریم کم می شوند چه کم شدنی،؛ اهل آن زمان (مانند) گرگها می باشند، و پادشاهانشان (همانند) درندگان و مردمان میانه حال ایشان (چون) خورندگان، و بینوایانشان (همچون) مرده هایی می باشند. راحتی - در میان ایشان - فرو می رود و دروغ - در میانشان - جوشش می کند. دوستی هایشان زبانی می باشد و در دل هایشان ستیزه بوده و مرتکب شدن اعمال زشت نسبتشان می باشد.(124)

9. مولایمان امیر مومنین (علیه السلام ) فرمودند: سوگند یاد می کنم به حق کسی که جان من در دست اوست آنچه را که دوست دارید نخواهید دید (یعنی قیام امام مهدی (علیه السلام ) و ریشه کن شدن ظلم و جور و بر پا شدن لوای عدل و داد را) تا آنکه برخی از شما به روهای بعضی دیگر آب دهان بیندازند و برخی از شما بعضی دیگر را دروغگو نام گذارد تا اینکه از شما و یا از شیعیان من باقی نمی مانند جز همانند سرمه ای که در چشم می کشند یا نمکی که در طعام می ریزند.(125)

10. امام جعفر (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان همسایه، همسایه خود را آزار می کند، اما کسی او را منع نمی کند و بر مردها برای فجور کردن با ایشان، غیرت کشیده می شود و همسایه، همسایه را از ترس زبانش اکرام می کند.(126)

11. ایشان در حدیثی دیگر فرمودند: در آخرالزمان مرد ریاست را برای دنیا طلب کرده و خود را به بد زبانی مشهور می کند تا آنکه مردم از او ترسیده و کارها را به او واگذار کنند.(127)

12. در روایات آمده است که در آن زمان قدمهای خیر جز با وساطت و توصیه اشخاص بر داشته نمی شود. آنان رضا و قصد الهی را در نظر نمی گیرند، بلکه تنه ها نظر مردم را جلب می کنند. همچنین در آن زمان آشنایان در وقت حاجت با یکدیگر نا شناسی کرده و بعضی از بعضی دیگر روی پنهان می کنند. آنان حلم را ضعیف و کم خرد می پندارند.(128)

13. در روایات آمده است که در آن زمان، مردم اخلاق و دینشان را به مال کمی از دنیا می فروشند.(129)

وضعیت مردان

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آن زمان مردان امت من به طلا زینت می کنند، و لباسهای حریر و دیبا می پوشند، و پوستهای دباغی شده نازک را بر می گزینند.(130)

2. در آن زمان، مرد زن خود را اطاعت می کند و با همسایه خود جفا کرده و رحم خود را قطع می کند.(131)

3 در آخر الزمان هلاکت مرد به دست زن و فرزند او می باشد، اگر زن و فرزندی نداشته باشد، هلاکش بر دست پدر و مادرش می باشد، اگر پدر و مادری نداشته باشد، هلاکت او به دست خویشان و همسایگان او می باشد. عرض کردند که یا رسول الله این چگونه خواهد بود؟ فرمودند: که او را به سبب تنگی معیشیت و زندگانی اش سرزنش می کنند، پس در این هنگام خود را در مواردی که در آن هلاکت می شود وارد می کند.(132)

4. زمانی بر مردم می آید که اگر در آن زمان اسم مردی را بشنوی از دیدن او بهتر می باشد، و اگر او را ببینی، بهتر است از اینکه او را تجربه نمایی و اگر او را تجربه نمایی در می یابی که دین آنها درهم هایشان، همت آنها شکمهایشان و زن های ایشان قبله هایشان می باشند برای صاحبان نان، خم می شوند و برای صاحبان درهم، سجده می کنند. آنان حیران و سر گردان و مست بوده، نه مسلمان و نه از انصارها.(133)

5. مولایمان امام جعفر (علیه السلام ) فرمودند: در آخر الزمان، خواهد آمد زمانی که در آن اگر روزی بر مرد بگذرد که در آن روز مرتکب گناه بزرگی از فجور و یا کم فروشی در کیل و یا وزن یا مجامعت کردن به حرام یا آشامیدن مسکرات نشده باشد محزون و افسرده می گردد، و چنین می پندارند که روز از عمر او ضایع شده است.(134)

6. ایشان در حدیثی دیگر می فرمایند: در آخر الزمان مرد برای اغراض دنیا ریاست می طلبد و خود را به بد زبانی مشهور می سازد تا او از او بترسند و کارهای را به او واگذار کنند.(135)

وضعیت زنان

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آن زمان جمعیتها و دسته بندی ها زیاد می شود تا اینکه زنان در مجالس همانند مردان سخنرانی می کنند هچنین مرد با زن خود در تجارت شریک می شود، و شبیه می گردند. مردان به زنان، و زنان به مردان، و زنان بر زینها سوار می شوند، پس لعنت خدا بر ایشان باد.(136)

2. در آن زمان زنان بخاطر حرصشان بر دنیا به کار مشغول می شوند و با شوهران خود در کسب و تجارت شرکت می کنند.(137)

3. در آخر الزمان فاحشه ها بسیار شده و تعداد زنها زیاد می شوند.(138)

4. در آن زمان، طلاق بسیار شده و حدود خدا بر پا نمی شود.(139)

5. زود است که در آخر الزمان زنهایی پیدا شوند که مانند مردها به زینها سوار می شوند و در - مقابل - درب مسجد پیاده می شوند، پوشیده و برهنه هستند - در یک زمان هم پوشیده و هم برهنه هستند مانند لباسهای بدن نما که امروزه رواج دارد- پشت سرهایشان مانند کوهان شتر بختی - نوعی شتر خراسانی - لاغر می باشد. پس ایشان را لعن کنید که آنان از لعن کرده شدگانند، آنان حاضرند خدمتگزار کفار باشند آن چنان که قبلا زنهای خدمتگزار شما بوده اند.(140)

6. زمانی دیده خواهد شد که به واسطه کمی مردها و کثرت و زیاد بودن زنها، در آن زمان چهل زن به یک مرد پناهنده شده اند.(141)

اگر کسی بگوید که حضرت زنان از دیرباز در اجتماع رواج داشته است و امر جدیدی نیست باید بگویم که مادام دیافرلا در سفرنامه خویش که مربوط به سال 1881 میلادی یعنی 120 سال قبل است در بازدید خود از ایران راجع به زنان ایرانی و غیرت مردان چنین می گوید:

رسم حجاب زنان که آنان را موقع بیرون آمدن از خانه مجبور به پوشیدن چادر می کند به نحوی است که آنان نباید حتی در منازل خویش در مقابل دید نامحرمان باشند این مساله مسلمان را وادار کرده است که هر یک دو حیاط داشته باشند یکی اندرونی که البته باید از خود حیاط روشنایی بگیرد نه از کوچه و خیابان و بنابراین عمارت اندرونی می بایست حداقل دارای وسعتی باشد که همسر یا دختران صاحب خانه محل تنفس و تفرجی در داخل خانه داشته باشند.(142)

همچنین در پاسخ به کسانی که ادعا می کنند که این مسایل از قدیم الایام در کشورهای غیر مسلمانی وجود نداشته است باید گفت که: ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن خویش چنین می نگارد:

... در بریتانیای جدید والدین ثروتمند در مدت پنج سال بحران جوانی دختران خود را در کلبه هایی زندانی می کنند و پیر زنانی پاکدامن را به زندان بانی می گمارند، دختران حق خروج از این کلبه ها را ندارند و تنها اقارب نزدیک می توانند آنها را ببینید.(143)

باید در اینجا به این نکته اشاره کرد که حضور چشمگیر زنان در اجتماع اروپایی و غربی امروز، حتی قدمتی کمتر از 100 سال دارد و قبلا هرگز - حتی - در کشورهای غربی زنان این چنین وارد عرصه های اجتماعی نشده بودند.

7. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: بر مردم زمانی می آید که در آن زمان شکمهای ایشان خدایشان بوده و زنهای آنها محل توجه و قبله های آنان می باشند.(144)

8. اصبغ بن نباته به نقل از امیر المومنین علی (علیه السلام ) روایت می کند که شنیدم امیرالمنین (علیه السلام ) فرمودند: ظاهر می گردد در آخر الزمان - نزدیک ظهور که آن بدترین زمانهاست - زنهای مکشفه عریان که بدون اجازه شوهر از خانه بیرون می روند در حالی که آرایش کرده باشند و خودشان را به نامحرم ارائه می دهند. آنان را از دین خارج و در فته داخل می شوند، سرعت کننده به سوی لذتها بوده و میل کننده به طرف شهوت رانی ها می باشند، محرمات خداوند را حلال می شمارند، آنان در جهنم جاویدان می باشند و خلاصی ندارند.(145)

9. امام جعفر صادق فرمودند: در آخر الزمان، زن بر شوهر خود غلبه و به چیزی که شوهرش نمی خواهد عمل کرده و به شوهر خود نفقه می دهد.(146)

10. در آخر الزمان خواهی دید که زنها بر ملک غلبه پیدا می کنند و بر هر امری غالب می شوند و هیچ امری به جای آورده نمی شود مگر آنچه که میل و خواهش آنها در آن باشد.(147)

11. در روایت است که در آن زمان زنان زینت و آرایش کرده و از خانه ها بیرون می آیند، و سیر و گردش می کنند، و برای تفرج به خارج از شهر می روند.(148)

وضعیت پدر و مادران

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آن زمان مرد پدر و مادرش جفا می کند، اما با رفیقش نیکویی می کند و پسر بر پدر و مادر خویش خشمناک می گردد.(149)

2. در آخر الزمان فحش دادن به پدر و مادر یکدیگر، خوش طبعی ایشان می گردد.(150)

3. در آخر الزمان به پدران و مادران به طور علنی دشنام می دهند و سادات خوار می شوند و جنون و دیوانگی فراوان می شوند.(151)

4. رسول اکرم صلی الله علیه و اله به برخی از اطفال نظر کردند و فرمودند: وای بر فرزندان آخرالزمان از دست پدرهایشان. گفتند: ای رسول خدا از پدرهای مشرکان؟! فرمودند: نه بلکه از دست پدران مومنانشان که به آنان چیزی از واجبات را یاد نمی دهند؛ اگر اولاد- واجبات دین را - یاد بگیرند پدران آنها را منع می کنند. پس من از آنها برایت می جویم و ایشان هم از من برائت می جویند و از آن اولاد به متاع کمی از مال دنیا راضی می شوند.(152)

5. یکی از علامات ظهور آن است که برادرانی که از یک پدر و مادر هستند، در امر دین باهم اختلاف پیدا می کنند.(153)

6. مولایمان امیر المنین (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان دشنام به پدر و مادر را شعار خود می کنند و پسر کینه پدر و مادر خویش در دل می گیرد.(154)

7. امام جعفر صادق (علیه السلام ) فرمودند: در آخر الزمان، زمانی خواهد آمد که مرد بر پدر خود دروغ می بندد و در حق پدر و مادر خویش نفرین می کند و به مرگ آنان خوشحال می شود.(155)

جوانان، نوجوانان و کودکان

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آن زمان جوانان فاسد می شوند، و به گردن خود گردنبند می بندند.(156)

2. ساعت ظهور نخواهد رسید تا اینکه حیا از بچه ها و زنها برود.(157)

3. در آن زمان اگر ما را بزاید بهتر تا اینکه بچه بزاید و همچنین فرمودند: در آن زمان تربیت بچه سگ بهتر از تربیت کردن بچه می باشد.(158)

4. یکی از علامات ساعت - ظهور - آن است که بچه های موجب آزار و اذیت می باشند، همچنین آن حضرت فرمودند: ساعت ظهور نمی آید تا آنکه زنهای بچه دار محزون باشند و زنهای بی بچه خوشحال باشند.(159)

5. در آخر الزمان بچه هایشان ناز نازی و اذیت رسان می باشند.(160)

6. یکی از علامات ساعت ظهور آن است که بچه ها به منبر می روند.(161)

7. مولی الموحدین علی (علیه السلام ) فرمودند: در آخرالزمان مردان لباس حریر و ابریشمی می پوشند و جوانان سر برهنه راه می روند، و موهای جلوی سر خود را ظاهر می کنند، و صورتها را صاف و صیقلی کرده و موهای جلوی سر خود را از بیغ بر می کنند، و قلاده ها - شاید منظور کراوات باشد - را که تکمه آنها از طلا یا نقره می باشد را بر گردن می بندند و جامه های تنگ را می پوشند، یا این که جامه های تنگ را بر آنها می پوشانند و کمربند به روی آنها می بندند، یا آنان را به بستن کمربند امر و لازم می کنند، و جامه های نازکی می پوشند که زیر آن نمایان می باشد، و در آن زمان قرطق - یعنی کرته - که جامه های کوتاه نم تن باشد را می پوشند.(162) (که به زبان متعارف امروزی به آنان به آن می گویند.) به راستی که نباید منکر این مطالب شد که این کلام واقعا معجزه است.

8. در آخر الزمان برای فجور کردن بر پسران غیرت کشیده می شود.(163)

9. همچنین ایشان در حدیثی دیگر می فرمایند: در آن زمان، جوانان تصنیف و آواز خواندن و شرب خمر را حلال می شمردند.(164)

10. در آن زمان دولت بچه ها در همه جا ظاهر می گردد.(165)

11. مولایمان حضرت علی (علیه السلام ) در توصیف آخر الزمان فرمودند: بدانید،خداوند شما را رحمت کند شما در زمانی به سر می برید که گوینده حق کم بوده و زبان از راستگویی کند می باشد و فرد ملازم با حق ذلیل است. اهل آن زمان ملازم نافرمانی خداوند هستند و در خدعه نیرنگ هم داستانند. جوان هایشان بد خلق و پیرانشان گنه کارند و عالم بی نیازان آنها به سوی فقیرانشان اراده نمی کنند.(166)

12. امام باقر (علیه السلام ) فرمودند: وقتی که با بیعت کردن کودک ظاهر گشت هر صاحب قوتی با قوت بر پا می خیزد.(167)

شعر و شاعران

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آن زمان گفتارهای مساءت (یعنی نوشته های که غیر از کتاب خدا باشند) در میان مردم حیرت و سرگردانی می اندازد.(168)

2. ساعت - ظهور - بر امت من بر پا نمی شود تا اینکه گروهی از امت من به نام صوفیه بر می خیزند، آنها از من نبوده و بهره ای از دین ندارند و آنان برای ذکر، دور هم حلقه زده و با گمان اینکه بر طریقت و راه من هستند صداهای خود را بلند می کنند. نه،بلکه آنان از کافران نیز گمراه ترند و از اهل آتش هستند و صدایی دارند که مانند عرعر الاغ می باشد.(169)

3. امیر المومنین فرمودند: در آن زمان مردم سخنان شر و فتنه انگیز و افسانه های دروغ و حرام را حلال می شمردند.(170)

4. مولایمان امام رضا (علیه السلام ) فرمودند: هر کس که نزد او از صوفیه سخن به میان بیاید، و او به زبان و دل آنان را انکار نکند از ما نیست؛ و هر کس صوفیه را انکار نماید مثل این است که در راه خدا و در حضور رسول اکرم صلی الله علیه و اله با کفار جهاد نموده باشد.(171)

5. امام هادی (علیه السلام ) فرمودن این فرق صوفیه، همگی مخالف ما اهل بیت (علیه السلام ) هستند؛ و راه و طریقه آنها باطل و بر خلاف طریقه ماست و این گروه به منزله نصارا و مجوس این امت هستند.(172)

6. در روایت آمده است که: در آن زمان مانند دوران جاهلیت شعرا زیاد می شوند، و مردم قبرهای ایشان را به عنوان مساجد اتخاذ می کنند، - مانند فرقه مذموم صوفیه که قبور شعرای خود را خانقاه ساخته و معبد خویش قرار داده اند - همچنین در آن زمان، افسانه ها (173) را حلال می شمارند.(174)

به درستی که برای رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی، رقص و سماع که از عقاید باطل صوفیان می باشد، راه گشای انوار حقیقی الهی نبوده و جز افزودن بر گمراهی و شقاوت، ارمغان دیگری برای انسان ندارد. اما امروزه متاسفانه همان گونه که در حدیث نبوی آمد، مردم ما و آنچه که باعث تاسف است از شیعیان، تمایل شدیدی به آثار صوفیه پیدا نموده اند و خواندن آنها را بر روایات و آثار نورانی اهل بیت (علیه السلام ) ترجیع می دهند مانند دیوان اشعار بسیاری از شاعران فارسی زبان که خود را از بزرگان موسسان فرقه صوفیه و سنی گری در سالهای گذشته کشور ما بوده اند شاید برخی بگویند که ما آثار و علوم غیر اهل بیت (علیه السلام ) را می خوانیم و چیزهای مفید و آموزنده آنرا برداشت می کنیم.

اما امام باقر (علیه السلام ) فرمودند:

فکل ما لم یخرج من هذا البیت و هوالباطل؛

پس تمامی آنچه که از غیر ما خاندان صادر شده باشد باطل است.(175)

همچنین مولایمان امام کاظم (علیه السلام ) در خطاب به یکی از اصحاب فرمودند:

لاتاخذ معالم دینک عن غیر شیعتنا

علوم دینی و دانش خود را از غیر شیعیان ما کسب مکن.(176)

همچنین امیر مومنین (علیه السلام ) فرمودند:

لا تاخذ الاعنا تکن منا؛

علوم دینی و دانش خود را از غیر ما اهل بیت (علیه السلام ) مگیر تا از ما بوده باشی.(177)

مولایمان امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: هر کس به ناطقی کوش بدارد پس به تحقیق که او را پرستیده است، پس اگر آن ناطق از جانب خداوند باشد - منبع وحی -، پس فرد گوش دهنده، خدای متعال را پرستیده و اگر آن سخنور از جانب ابلیس باشد، همانا فرد مستمع ابلیس را پرستش کرده است.(178)

موسیقی و غناء

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آن زمان مردم، طبل و ساز نواختن را نیکو یاد می گیرند و امر به معروف و نهی از منکر را انکار می کنند، و در آن زمان زن های خواننده و مغنیه و رقاصه ظاهر می گرداند. همچنین ساز و نوا آلات لهو و کوچک و بزرگ ظاهر می شود.(179)

2. در آخر الزمان مال را برای غنا انفاق می نمایند.(180)

3. غناء نفاق را در قلب می رویاند، همانگونه که آب سبزه را می رویاند؛ اما یاد خدا ایمان را در قلب می رویاند.(181)

4. غناء افسون زنا می باشد - شیطان با این وسیله افراد را به گناه تشویق و تحریک می نماید-.(182)

5. مولایمان امیر المومنین (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان، شادمانی و نشاط و آواز خوانی به غنا و ساز و نواها را حلال می شمارد.(183)

6. گوش دادن به غنا فقر و پریشانی است.(184)

7. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: در آخر الزمان خواهی دید که آلات لهو آشکار می گردد به نحوی که مردم از کنار آنها می گذارند اما کسی، کسی را منع نکرده و جرات منع کردن از آلات لهو را نیز داشته باشد.(185)

8. خرید و فروش آلات غناء حرام می باشد و شنیدنش نفاق و یاد گرفتنش کفر است. (186)

9. بدترین صداها غناء - صدای طرب-انگیز می باشد.(187)

10. شخصی از مولایمان امام صادق (علیه السلام ) از شنیدن غناء - آوای طرب انگیز - پرسش نمود، آن حضرت پاسخ داند: آیا سخن خدای تعالی را نشنیده ای که فرمود:

ان السمع و البصر و الفواد کل اولئک کان عنه مسولا؛

همانا گوش و چشم و دل همگی مسئول می باشند.(188)

سپس فرمودند: گوش از آنچه که دیده است، پرسش می شوند.(189)

بازارهای آن زمان و نحوه معاملات مردم

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آن زمان بازار به هم نزدیک می گردد و در آنها یکی به دیگری می گوید: چیزی نفروختیم و دیگری بدو می گوید سود و منفعتی نبردم، پس نمی بینی ایشان را مگر اینکه خداوند مذمت می کنند.(190)

2. و در آن وقت، با ظاهر می گردد، و به سلف و رشوه دادن معامله می کنند و دین پست و خوار می شود و دنیا بالا می رود.(191)

3. در آن زمان فجار بازار بر اهل بازار ریاست می کنند.(192)

4. در آن زمان حرام خوردن غنیمت مردم می شود و شریک ها در معامله به یکدیگر خیانت می کنند.(193)

5. شما را مطلع می کنم که بعد از نبی شما، چند سالی اختلاف واقع می شود، در سال 133 شخص دانا به فرزند خود خوشحال نمی شود؛ در سال 150 کفار ظهور می کنند؛ در سال 160 خواربار دو سال را ذخیره کنید؛ در سال 166 النجاالنجا؛(194) در سال 170 الی 180 تاج و تخت از دست ملوک گرفته می شود؛ در سال 190 اهل معصیت دچار بلا خواهند شد؛ در سال 192 سنگباران، به زمین فرو رفتن، و مسخ (195) - واقع شده؛ - و زنا شروع می گردد؛ در سال 200 قضاء یعنی عذابی که مردم در بازارهای خود سکته می کنند شیوع پیدا می کند.(196)

6. در آن مردان امت من خود را به طلا می آرایند و لباس ابریشم و دیبا بر تن می کنند و پوستهای پلنگان را خرید و فروش می نمایند.(197)

7. امیر المومنین (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان هر که با ایشان معامله کند به او ظلم و ستم می کنند و...، تاجر در تجارت خود و ریخته گر در ریخته گری خود، و هر صاحب صنعتی در صنعت خود دروغ می گوید پس کم می شود کسبها و راههای معیشیت و زندگانی تنگ و آروزها دراز می گردد و علمها کم می شود و ربا و معاملات شبهه ناک را حلال می دانند.(198)

8.در آن زمان پولهای صحت (199) فاش و آشکار می گردد و در آن بر همدیگر سبقت می گیرند.(200)

9. در روایت است که ساعت - ظهور - بر پا نمی گردد تا وقتی که تاجر به مغرب و مشرق برود اما ربحی - سودی - به دست نیاورد.(201)

ثروتمندان در آخرالزمان

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آخر الزمان صاحب مال، بزرگ شناخته می شود؛(202) و مردم در آن زمان اموال خود را در غنر طاعت خداوند بسیار خرج می شود در چیزهایی که مورد غضب خداوند می باشد.(203)

2. در آن زمان غنی و ثروتمند نمی ترسد مگر از فقر و تهی دستی تا اینکه در روز جمعه فرد سائل ما بین دو نماز از او سوال می کند و کسی در کف دست فقیر چیزی نمی گذارد.(204)

3. در آن زمان شخصی که مال زیادی دارد از آن وقتی که مالک آن شده است زکات آن را نپرداخته است.(205)

4. در آن زمان مال به دست کسی می افتد که شایستگی آن را ندارد.(206)

5. امیر المومنین (علیه السلام ) فرمودند: بر مردم زمان دندان گیرنده (عیوض) فرا می رسد که در آن زمان شخص ثروتمند و توانگر، آنچه که از مال و دارایی، در دست خود دارد بر دندان می گیرد- یعنی بخل ورزیده و در راه خدا انفاق نمی کند - در حالی که خداوند (عز و جل) در قرآن کریم می فرماید: و لاتنسوا الفضل بینکم؛ فضل و احسان را در میان خود فراموش نکنید. (207)

6. روایتی دیگر از امیر مومنان آمده است که ایشان فرمودند: در آن زمان مردم بد و اشرار ریاست می نمایند، و نیکان و خوبان، ذلیل و خوار می شوند و با شخص مضطر و بیچارگان و مضطرین نهی فرمودند؛ چرا که باید به شخص مضطر کمک نمود و نگذاشت که وسایل مورد نیاز خود را از روی احتیاج و آن هم به قیمتی ناچیز بفروشد.(208)

7. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان مردم در مجالس از ثروتمندان تبعیت می کنند و فقیر آخرت خویش را به دنیا می فروشد و - در میان مردمان - مورد غضب واقع شده، مهجور می شود؛ اما ثروتمند در آن زمان محبوب شده او را به کرامت، مخصوص می دارند.(209)

8. امام حسن عسکری (علیه السلام ) فرمودند: زود است بیاید زمانی بر مردم که اغنیای ایشان زا فقرا را بدزدند.(210)

9. در آن زمان وای بر فقرا و آنچه که از زیان و ذلت و خواری به آنان وارد می گردد.(211)

عواقب اعمال و کردار مردم

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: وقتی در شما پنج چیز زیاد شد، پنج چیز وارد می شود: وقتی در میان شما زنا زیاد شد، بر شما زلزله واقع می شود؛ و وقتی که ربا زیاد گردد، به زمین فرو رفتن روی می دهد؛ و وقتی که زکات دادن منع می شود، حیوانات هلاک می گردند؛ وقتی که پادشاه ستمکار شود، باریدن باران قطع می شود؛ و وقتی که امان و عهد کوچک شمرده شود، دولت مشرکان علیه مسلمانان تشکیل می گردد.(212)

2. وقتی که مسلمانان کنیه علمای خود را در دل گرفتند و... برای جمع آوری پول ازدواج کردند، خداوند ایشان را به چهار خصلت مبتلا می گرداند:

الف) تنگ گرفتن زمان

ب) ظلم و ستم کردن پادشاه

ج )دیدن خیانت از کارگزاران حکومتها

د) صولت (213) از دشمن .(214)

3. هر گاه که خداوند بر امتی غضب نماید اما عذابی بر ایشان نازل نکند؛ به جای آن نرخهای آنان گران می شود و عمرهایشان کوتاه می گردد و تجارتشان سود نمی کند، و میوه هایشان نیکو نمی باشد و نهرهایشان کم آب و باران از ایشان حبس می گردد، و اشرار ایشان بر ایشان مسلط می گردند.(215)

4. از جبرئیل پرسیدم آیا بعد از من به زمین خواهی آمد؟ گفت: بلی یا رسول الله، بعد از شما ده مرتبه به زمین نازل خواهم شد و ده گوهر را از روی زمین خواهم بد، پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: آن گوهرها چیست؟ عرض کرد: اول دفعه که نازل شوم، برکت را خواهم برد؛ در دفعه دوم رحمت را خواهم برد؛ در دفعه سوم حیا را از چشم زنان می برم؛ در دفعه چهارم حمیت و غیرت را از سر مردان خواهم برد؛ در دفعه پنجم عدالت را از دل سلاطین؛ و در دفعه ششم صداقت و راستی را از رفیقان و دوستان خواهم برد؛ دفعه هفتم مروت را از دل اغنیا می برم؛ دفعه هشتم صبر را از فقرا خواهم برد؛ دفعه نهم حکمت را از دل حکیمان؛ و در دفعه دهم ایمان را از دل مومنین خواهم برد.(216)

5. حذیفه بن یمان از رسول اکرم صلی الله علیه و اله روایت کرده که فرمودند: افرادی که آزاد هستند فروخته خواهند شد، و از بس که به مردها و زنها مشقت می رسد به کنیز و عالم بودن خود اقرار می کنند و مشرکین را استدام نموده و در شهرها می فروشند و خوب و بد را از این بلاء رهایی نمی یابند - شاید، مهاجرت مسلمین به سوی بلاد کفر به منظور کسب رزق منظور نظر بوده باشد والله العالم -.(217)

6. در آن زمان، دشنام به پدران و مادران علنی خواهد بود و سادات خوار می گردند و جنون و دیوانگی فراوان می شود چقدر برادری برای خدا در آن زمان اندک می گردد، و پول حلال کم شده و برگشت مردم به بدترین حال خواهد بود، آن وقت است که دولت شیاطین روی کار خواهد آمد و به جان ضعیف ترین مستمندان می افتد... توانگر به آنچه در دست دارد، بخل می ورزد و بینوا آخرت خود را به دنیا می فروشد. در آخر الزمان وای بر آن مستمندان از زیان و خواری و ترس که بر سر آنها خواهد آمد.(218)

7. زود است ز مکانی بر امت من بیاید که علما را نشناسند مگر با لباس خوب؛ قرآن را نشناسند مگر به صورت زیبا؛ خداوند را عبادت نمی کنند مگر در ماه رمضان و وقتی که این چنین شد، خداوند بر آنها کسی که نه علم و نه حلم دارد را مسلط می نماید.(219)

8. امیرالمومنین (علیه السلام ) فرمودند: روی های مردمان همانند صورتهای آدمیان است اما دلهای ایشان، دل های شیاطین می باشد.(220)

9. امام باقر (علیه السلام ) فرمودند: - در اثر و نتیجه کردارهای ناشایست - در آن زمان یاد خدا و صحبت خداوند بر ایشان سنگین می باشد.(221)

وضعیت گنهکاران در آخرالزمان و اعمال و رفتار ایشان

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آن زمان سنت در میانشان بدعت، و بدعت در میانشان سنت می باشد - در آن زمان - پست و خوار می شوند و شریران و بدکاران بلند مرتبه می گردند. در فجور مردها به مردها و زنها به اکتفا می کنند. زنازادگان زیاد می گردند. و - در آن زمان - مردم به روی دنیا می افتند یعنی همتشان مصروف دنیا می باشد و مشروبات مست کننده می آشامند و با تخته های نرد و شطرنج و امثال آنها بازی می کنند.(222)

2. بر مردم زمانی می آید که صورتهای آنان صورتهای آدمیان است اما دلهای آنان دلهای شیاطین می باشد.(223)

3. رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمودند: ساعت - ظهور - برپا نخواهد شد تا اینکه سرهای گروهی به واسطه حلال دانستن عمل قوم لوط - که لواط باشد - با ستارگانی از آسمان کوبیده شود.(224)

4. حضرت علی (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان کلامشان فحش است و عملشان وحشی گری و کردارشان خبیث می باشد.(225)

5. مولایمان حضرت امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: امر ظهور امام عصر (علیه السلام ) به انجام نمی رسد مگر در دوران زندگی بدترین مردمان.(226)

لباس و پوشهای مردم

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آن زمان لباسهای آشکار می گردد که آنها را زنان لباس پوشیده عریان به تن می نمایند. در دل زمان به لباس هایشان فخر کرده و مردم آن زمان هر چند که لباس پوشیده بدن آنان از نا محرمان نیست - و در بالای سرهایشان مانند کوهان شترهای خراسانی لاغر است.

در اینجا لازم به این توضیح می باشد که شاید اشاره به موهای سر ایشان باشد که آن را دو طبقه آرایش می کنند مانند شتر دو کوهانه، و این نحوه زینت آنان می باشد.(227)

2. در آن زمان بدها بر نیکان مسلط می شوند و دروغ فراوان و لجاجت ظاهر می گردد. همچنین در آن زمان تنگدستی زیاد شده و مردم با لباس بر یکدیگر مباهات می کنند.(228)

3. امام صادق (علیه السلام ) از رسول خدا صلی الله علیه و اله روایت کرده اند که حضرت فرمودند: وقتی که - در میان مردم - کلاه های مشترک ظاهر شد، زنا کردن و زنا دادن ظاهر می شود.(229)

زی مسلمان چو نصار راستی - متحد الشکل به هر جاستی

ریش تراشند و نباشد عجیب - کرده به گردن چو نصاری صلیب

غیرت و ناموس و حجاب از میان - رفته و مردم شده چون کافران

مرد به شکل زن و زن شکل مرد - دور از احکام خداوند فرد(230)

4. سید بن طاووس از عمران بن سلیم روایت کرده است که: لباس مسلمین، لباس کفار خواهد شد و دشمنی در بین مسلمانها پیدا می شود به نحوی که آنها را مستاصل و پراکنده می کند تا اینکه سلطنت به اولاد پیغمبر صلی الله علیه و اله برسد؛ زیرا آنها در سلطنتت و گفتن حق از دیگران سزاوارتر هستند.(231)

نحوه تغذیه مردم

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: و خواهی دید که در آن زمان با شراب به مداوای امراض می پردازند و برای بیمار - از شراب - تعریف کرده و از آن طلب شفا می نمایند.(232)

2. ساعت ظهور بر پا نمی شود تا آنکه امت من روشن کفار قرنهای گذشته را وجب به وجب و ذراع - یعنی بدون هیچ کم و کاست - اتخاذ می کنند.(233)

همانا بسیاری از انواع غذاهای گوناگون و رنگارنگ امروزی که به تقلید از غذاهای کفار بوده و جز ضرر رسانیدن به جسم و جان ثمره دیگری ندارد.

3. همانا بر مردم زمانی خواهد رسید که حتی یک نفر از اهل آن زمان باقی نمی ماند، مگر آنکه با ربا می خورد و اگر ربا نخورد از غبار آن به وی خواهد رسید.(234)

4. مولایمان امیر المومنین (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان مردم خوراکشان تیهو و مرغان چاق و لباسشان خز یمانی و ابریشم بوده و همتشان در غذاهای رنگارنگ و آشامیدنی ها صرف می گردد.(235)

5. همچنین آن حضرت فرمودند: در آن زمان مردمان بر غذاهای خوب و شیربتهای لذیذ و بوهای خوش بناهای محکم و زیبا و خانه ها و مجالس مزین پرورش می یابند.(236)

6. مردمکان آخرالزمان بسیار خورنده حرام می باشند.(237)

7. امام محمد باقر (علیه السلام ) فرمودند: و خواهی دید که در آن زمان طلب حلال مورد تحقیر و سرزنش قرار می گیرد، اما طالب - رزق - حرام مورد تعظیم و ستایش واقع می شود.(238)

8. در آن زمان همت مردمان در شکم و شهوتشان می باشد و در اینکه از کجا بخورند و با چه دفع شهوت نمایند پروایی ندارند و در عین حال دنیا نیز به ایشان روی می آورد.(239)

وسایل تفریحی و سرگرمیها مردم

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آن زمان با تخته های نرد و شطرنج و امثال آنها بازی می کنند.(240)

2. امام جواد(علیه السلام ) فرمودند: گویا می بینم روزنامه های - جراید - پراکنده ای را که به نامهای گوناگون و مختلف خوانده می شود من برای صاحبان آنها رشد و هدایتی نمی بینم و صاحبان آنها دین خود را حفظ نکرده و - به - هر طرفی که میل می کنند طرف دیگر آنان باطل و ناچیز می گردد. مردی از اهل طبرستان با آنها مبارزه می نماید.(241)

خواندن قرآن زمیان رخت بست - لیک جراید به مکانش نشست

3. خداوند در قرآن کریم مومنین را این چنین توصیف نموده است:

الذین هم عن اللغو معرضون؛

همانا مومنین آن کسانی هستند که از کارهای لغو و بیهوده روی گردان می باشند.(242)

مساله مرگ و چگونگی آن

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آخرالزمان کشتن آدم بی گناه بدون غلق(243) و اضطراب بسیار می گردد.(244)

2. عظمت و مهابت از شما گرفته خواهد شد و هن در دلهای شما جایگزین می شود، گفتند: وهن چیست؟ آن حضرت فرمود: حب دنیا و بیزاری از موت.(245)

3. رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمودند: وقتی بعد از من زنا زیاد شود، مرگهای ناگهانی زیاد می گردد.(246)

4. هر آینه زمانی می آید که در آن، مرد کنار قبر آمده و می گوید ای کاش من به جایی این مرده بودم و او این حرف را نه از باب دوستی خداوند، بلکه از شدت بلایی که می بیند، می گوید.(247)

5. و خواهی دید که در آن زمان بر تهمت و منطقه کشته می گردد؛ و خواهی دید که مرده را از قبر بیرون آورده و کفن آنرا می فروشند؛ وارث میت را به وارثهای فاسق بدکردار می دهند؛ و چیزی از آنان - به عنوان رشوه - دریافت می کنند تا هوای نفسانی آنان را نادیده انگارند.(248)

6. در آن زمان مرده های ایشان در قبرهایشان از خیر ایشان نا امید می گردند.(249)

اگر کسی ادعا کند که مرگهای ناگهانی از دیر باز تا کنون وجود داشته است و به زمان ما اختصاص ندارد در پاسخ به او باید گفت که هانری رنه دالمانی در سفرنامه خود که مربوط به 150 سال قبل می باشد در بازدید خود از ایران مراسم تدفین اموات را این چنین توصیف می کند:

در ایالات و ولایت ایران وقتی که مردی به آخرین لحظات زندگی خود نزدیک می شد به اقوام و دوستان و بستگان او خبر می دهند و طولی نمی کشد که اطاق محتضر پر از جمعیت می شود و به جایی این که سکوت برقرار گردد همه با هم صحبت می کنند و قلیان و چیق می کشند به نحوی که هوای آن اطاق دیگر قابل تنفس نیست در حالی که امروزه اکثر قریب به اتفاق مرگ ها برای عزیزان و نزدیکان بدون هیچ گونه آمادگی قبلی و غیره منظره می باشد.(250)

7. ساعت ظهور بر پا نمی گردد تا اینکه هرج زیاد شود. گفته شد: هرج چیست؟ فرمودند: قتل و کشتار.(251)

8. مولایمان امیر المومنین (علیه السلام ) فرمودند: امام مهدی (علیه السلام بیرون نمی آید تا اینکه ثلثی از مردم کشته شوند و ثلثی هم بمیرند و تنها و تنها یک ثلث باقی بماند.(252)

9. حضرت علی (علیه السلام ) پس از توصیف برخی از علامات آخر الزمان فرمودند: پس در آن هنگام - آخرالزمان - بترسید که مبادا خداوند شما را غافلگیر نماید. که فرصت توبه را از شما گرفته شود به جهت آنکه پس از آن امور، مرگ ها سریع می باشد و مردم بطور ناگهانی می میرند تا این حد که مرد صبح سالم بوده اما شب دفن شده باشد، و شب زنده باشد در حالی که صبح مرده است، پس وقتی آن چنان شد، واجب است وصیت را مقدم بدارید پیش از آنکه بلاء برسد و واجب است نماز را اول وقت بخوانید، چرا که نمی دانید که تا آخر وقت مرده یا زنده هستید، پس شما آن زمان را درک کردید، شب ها بی وضو نخوابید و اگر قدرت دارید همیشه با طهارت باشید... چون انسان ترسان است و نمی داند که چه وقت اجلش می رسد و ملک الموت به سراغش می آید و به تحقیق، من شما را ترسانیدم اگر که بترسید و شناسانیدم اگر که بشناسید و موعظه کردم اگر قبول نمایید. و در باطن و ظاهر از خدا بترسید و مواظب باشید که از دنیا نروید مگر مسلمان، چون هر کس غیر از خدا از اسلام را بخواهد از او قبول نخواهد شد و او در آخرت از زیانکاران است.(253)

10. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: قبل از آمدن امام قائم (عج) دو - نوع - مرگ می باشد: مرگ سرخ و مرگ سفید. تا آنکه از هفت نفر، پنج نفر آنها از بین می روند، مرگ سرخ شمشیر و مرگ سفید طاعون می باشد.(254)

11. در آخر الزمان خواهی دید که به مرده استهزاء می کنند و کسی برای او فزع - گریه و زاری - نمی کند.(255)

12. یکی از علامات ظهور آن است که خونریزی را سبک می شمارند.(256)

13. سی بن طاووس از کتاب فتن از رسول خدا صلی الله علیه و اله روایت کرده است که فرمودند: قبل از قیامت فتنه ای برپا خواهد شد، پرسیدند چه فتنه ای؟ فرمودند: کشته شدن؛ گفتند: یا رسول الله از زمان فعلی ما بیشتر کشته می شوند؟ آن حضرت فرمودند: نه این که کفار شما را بکشند بلکه شخص، همسایه و برادر و پسر عمه خود را خواهد کشت، گفتند: یا رسول الله مگر عقل ندارند؟ فرمودند: عقل مردم در آن زمان گرفته می شود و به جای عقلا افرادی می نشینند که گمان می کنند کسی هستند و شخصیتی دارند.(257)

14. سید بن طاووس در کتاب خود از نعیم حماد نقل می کند که: زمانی می آید که در فتنه های آن، انسان مرگ را تمنا می کند و نزد قبر می آید و خود را مثل چهارپا به قبر می مالد و می گوید: ای کاش من به جای تو بود.(258)

وضعیت شهرها و کشورها

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: زود باشد که بیت المقدس را از بهتر بدانند یا آنکه از دنیا و هر آنچه در دنیاست بهتر بدانند.(259)

2. در آخرالزمان زمین جمع می گردد.(260)

این روایت کنایه از نزدیکی و ارتباط اهل زمین با یکدیگر به وسیله وسایل ارتباطی، صوتی، و همچنین وسایل نقلیه ای که مسافتهای دور از در ظرف مدت زمانی کوتاه می پیمایند دارد.

3. ساعت - ظهور - بر پا نمی گردد که غرفه ها - ساختمانها - به روی یکدیگر ساخته شده و ساختمانها بلند شوند. (261)

4. مولایمان علی (علیه السلام ) فرمودند: - در آن زمان - طبرستان مومنان اندک و فاسقان فراوان هستند و از کوه و دریا به ایشان منافع بسیاری می رسد. (262)

5. امیر المومنین (علیه السلام ) فرمودند: در آخرالزمان بلاها به اطراف لبنان وارد می شود پس چه بسا کشته شدی در بیابان بی آب و علف، و اسیرانی در جانب نهر - که دیده می شود-، پس در آنجا گریه های بلند شنیده شده و ترس با آنها رفیق گردد.(263)

6. هر گاه که خراسان مضطرب گردد. و بین اهل گرگان و طبرستان جنگ واقع شود و سیستان خراب شود پس در آن موقع سالمترین مکان ها قبضه قم می باشد، و قم شهری است که از آن انصار بهترین مردم از حیث پدر و مادر و جد و عم و عمه - امام زمان (علیه السلام) - بیرون خواهد آمد. (264)

7. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: در شهر قم شیعیان و دوستان ما هستند. (در آینده) ساختمانها در آنجا زیاد می شود و مردم به طرف آنجا قصد می کنند و در آنجا به حدی جمع می شوند که رودخانه در وسط شهر ایشان واقع می شود.(265)

8. امام جعفر صادق (علیه السلام ) در توصیف وضعیت جهان در آخرالزمان فرمودند: پس وقتی که دیدی حق مردم و اهل حق رفتند و وقتی که تمام شهرها را جور و ستم فرا گرفت، و دیدی که قرآن کهنه شده - یعنی به آن عمل نشد - و چیزی را که در آن نیست بر آن احداث می کنند و دیدی که دین همانند ظرف آب سرنگون شد.(266)

9. مفضل بن عمر از مولایمان امام صادق (علیه السلام ) نقل کرده است که آن حضرت فرمودند: ای مفضل آیا می دانی که دار الزواراء کجا واقع - بنا - می شود؟ عرض کردم: خدا و حجت خدا بهتر می دانند؛ فرمودند: ای مفضل در نزدیکی شهر ری کوه سیاهی است که در نزدیکی آن کوه شهری بنام طهران بنا می شود که درای قصرهای است مانند بهشت؛ و زن های آن شهر مانند حورا العین می باشند. بدان ای مفضل آن زنها مانند کفار لباس می پوشند و مزین به زینت جبارین می شوند و بر زین سوار می شوند و از شوهر تمکین نمی کنند و کسب شوهرها بر مخارج آنها وفا نمی کند. پس از شوهرها طلاق می خواهند و اکتفا می کنند مردها به مردها و شبیه می شوند و مردها به زنها و زنها به مردها، پس اگر خواستی که دینت را حفظ کنی در آن شهر سکنا مگزین و منزل و خانه ات را در آنجا اختیار من ما. چرا که آنجا محل فتنه می باشد و از آن شهر به سوی قله های کوه فرار کن و از سوراخ کوهی به سوراخ کوه دیگر مانند روباه و بچه های روباه فرار کن. (267)

10. در آخر الزمان خواهی دید که در مکه و مدینه به چیزی که خداوند دوست نمی دارد عمل می کنند و کسی که آنها را منع نماید نخواهد بود، واحدی مانع عمل زشت آنها نمی شود و خواهی دید که انواع سازها و نوازها در مسجد الحرام و مسجد مدینه ظاهر می شود.(268)

11. به زودی کوفه از مومنین خالی خواهد شد و علم از آن جمع می شود همچنان که مار در وقت به سوراخ رفتن، خود را،جمع می کند پس علم در شهری ظاهر می گردد که به آن قم می گویند و آنجا معدن علم و فضل می گردد به نحوی که دیگر مستضعف در دین، در زمین پیدا نمی شود، به طوری که حتی مخدرات - زنها - نیز دانا می شوند و اینها همه در نزدیکی ظهور امام قائم (عج) اتفاق می افتد.(269)

12. زود است زمانی بیاید که شهر قم و اهل آن بر سایر شهرها حجت باشند و آن زمان غیبت قائم ما تا دوران ظهور او خواهد بود.(270)

13. امام حسن عسکری (علیه السلام ) فرمودند: جبرئیل (علیه السلام ) در شب معراج به پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: اینجا - در قم - شهری بنا خواهد شد؛ و بندگان مومن خداوند در آن جمع خواهند گشت؛ در حالی که امیدوار به محمد صلی الله علیه و اله و شفاعت وی در قیامت هستند و بر ایشان اندوه و غم و سختی ها وارد می گردد. راوی از آن حضرت پرسید؟ پس چه وقت آنان - اهل قم - انتظار فرج را خواهند داشت؟ آن حضرت (علیه السلام ) فرمودند: هرگاه که آب به روی زمین (قم) ظاهر گردد.(271)

14. سید بن طاووس از حذیفه این چنین روایت می کند: نزدیک شده است که عجم - غیرعرب - جلوگیری کند که برای اهل عراق درهم و قفیزی - پیمانه - نباید و همینطور روم جلوگیری کند که اهل شام درهم و فقیری وارد نشود.(272)

15. سید طاووس بن در کتاب الملاحم و الفتن خود از عمران بن سلیم روایتی دیگر می گوید: نزدیک شده است که بنی حفصه یعنی ترکها بر کشور عراق خروج کنند و هر سفید و سیاهی را مقهور کنند و دنیا برای آنها مانند تداوم آن برای فرعون ادامه خواهد داشت تا آن موقع که جلوگیری و امتناع و تکبر و ظلم نمایند، آنگاه خداوند باران را از آنها منع خواهد کرد و انتقام برخی از برخی دیگر به سبب عدم رعایت و کشتار آنها خواهد کشید.(273)

16. سید بن طاووس از اسناد خود روایت می کند که: - در آخرالزمان - در بغداد زمین فرو رفته، و سنگباران و زلزله می آید؛ و آن - بغداد- در خراب شدن، از سریع ترین زمین ها می باشد. (274)

17. ناظم الاسلام کرمانی در صفحه 113 از علائم ظهور خود نقل می کند که یکی از علامات ظهور امام زمان (علیه السلام )، خروج سید حسینی است که وی از طالقان و دیلم ایران خروج می کند. همچنین وی نقل می کند که آنطور که از اخبار بر می آید این سید به خود دعوت نمی کند اما همانند یک پادشاه نداشته و جمهوری گردد و یا - بصورت - هرج و مرج و ملوک الطوایفی در بیاید.(275)

17 اعثم کوفی در کتاب خود از مولایمان امیر المومنین (علیه السلام ) چنین روایت می کند که آن حضرت فرمودند: به به از طالقان! برای خداوند در آنجا گنج هایی می باشد، اما از طلا و نقره نیست بلکه آن گنج ها مردان مومنی می باشند که خداوند را به خوبی شناخته اند آنان در آخرالزمان از یاران مهدی (علیه السلام ) خواهند بود.(276)

19. در روایت آمده است که در آن زمان امت های مخالف - مخالف اسلام - همدیگر را فرا خوانده و با یکدیگر متحد می شوند و آن گاه همانند حمله و هجوم آوردن جمعی - بر غذا - که در حال خوردن - غذا - از یک کاسه هستند، بر مسلمین حمله خواهند کرد.(277)

چگونگی فصول و نزولات جوی

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آخرالزمان خداوند ایشان را - به خاطر اعمالشان - از باریدن باران در وقت خود محروم می کند و باران را در غیر وقت طبیعی - خود می باراند.(278)

2. همانا بر مردم زمانی خواهد آمد که در آن زمان، از آسمان باران می بارد اما از زمین گیاهی نمی روید، همچنین آن حضرت فرمودند که: از علامات ساعت - ظهور - آن است که باران گرم می بارد.(279)

3. ساعت ظهور بر پا نمی شود تا آن که بر مردم بارانی ببارد که خانه های گلی نگاه دارنده آنها - از آن باران -نباشد. و جز با خانه های مویی - چادری - نمی توانند خود را - از باران - حفظ و نگهداری کنند.(280)

مولف این روایت می گوید: شاید اشاره به باران های سیل آسایی باشد که با جاری کردن سیل مردم را مجبور به زندگی در چادر در اطراف شهرها می کند همچنین فرمودند: پیش از ظهور سالهایی است که آسمان از باریدن خودداری می کند.(281)

4. پیش از خروج دجال که - از علائم ظهور می باشد - سه سال خواهد بود: سال اول آسمان ثلث باران خود را منع خواهد نمود؛ سال دوم دو ثلث و سال سوم تمام باران خود را منع می نماید تا اینکه هیچ حیوانی از بهایم نمی ماند مگر اینکه هلاک می گردد.(282)

5. از این ابن مسعود روایت شده که پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آن زمان در زمستان باران نمی بارد و زمستان مانند تابستان گرم می باشد.(283)

6. حضرت علی (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان در فصلی که باید باران باریده و هوا سرد شود، مانند تابستان در آن باران نمی بارد و هوا سرد نمی شود.(284)

7. امام جعفر صادق (علیه السلام ) فرمودند: در آخرالزمان خواهی دید که آیات و نشانه های آسمان که علامت عذاب است ظاهر می شود اما حدی نمی ترسد و فزع نمی کند.(285)

8. وقتی زمان قیام امام زمان (عج) ما برسد، ماه جمادی الثانی و ده روز از ماه رجب - مجموعا چهل روز - بارانی بر مردم می بارد که خلایق مانند آن را ندیده باشند پس خداوند به واسطه آن گوشت های مومنین را در قبور شان می رویاند مثل اینکه نگاه می کنم - و آنها را می بینم که - از طرف جهنیه می آیند و خاک را از موهای خود می تکانند.(286)

وضعیت طبیعت، مزارع و محصولات

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: در آخرالزمان میوه ها کم (287)

می گردد.(288)

2. در آخرالزمان زراعت فاسد می شود.(289)

3. ساعت - ظهور - بر پا نمی شود مگر وقتی که کوه ها از جای خود حرکت کنند و شما امور بزرگی را مشاهده نمایید که قبلا ندیده بودید.(290)

4. از علائم آخر الزمان و ظهور مهدی صاحب الزمان (عج) مسلط شدن کفار بر پنج نهر: سیحون، جیحون، فرات، نیل و دجله می باشد.(291)

5. در آن زمان اشجار - درختان - زیاد شده اما میوه ها کم می گردد. - شاید اشاره آن حضرت به پارک های جنگلی در شهرها باشد که اکثرا بدون میوه می باشند -.(292) والله العالم

6. ساعت - ظهور - بر پا نخواهد شد تا اینکه بادهایی ظاهر می گردد که مردم را در دریا می اندازد.(293)

امروزه شاهد گردبادهای مهیب و سهمگینی خصوصا در نواحی کارائیب و فلوریدا هستیم که قادر است علاوه بر انسانها، وسایل بزرگ و حجیم را به طرف دریا پرتاب نماید.

7. در آخرالزمان هوا تاریک می شود و آب خشک گردیده و در زمین فرو می رود و افق خورشید غبار آلود می گردد.(294)

از این روایت می توان برداشت کرد که منظور آلودگی هوا در زمان کنونی ما باشد، والله العالم

8. امام زمان (علیه السلام ) بعد از غیبت خود همزمان با طلوع ستاره ای قرمز ظهور می نماید.(295) (ان شاءالله)

9. مولایمان امیر المومنین (علیه السلام ) در توصیف آخرالزمان فرمودند: -آن زمان هنگامی است که - جنگل ها خشک می شود و شکارچیان همه را به وحشت می اندازد، و اضطراب، نفرات و مهاجرت زیاد می گردد... .(296)

10. امام محمد باقر (علیه السلام ) از جد بزرگوار رسول خدا روایت می کند که فرمودند: وقتی که زنا ظاهر شود، مرگ ناگهانی زیاد خواهد شد؛ و وقتی که در پیمانه کم داده شود، خداوند آنها را به کمی اموال و گرانی مبتلا خواهد نمود؛ و وقتی که زکات پرداخت نشود زمین برکات خویش را از قبیل زراعت و میوه و معادن - از ایشان - منع می نماید؛ و هر گاه در احکام خداوند جور نمایند، بر ظلم و عدوان کمک خواهد شد؛ و هر گاه عهد و پیمان الهی را بشکنند، خداوند دشمنان را بر ایشان مسلط می گرداند؛ و هر گاه قطع رحم نمایند، مالها در دست اشرار قرار داده می شود؛ و هر گاه امر به معروف و نهی از منکر نکرده و خوبان از اهل بیت من پیروی نکنند، پس خداوند بدان آنها را بر ایشان مسلط می نماید پس در آن هنگام خوبان ایشان دعا می کنند اما مستجاب نخواهد شد.(297)

11. امام جعفر صادق (علیه السلام ) فرمودند: به درستی که قبل از آمدن امام قائم (عج)، همانا سالی خواهد بود که در آن باران زیاد می بارد- بطوریکه - خرما درخت آن فاسد می شود، پس در آن شک نکنید.(298)

12. مولایمان امام رضا (علیه السلام ) فرمودند: قبل از ظهور امام زمان (علیه السلام ) بیوج می باشد. راوی این حدیث می گوید: من در ابتدای امر منظور آن بزرگوار را نفهمیدم تا این که در مراسم حج از یک اعرابی شنیدم که می گفت: امروز بیوج است. از وی پرسیدم بیوج چیست؟ پاسخ داد. روزی است که خیلی گرم باشد - قبل از ظهور آن حضرت احتمالا سالهای خیلی گرمی در پیش خواهد بود-.(299)

13. در روایت آمده است که: در آن زمان بار آنها در غیر وقت طبیعی می بارد؛ و بار آنها زیاد بوده اما گیاهان کم می باشد.(300)

کیفیت ماه های قمری

1. رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمودند: از علایم قیامت بلند شدن ماه هاست - یعنی ماه شب اول مثل ماه شب دوم می باشد -.(301)

2. از نشانه های نزدیکی ساعت ظهور آن است که به خاطر بزرگی و روشنی که در ساعت طلوع هلال ماه در آن دیده می شود،پس گفته می شود که این ماه شب دوم است.(302)

3. ابن مسعود از پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله روایت کرده که فرمودند: موقعی که صیحه و صدایی در ماه رمضان به وجود آمد، در ماه شوال جنگ و جدالی خواهد شد؛ و قبیله ها در ماه ذیقعده از بین می روند و در ماه ذیحجه و محرم خونها ریخته می شود. هیهات! هیهات! چه محرمی که مردم در آن کشته می شوند.(303)

4. امیر المومنین (علیه السلام ) فرمودند: در آن زمان ماه گاهی در افق بلند دیده می شود، به نحوی که ماه شب اول همانند ماه شب دوم دیده می شود، و گاهی نیز - ماه - پنهان می گردد، به طوری که دیده نمی شود تا اینکه، در اول ماه رمضان روزه خورده می شود، و در آخرالزمان ماه رمضان عید واقع می گردد و روزه گرفته نمی شود.(304)

5. در پیشایش قیام قائم (عج) سالهایی فریبنده وجود خواهد داشت که در آن سالها راستگو تکذیب و دروغگو تصدیق می گردد، و فرد مکار مقرب و مردمان پست و غیر قابل اعتناء در امر مردم دخالت کرده سخنرانی می کنند.(305)

6. خلیل اسدی به نقل از امام باقر (علیه السلام ) روایت می کند که آن حضرت فرمودند: در آن زمان - قبل از ظهور امام قائم (عج) - خورشید در نیمه رمضان خواهند گرفت، شخصی عرضه داشت یا بن رسول الله - بطور معمول - خورشید در آخر الزمان ماه قمری و ماه در نیمه ماه قمری - که هلال آن کامل شده است - می خواهند گرفت؛ مولایمان حضرت باقر (علیه السلام ) فرمودند: می دانم تو چه می گویی اما این دو نشانه از هنگام هبوط حضرت آدم (علیه السلام ) پدید نیامده اند اما قبل از ظهور قائم ما (علیه السلام ) پدیدار می گردند.(306)

7. ورد بن اسدی از امام باقر (علیه السلام ) روایت می کند که فرمودند: پنج روز قبل از ظهور امام عصر (علیه السلام ) ماه گرفتگی خواهد بود و پانزده روز قبل از آن خورشید گرفتگی خواهد شد و اینها در ماه رمضان اتفاق می افتند پس آن هنگام است که محاسبات منجمین بر هم خواهد ریخت.(307)

8. در چند حدیث از معصومین (علیه السلام ) وارد شده است که خروج سفیانی - که از علائم حتمی ظهور امام عصر (عج) می باشد - در ماه رجب خواهد بود.(308)

کیفیت اوقات، عمر و زمانها

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: مردم در آخرالزمان از ثلث اول شب تجاوز کرده می خوابند صبحها زیاده روی می کنند.(309)

2. در آن زمان سال مانند ماه و ماه مانند هفته، و هفته مانند روز، و روز مانند ساعت، و ساعت مانند سوختن شعف (310) شعف خرما می گذرد.(311)

3. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله پیرامون معنای یتقارب الزمان - که از خصوصیات آخرالزمان است - فرمودند: آن وقت، همان وقت کم شدن عمرها و کوتاه شدن روزها می باشد.(312)

4. در آخرالزمان هیچ کسی نیست مگر آنکه سال بعد از آن شر تر و بدتر از آن است؛ و در حدیث دیگری آمده فرمودند: هیچ سالی نیست مگر اینکه خیر و خوبی کم می شود و شر و بدی زیاد می گردد.(313)

5. یکی از شرطهای ساعت - ظهور - آن است که عمر بشر کم می شود.(314)

امروزه علیرغم پیشرفت چشمگیر علم و پزشکی، متاسفانه میزان عمر طبیعی بشر نسبت به دورانهای کاهش قابل توجهی یافته است؛ عواملی همانند تصادفات، سکته های قلبی و مغزی، بروز انواع سرطان ها و برخی بیماریهای عفونی غیر قابل علاج که همه و همه از ارمغان تکنولوژی ناقص بشری می باشد و از دلایل اصلی مرگ در زمان حاضر به حساب می آیند.

6. امیرالمومنین (علیه السلام ) فرمودند: در آخرالزمان برکت از سال و ماه و روز و هفته و ساعت برداشته می شود. هر سالی به قدرت یک مه و هر ماهی به قدر یک هفته، و هر هفته ای به اندازه یک روز و هر روزی به قدر یک ساعت می گذرد و در آن زمان سختیها بسیار شده و عمرها کوتاه می گردد.(315)

7. امام صادق (علیه السلام ) به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: زود باشد بر مردم، زمانی بیاید که جز با ستمگری و زور و کشتن و زور به حکومت نمی رسند، و جز به وسیله غضب مال مردم و بخل تو به توانگری نمی رسند، و جز با بیرون رفتن از دین و پیروی از هوای نفس به دوستی یکدیگر نمی رسند. پس هر کس چنین زمانی را درک کند و در آن زمان به فقر صبر نماید در حالی که بر توانگران و تحصیل ثروت قادر باشد و بر دشمنی مردم صبر نماید؛ در حالی که می تواند آنان را دوست خود نماید و بر خواری صبر کند؛ با اینکه می تواند عزیز باشد پس خداوند ثواب پنجاه صدیقی که مرا تصدیق کرده اند را بدو عنایت می نماید.(316)

8. در روایت آمده است که در آن زمان عافیت ده جزء می باشد، نه جزء آن در کناره گیری از مردم و یک جزء آن در سکوت می باشد.(317)

فتنه های آن دوران

1. معقل بن یسار از رسول الله صلی الله علیه و اله روایت کرده است که ایشان فرمودند: بعد از من به زودی زمان جور فرا می رسد زمانی جور طلوع نمی کند مگر این که زمانی از عدل خواهد مرد... به نحوی که مردی که در آن زمان متولد می شوند غیر از ظلم و ستم چیزی را نشناخته و به غیر از جور و ستم عمل نخواهند کرد.(318)

2. و دیدی که در آن زمان در هر سال بدعت و شری تازه پیدا می شود بیش از آنچه که قبل از آن بوده است.(319)

3. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: بعد از خود از بابت سه چیز از امت خود هراسانم:

1. گمراهی بعد از معرفت؛

2. فتنه های گمراه کننده؛

3. شهوت شکم و شهوت فرج(320).

4. امیر المومنین (علیه السلام ) فرمودند: بهترین مردم در زمان فتنه کسی است که در خانه خود مخفی باشد و با کسی رفت و آمد نداشته باشد.(321)

5. امام محمد باقر (علیه السلام ) فرمودند: به ناچار فتنه ای خواهد آمد که در آن هر دوست و رفیقی سقوط می کند و از چشم می افتد و یا اینکه خطا می کند حتی کسانی که از روی زیرکی یک مو ربا به دو قسمت تقسیم می کنند هم خطا می کنند و از صواب بر کنار می شوند به طوری که جز ما و شیعیان ما کسی باقی نمی ماند، (ینی جز ما شیعیان ما همه در فتنه ها گرفتار می شوند).(322)

6. امام جعفر صادق (علیه السلام ) فرمودند: در آخر الزمان خواهی دید که دل های مردم سخت می شود و اشک چشم های ایشان خشک شده و یاد کردن خداوند بر ایشان سنگین می شود و خواهی دید که مردم به هر طرفی که غلبه با آن است متمایز می شوند.(323)

7. مولایمان امام رضا (علیه السلام ) فرمودند: وقتی که فتنه ها در همه شهرها عمومیت پیدا کرد بر شما باد به ساکن شدن در قم و اطراف و جوانب آن، چرا که بلاء از آن جا برداشته شده است.(324)

8. مولایمان حضرت امام رضا (علیه السلام ) فرمودند: از معمر بن خلاد پرسیدند فتنه چیست؟ معمر بن عرض کرد: فدایت شوم، فتنه در نزد ما فتنه در دین است؛ آن حضرت (علیه السلام ) فرمودند: امتحان می شوند چنانکه طلا را امتحان می کنید و خالص می شوند چنانکه طلا خالص می گردد.(325)

9. امام هادی (علیه السلام ) فرمودند: در آخر الزمان مردمان متحیر و سر گردان می شوند، نه مسلمانند و نه مسیحی - کنایه از شدت مبتلا و بی پروایی اهل آن زمین است -.(326)

10. شیخ طوسی از عمار بن یاسر روایت می کند که وی گفت: دعوت و قیام اهل بیت پیغمبر (علیه السلام ) شما در آخرالزمان خواهد بود، پس تا : هنگام ملازم زمین باشید و خود را از حرکت دادن و ورود در فتنه ها باز دارید.(327)

بدعت ها

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله در توصیف آخرالزمان فرمودند: در آخرالزمان خواهید دید که در هر سال بدعت و شری و تازه پیدا می شود بیشتر از آنچه که بوده است؛(328) و خواهید دید که با شراب، امراض را مداوا می نمایند و برای مریض از آن تعریف می کنند و از شراب، شفا طلب می کنند، و خواهید دید که برای اذان گفتن و نماز خواندن مزد می گیرند.(329)

2. ساعت - ظهور نباشد - نمی رسد - تا آنکه بتها پرسش و منصوب گردد.(330)

3. مولایمان امام حسن عسکری (علیه السلام ) فرمودند: ای ابوهاشم زود است بر مردم زمانی بیاید که در آن صورتهای آنان باز و خندان بوده، اما قلبهای آنان تاریک و گرفته است؛ سنت در بین آنان بدعت بوده و بدعت در میان آنها سنت می باشد؛ مومن میان آنها پست و فاسق در نزد آنان باوقار است؛ فرمانروایان آنان ستمگر و دانشمندان آنها به در خانه ظالمین می روند و ثروتمندان آنها توشه فقرا رامی دزدند - کنایه از اینکه زکات نمی دهند -. خردسالان آنان از سالمندان جلوتر می روند؛ جاهل در نزد آنها چیز فهم و هر صاحب حیله درنظر آنان فقیه می باشد؛ آدم حقیقت دار را از آدم غل و غش دار تمیز نمی دهند، و گوسفند صفت را از گرگ صفت نمی شناسند؛ دانشمندان آنها بدترین خلق خداوند بر روی زمین هستند چرا که به سوی فلسفه و تصوف میل می کنند، به خدا قسم که آنها منحرف از حق می باشند، در محبت مخالفین ما مبالغه، و شیعیان و دوستان ما را گمراه می کنند؛ پس اگر به منصب و مقامی رسیدند، از رشوه خوردن سیر نمی شوند و اگر نرسیدند، خدا را از روی ریا پرستش می کنند. آگاه باش که آنها راهزن مومنین و دعوت کنندگان به سوی کیش و طریقه منکرین، و بدعت گزاران در دین هستند پس اگر کسی آنها را درک کرد، از آنها بترسید و دین خودش را از آنها حفظ کند. آن حضرت دوباره فرموده اند: ای اباهاشم، این مطلب را حدیث کرد پدرم از پدرانش از جعفربن محمد (علیه السلام ) و آن از اسرار ما می باشد، آن را کتمان کن مگر از اهلش.(331)

حوادث، بلایا و بیماریها در آن زمان

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: اعمال زشت در قومی ظاهر نمی گردد، مگر اینکه در آن قوم، طاعون و بیماریهایی آشکار می گردد که در گذشتگان آنها نبوده است.(332)

2. امیرالمومنین علی (علیه السلام ) فرمودند: در آن سال که امام قائم (علیه السلام ) ظهور می نماید در شام زلزله ای خواهد آمد در آن سال صد هزار نفر هلاک می گردند. خداوند آن را برای کافرین مایه عذاب قرار خواهد داد و آن حادثه بعد از ورود پرچمهای زرد مصر اتفاق می افتد.(333)

3. امام محمد باقر (علیه السلام ) فرمودند: قائم (عج) قیام نمی کند مگر در حال ترسی سخت و زلزله و گرفتاری و بلایی که مردمان را فرا می گیرد و پیش از این وقایع شیوع پیدا می کند.(334)

4. مولایمان موسی بن جعفر (علیه السلام ) فرمودند: بروز بواسیر و مرگهای ناگهانی و جذام از علامتهای نزدیک بودن ساعت - ظهور - خواهند بود.(335)

5. در روایات آمده است که در آخرالزمان باران ها در غیر وقت طبیعی خود می بارد؛ همچنین - در آن زمان - ابرهای خشم کننده به حرکت در آمده و باران های شدید و تند و سیل خیز، بارش خواهند کرد.(336)

بر اساس تحقیقات اخیر دانشمندان، امروزه، میزان بارندگی و و سایر نزولات جوی، در مکانهای زندگی بشری در مقایسه با صد سال گذشته به نسبت یک دهم کاهش یافته است. اما متاسفانه این در حالی است که امروزه میزان حوادث و خسارات ناشی از سیل و بلایای طبیعی، نسبت به صد سال گذشته به میزان ده برابر افزایش یافته است.

جنگها در آخرالزمان

1 .پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: برای خروج امام قائم (علیه السلام ) ده علامت خواهد بود: اولین آنها ستاره دنباله داری می باشد که به مدار زمین نزدیک است و پشت سر آن هرج و مرج و کشتار خواهد بود.(337)

خبر ظهور ستاره دنباله داری که هر 2000 سال یک بار ظهور می کند در رسانه ها چنین درج گردید:

یک پدیده جالب در آسمان، توجه جهانگردان را به خود جلب کرده است این پدیده ظهور یک ستاره بسیار درخشان در آسمان می باشد که 2000 سال پیش هنگام ظهور حضرت مسیح (علیه السلام ) نیز در آسمان دیده شده بود. این ستاره در واقع ترکیب نور دو ستاره مشتری و زهره است، که به گفته ستاره شناسان هر 2000 سال یک بار در امتداد هم قرار می گیرند و یک ستاره پرنور و درخشان را تشکیل می دهند(338).

2. از - علامت - نزدیک شدن ساعت ظهور، هلاک شدن عرب -ها - خواهد بود.(339)

3. حذیفه بن یمان از رسول خدا صلی الله علیه و اله نقل می کند که فرمودند: از علامات - ظهور - دودی است که مشرق و مغرب را می پوشاند، و چهل روز در زمین باقی می ماند، مومن در اثر آن به چیزی شبیه به زکام مبتلا و گرفتار آن دود خواهد گردید.(340)

4. امیر المومنین (علیه السلام ) فرمودند: - نزدیک به امام زمان ظهور امام قائم (عج) - دو نوع مرگ دارد: یکی مرگ سرخ و دیگری مرگ سفید و ملخ هایی که به رنگ خون بوده و گاه و بی گاه آشکار می شوند. و اما مرگ سرخ یعنی شمشیر و مرگ سفید همان طاعون می باشد.(341)

5. امام محمد باقر (علیه السلام ) فرمودند: اهل شرق و غرب با هم اختلاف پیدا می کنند، همچنین اهل قبله نیز با هم اختلاف پیدا می کنند و مردم با وحشت و ترس طاقت فرسایی روبرو خواهند و در همان حال به سر برده تا زمانی که منادی از آسمان ندا سر دهد پس آن زمان که بانگ زد پس کوچ کنید! کوچ.(342)

6. عبد الله سنان از امام باقر (علیه السلام ) روایت می کنید که فرمودند: مردم را چنان مرگ و کشتاری فرا که به حرم - مکه - پناه می جویند.(343)

7. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: اندکی پیش از قیام امام قائم (علیه السلام ) در چند شب آتش بزرگی از جانب مغرب در آسمان سر می کشد.(344)

8. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: ناگزیر قبل از قیام امام قائم مردم از گرسنگی رنج می برند و در اکثر کشتار، ترس و وحشتی سخت، آنان را فرا می گیرد.(345)

9. قبل از آمدن امام قائم (عج) دو نوع مرگ می باشد: مرگ سرخ و مرگ سفید؛ تا اینکه از هر هفت نفر آنها پنج نفرشان از بین می روند. مرگ سرخ شمشیر و مرگ سفید طاعون می باشد.(346)

10. ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام ) نقل می کند که فرمودند: این امر - ظهور امام قائم (علیه السلام ) - نخواهد بود تا اینکه دو سوم مردم از بین بروند. سوال کردیم وقتی دو سوم مردم از بین رفتند پس چه کسی باقی می ماند؟ آن حضرت (علیه السلام ) فرمودند: آیا دوست ندارید جزو یک سوم باقی مانده باشید؟(347)

11. مفضل بن عمر می گوید: در حضور امام صادق (علیه السلام ) از امام قائم (عج) یاد شد. به آن حضرت عرض کردم: من امیدوارم که کار و امر او - مهدی (علیه السلام ) - به آسانی صورت پذیرد پس، از آن حضرت شنیدم که فرمودند: آن امر واقع نخواهد شده تا آنکه - شداید و مشکلات به پایه ای برسد - که خون بسته شده، عرق را - از خویشتن - بزدایید.(348)

12. امام رضا (علیه السلام ) فرمودند: در پیشاپیش این امر - ظهور امام قائم (عج) - قتلی دائمی خواهد بود که سستی نخواهد داشت.(349)

تقسیم بندی امیر مومنان (علیه السلام ) از مردم آخر الزمان

1. امیر المومنین علی (علیه السلام ) فرمودند: شما هفت طبقه می شوید:

طبقه اول: در آن تقوی و پرهیزگاری زیاد می باشد تا سال هفتادم هجری.

طبقه دوم: اهل بذل و بخشش و مهربانی هستند تا سال دویست و سی ام هجری.

طبقه سوم: اهل پشت کردن و بریدن از همدیگر هستند تا سال پانصد و پنجم هجری.

طبقه چهارم: اهل سگ صفتی و حسد بردن بر یکدیگر هستند تا سال هفتصد هجری.

طبقه پنجم: اهل باد به بینی کردن و تکبر و بهتان می باشند تا سال هشتصد و بیست هجری.

طبقه شمشم: اهل خونریزی و اضطراب و سگ صفتی با دشمنان و ظهور اهل فسق تا سال نهصد و چهل هجری.

طبقه هفتم: اهل حیله و جنگ و فریب و خدعه و فسق ها و پشت کردن به همدیگر و بردن از یکدیگرند، و کنیه همدیگر را در دل می گیرند و با اسباب بازیهای بزرگ بازی می کنند.(350)

شاید اشاره به شهربازیهای کنونی باشد، والله العالم.

2. امام علی (علیه السلام ) در ذیل خطبه طولانی معروف به خطبه البیان در باب علائم ظهور امام قائم (عج) فرمودند:... و در آن زمان در شهرها، حصارها و پایگاههایی مخصوص برای نشستن- واقع شدن - یا بلند شدن، یا برای جلوگیری از عظائم یا همان چیزهای بزرگی که فرود می آید - نازلات - بنا می شود. پس در چنین زمانی اگر یکی از ایشان - مردم آخرالزمان - در شبانه روز خود نماز بگزارد از برای نمازش چیزی - در پرونده اعمالش - نوشته نمی شود و از او پذیرفته نمی گردد؛ چرا که در حال نماز گزاردن فکر می کند و نیت او این است که چگونه در حق مرد ظلم کند و با مسلمانان حیله نماید.(351)

احتمالا حدیث فوق اشاره به فرودگاههای امروزی دارد که مولایمان امیر المومنین (علیه السلام ) بر پایی آنها را از علائم آخرالزمان بر شمرده اند والله العالم.

حضرت مهدی (علیه السلام ) و مردم آخرالزمان

1. رسول اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: شما را به مهدی (علیه السلام ) بشارت می دهم که در هنگام اختلاف و پراکندگی مردم، در میان آنها بر انگیخته می شود.(352)

2. مفضل بن عمر جعفی از امام صادق (علیه السلام ) روایت می کند که فرمودند: به خدا قسم مهدی حتما مدت زمانی از روزگار شما غایب خواهد شد و بدون تردید گمنام و پنهان خواهد گردید، تا آنجا که در باره اش بگویند: آیا او مرده است، هلاک شده است، یا در کدامین سرزمین راه می پیماید، و بدون شک دیدگان مومنان بر روی خواهند گریست، و در دوران غیبت او همچون واژگون شدن کشتی در امواج دریا، واژگون و زیر و روز خواهند شد و هیچکس نجات نمی یابد، مگر کسی که خداوند از او پیمان گرفته باشد ایمان را در دل او نقش نموده و با روحی از جانب خود تاییدیش نماید.(353)

3. ابوحمزه ثمالی از مولایمان امام باقر (علیه السلام ) روایت می کنند که فرمودند: همانا اگر صاحب این امر ظهور نماید از مردم همانند آنچه که رسول خدا صلی الله علیه و اله با آن روبرو شدند، بلکه بیشتر از آنها را خواهد دید.

اشاره به بدترین برخی از مردمان آخرالزمان نسبت به دوران جاهلیت قبل از اسلام.(354)

4. مولایمان حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام ) فرمودند: امام مهدی (علیه السلام ) خود از دیده ها پنهان می گردد، اما یاد او از دلهای مومنان پنهان نمی شود.(355)

5. مولایمان امام زمان (علیه السلام ) به شیخ مفید رحمه الله علیه فرمودند: عامل دور ماندن ایشان از ما جز این نیست که کارهای را که ما بر نگزیده ایم و دوست نداریم، از آنها می بینیم. (356)

علائم حتمی ظهور امام عصر (عج)

1. حضرت امیر المومنین (علیه السلام ) فرمودند: هنگامی که منادی از آسمان ندا دهد که حق با آل محمد صلی الله علیه و اله می باشد پس در آن هنگام یاد و نام مهدی (علیه السلام ) بر دهان مردم جاری می گردد. مردم، دوستی او را می نوشتند پس برای آنها ذکری به جز مهدی (علیه السلام ) نیست.(357)

2. امام زین العابدین (علیه السلام ) فرمودند: امر امام قائم و امر سفیانی از جانب خداوند حتمی می باشد و امام قائم ظهور نمی کند مگر پس از آمدن سفیانی.(358)

3. ابو بصیر در ذیل روایتی از امام محمد باقر (علیه السلام ) روایت می کند که فرمودند: خروج سفیانی، یمانی و خراسانی در یک سال و یک ماه با نظم و ترتیبی همچون یک رشته که به بند کشیده شده، - یعنی پشت سر هم - واقع خواهد شد... در میان پرچمها، هیچ پرچمی راهنماتر از پرچم یمانی نمی باشد و آن پرچم هدایت است؛ زیرا که مردم را به صاحب شما - امام زمان (علیه السلام ) - دعوت می کند و زمانی که یمانی خروج می کند، خرید و فروش سلاح بر مردم و هر مسلمانی ممنوع می باشد(359) - یعنی باید سلاح را برای خود حفظ کند-.

البته همانگونه که در کتاب گفته شد خداوند کریم حتی در امور حتمی نیز، بنابه مقدرات خود تغییراتی را حاصل می آورد، همانگونه که در اقوام گذشته نیز نمونه های آنرا می یابیم مانند ماجرای حضرت موسی (علیه السلام ) که در سوره مبارکه اعراف آورده شده است.

4. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: خروج سفیانی، یمانی و قتل نفس زکیه و خسف - یعنی فرو رفتن در زمین - درندگیها - بین مکه و مدینه است - و ندای آسمانی از حتمیات است - یعنی حتما قبل از ظهور امام عصر (عج) به وقوع می پیوندند-.(360)

آن طور که از روایات بر می آید سفیانی از دشمنان سرسخت حضرت ولی عصر می باشد و بر حسب روایات زیادی خروج سفیانی از علائم حتمی ظهور حضرت حجت (علیه السلام ) می باشد.

5. سفیانی از نشانه های حتمی ظهور است و خروج او از آغاز تا به پایان، پانزده ماه به طول می انجامد. وی شش ماه کارزار می کند، و وقتی که بر پنج شهر دست یافت نه ماه فرمانروایی می کند بی آنکه بر آن افزوده گردد.(361)

6. از نشانه های حتمی ظهور، خروج سفیانی در ماه رجب می باشد.(362)

7. زر اره می گوید: به امام صادق (علیه السلام ) عرض کردم که آن نوای آسمانی - از علائم حتمی امام عصر (عج) - حقیقت دارد؟ فرمودند: به خدا قسم آری و آنچنان است که هر قوم و گروهی آن را به زبان خودشان می شنوند.(363)

وظایف مومنان در آخرالزمان

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله فرمودند: بر مردم زمانی می آید که در آن زمان برای صاحب دین، دین او سالم نمی ماند مگر آن کسی که برای حفظ دین خود از قریه ای به قریه ای دیگر و از کوهی به کوه دیگر و همانند روباهی که ترسان باشد از سوراخی به سوراخ دیگر فرار نماید. گفتند: یا رسول الله! آن زمان چه وقت خواهد بود؟ آن حضرت فرمودند: وقتی که نتوانید به معیشت و زندگانی خود به جز به معصیت خداوند بپردازید.(364)

2. امیر المومنین (علیه السلام ) فرمودند: در میان پرندگان مانند زنبور عسل باشید که او را ضعیف و ناتوان می شمردند و اگر پرندگان می دانستند که چون چیزی در درون آنها - عسل - از حیث برکت و فزونی می باشد، هر آینه، آنها را ناتوان می کردند. پس با زبانها و بدنهای خودتان با مردم آمیزش کنید.(365)

3. از مردم آن زمان - فقط - کسانی نجات می یابند که مومن و ساکت باشند.(366)

4. در فتنه مانند بچه شتر باشید که نه پشتی دارد که سوارش شوند و نه شیری دارد که دوشیده شود.(367)

5. امام صادق (علیه السلام ) در خطاب به زید شحام فرمودند: بر هر کس از شیعیان که می بینی اطاعتم می کند و به سخنم عمل می نماید سلام برسان شما را به خداپرستی سفارش می کنم و ورع (پرهیزکاری) در دینتان و تلاش برای خداوند؛ و راستگویی و ادای امانت، و طول سجود و خوب همسایه داری، و اینکه امانت را نسبت به هر کسی که به شما سپرد رعایت نمایید، نیکو کار بود یا بدکار.

و اینکه عشایر (خویشان) خودتان را صله کنید و در تشییع جنازه های امواتشان شرکت نمایید و بیمارانشان را عیادت کنید و حقوقشان را ادا نمایید؛ زیرا هر گاه کسی از شما در دینش ورع داشته باشد و در گفتارش راست بگوید و امانت را ادا نماید و خلق و خویش را با مرا نیکو گرداند گفته خواهد شد این شخص جعفری است و آن مرا خرسند خواهد ساخت و از این جهت شادمان خواهم شد و گفته می شود این ادب آموز جعفری است و چنانچه بر خلاف این باشد بلا و ننگش بر من رسد و گویند این است ادب آموز جعفری!(368)

6. وقتی که فتنه فراگیر شد و در شهرها عمومیت یافت، بر شما باد به رفتن و جا گرفتن در قم و اطراف و جوانب آن، زیرا که بلا از آنجا دفع شده است.(369)

7. زود باشد زمانی بر مردم بیاید که در آن زمان صاحب دین نجات نمی یابد مگر کسی که - دیگران - او را ابله بپندارند و این مطلب را یعنی - این که او را ابله و برون از عقل خطاب می کنند -، را تحمل نماید.(370)

8. سزاوار نیست که مومن خود را ذلیل کند. عرض کردند چگونه ذلیل کنید؟ فرمودند: در کارهایی داخل شود که از عهده اش بر نمی آید.(371)

9. حضرت امام صادق (علیه السلام ) به سدیر فرمودند: ای سدیر، ملازم خانه ات بوده - خانه نشین - مانند پلاسی - گلیم، فرش - از پلاس های خانه ات باش، و ساکن باش تا مادامی که شب و روز ساکن هستند، پس هر گاه خبردار شدی که سفیانی آمده است، به سوی ما بیا اگر پیاده باشی.(372)

10. زر اره از مولایمان امام صادق (علیه السلام ) نقل می کند، که آن حضرت فرمودند: امام خود را بشناس چرا که اگر او را شناختی این امر - ظهور امام زمان - چه پیش افتد چه اینکه با تاخیر فرا برسد، زیانی متوجه تو نمی شود.(373)

11. بنگر هر گاه روز و شبی را گذراندی که امامی از آل محمد را نیافتی پس در آن هرکه را دوست می داری همچنان دوست بدار و هر که دشمن می داری همچنان دشمن بدار و ولایت هر که را داری همواره حفظ کن و شب و روز منتظر فرج و گشایش باش.(374)

12. امام جواد (علیه السلام ) فرمودند: به درستی که امام مهدی (علیه السلام ) از ما می باشد او قیام کننده و کسی است که در زمان غیبتش انتظار، و در زمان ظهور، اطاعتش واجب می باشد. و او سومین فرزند از فرزندان من است. قسم به آن خدایی که محمد صلی الله علیه و اله فرمودند: را به پیامبری و ما را به امامت مخصوص گردانید اگر از دنیا یک روز باقی نمانده باشد خداوند آن چنان طولانی می گرداند که مهدی (علیه السلام ) بیرون آید و زمین را پر از عدل و داد کند همانگونه که از ظلم و جور پرشده باشد. و به درستی که خدای تعالی کار او را در یک شب اصلاح می کند همان گونه که کار کلیم خود موسی (علیه السلام ) را اصلاح نمود تا آنکه حضرت موسی (علیه السلام ) برای اهل خود شراره آتشی را گرفت و به سوی آنان بازگشت در حالی که پیغمبر شده بود پس از آن مولایمان امام جواد (علیه السلام ) فرمودند: برترین کارهای شیعیان ما انتظار فرج می باشد.(375)

13. مولایمان حضرت مهدی (علیه السلام ) فرمودند: ای پسر مهزیار اگر استغفار - طلب آمرزش - بعضی از شما نمی بود همانا هلاک می شد هر کس که روی زمین بود مگر آن شیعیان خاص که گفتارشان به کردارشان شبیه باشد.(376)

وظایف شیعیان در دوران غیبت

بدون شک انتظار فرج و ظهور امام زمان (ارواحنافداه) و دعا به جهت آن، از بزرگترین اعمال دوران غیبت حضرت صاحب الامر می باشد چناچه آن حضرت فرمودند:

و اکثروا الدعا بتعجیل الفرج فان ذلک فرجکم؛

برای تعجیل فرج بسیار دعا کنید زیرا که این خود گشایش در کارهای شماست.(377)

همچنین امام حسن عسکری (علیه السلام ) فرمودند: به خدا قسم که برای پسرم مهدی (علیه السلام ) غیبتی طولانی خواهد بود که در آن از هلاکت نجات نمی یابد، مگر کسی که خداوند او را در امامتش ثابت گرداند و به توفیق دعا برای ظهور و فرج آن حضرت را عنایت فرماید.(378)

بنابر این با دعا نکردن برای فرج و ظهور آن بزرگوار خود را از فیض وجودش محروم و خویشتن را به هلاکت انداخته ایم.

حال در این مختصر به برخی از وظایف شیعیان در زمان غیبت امام عصر (عج) که علامه بزرگوار اصفهانی در جلد دوم از کتاب مکیان المکارم بر حسب آیات و روایات بد آنها اشاره نمود تاکید می نماییم:

1. انتظار فرج و ظهور امام (علیه السلام ).

2. رعایت ادب نسبت به یاد بزرگوار و قیام هنگام شنیدن نام آن حضرت علیه السلام.

3. محبوب نمودن آن بزرگوار در میان مردم.

4. ذکر مناقب و فضایل آن حضرت (علیه السلام ).

5. اندوهگین بودن مومن از فراق آن حضرت (علیه السلام ).

6. حضور و تشکیل مجالس مناقب و فضایل آن حضرت (علیه السلام ).

7. گریستن و گریاندن بر فراق آن حضرت (علیه السلام ).

8. در خواست معرفت امام عصر (عج) از خداوند متعال.

9. شناختن علامتهای ظهور آن حضرت (علیه السلام )

10. تسلیم بودن و عجله نکردن در امر فرج آن حضرت (علیه السلام ).

11. صدقه دادن به نیابت از آن حضرت (علیه السلام )

12. اقتدا کردن و تاسی جستن به اخلاق و اعمال آن بزرگوار.

13 مقدم داشتن خواسته آن حضرت (علیه السلام ) برخواسته خود.

14. تصمیم قلبی بر یاری آن بزرگوار.

15. ناشناس ماندن و پرهیز از شهوت یافتن در آن زمان.

16. سعی در خدمت کردن به آن حضرت (علیه السلام ).

17. رعایت حقوق آن حضرت (علیه السلام ).

18. تعیین نکردن وقت ظهور و تکذیب وقت گذاردن برای ظهور آن حضرت (علیه السلام ).

19. دیدار با مومنین صالح و شیعیان مخلص آن حضرت (علیه السلام ).

20. صبر کردن بر آزار و اذیت دشمنان در آن زمان.

21. پرهیز از دوستی با دشمنان آن بزرگوار (علیه السلام ).

22. اظهار اشتیاق به دیدار آن حضرت (علیه السلام ).

23. رعایت ادب نسبت به یاد امام (علیه السلام )

24. زیارت کردن به نیابت از سوی آن حضرت (علیه السلام ).

25. دیدار با شیعیان و دوستان مخلص آن حضرت (علیه السلام ).

26. اهداء قرائت قرآن بر آن حضرت (علیه السلام ).

27. تصمیم بر توبه واقعی و باز گرداندن حقوق به صاحبانشان.

28. زیارت و سلام کردن در هر مکان به آن حضرت (علیه السلام ).

29. خوشحال کردن مومنین.

30. بزرگداشت اماکنی که به قدوم آن حضرت زینت یافته اند.(379)

برخی آیات قرآن و علائم ظهور امام عصر (علیه السلام )

1. و لنبلونکم بشی ء من الخوف و الجوع و نقص من الاموال و الانفس و الثمرات و بشر الصابرین....؛ و همانا شما را به اندکی از ترس و گرسنگی و کاهش در مالها و جانها - عمرها - و محصولات خواهیم آزموده و بشارت را بر برد باران بده.(380)

در تفسیر آیه فوق امام صادق (علیه السلام) فرمودند: خداوند مومنان را با ترسی از پادشاهان فلان خاندان در آخر سلطنت شان، و با گرسنگی یعنی گران شدن نرخهایشان و با کاستی در مالها یعنی خراب شدن بازرگانی و سود آن و با جانها یعنی مرگ های زود رس، و با میوه ها یعنی کم برکت شدن محصولات و میوه هایشان در آن زمان خواهد آزمود و برد باران در هنگام به خروج امام قائم (علیه السالم) بشارت بده.(381)

2. سنر یهم آیاتنا فی الافاق و فی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق...؛ به زودی نشانه های خود را در آفاق جهان و در جان های ایشان به آنان نشان خواهیم داد تا حق بودن او بر ایشان روشن گردد.(382)

امام باقر (علیه السلام ) در ذیل آیه فوق فرمودند: - قبل از ظهور امام قائم (علیه السلام ) - آنچه که خداوند در نفس خودشان نمایان می کند مسخ شدن - بصورت چهره ای حیوانی در آمدن - می باشد و آنچه را که در جهان به آنها نشان خواهد داد تنگ شدن محیط زندگی آنهاست - تا به واسطه آن - قدرت خداوند را در خود و محیط شان مشاهده کننده، و مقصد خداوند از آن آیه که می فرماید: تا حق بودن او بر آنان روشن شود خروج امام قائم (علیه السلام ) است و آن حق است....(383)

 

...................) Anotates (.................

1) الملاحم و الفتن، بخش 1، باب 152، ص 54؛ کشف الغمه، ج 3، ص 263 و 268؛ منتخب الاثر، ص 277 و 473؛ محجه البیضاء، ج 4، ص 341.

2) میزان الحکمه، ج 6، باب 2922، ص 534.

3) بشاره الاسلام، باب سوم، ص 267.

4) مکیان المکارم، ج 2، ص 13؛ کمال الدین، ج 2، ص 384.

5) میزان الحکمه، ص 182؛ احتجاج طبرسی، ج 2، ص 50؛ کمال الدین ا ص 320.

6) مکیان المکارم، ج 2، ص 487؛ اصول کافی، ج 1، ص 369.

7) یوسف (12): 88.

8) بحار الانوار، ج 52، ص 123.

 

9) مکیان المکارم، ج 2، ص 263؛ اصول کافی، ج 1، ص 327؛ باب من عرف امامه

10) مکیان المکارم، ج 2، ص 263؛ به نقل از اصول کافی، ج 1، ص 372، باب من عرف امامه .

11) غیبت نعمانی، باب 14، ح 67، ص 390 - 391.

12) غیبت نعمانی، باب 18، ح 10، ص 421.

13) مکیان المکارم، ج 2، ص 224؛ بحار الانوار، ج 52، ص 185.

14) غیبت نعمانی، باب 12، ج 2، ص 289.

15) همان، ح، ص 288.

16) الملاحم، سیدبن طاووس، بخش 2، باب 49، ص 122؛ نهج البلا الفصاحه، ج 2، حکمت 2219، ص 471.

17) غیبت نعمانی، باب 10، ح 5 234.

18) بحار الانوار، ج 13، ص 42؛ نوائب الدهور، ج 3، ص 326 به نقل از کمال الدین.

19) نوائب الدهر، ج 1، ص 149 از مجمع الزواید، ص 331.

20) نوائب الدهر، ج 1، ص 153؛ مجمع الزواید، ص 327.

21) الزام الناصب، ج 2، ص 138، تفسیر علی بن ابراهیم قمی (ره)، ص 627.

22) نوائب الدهر، ص 195 از مجمع الزواید، جزوه هفتم، باب امارات الساعه، ص 313.

23) الملاحم طاوویی، ص 16 از بحار الانوار، ج 3، ص 178؛ الزام الناصب، ج 2، ص 140.

24) نهج الفصاحه، ج 1، حکمت 1075، ص 216، ترجمه آقای پاینده.

25) الملاحم طاوویی، ص 24 به نقل از الزام الناصب.

26) کنز العمال، ج 38495، ص 225.

27) همان، ح 38587، ص 247.

28) نهج الفصاحه، ج 2، ص 571.

29) نوائب الدهور، ج 2، ص 291 از الملاحم و الفتن، ص 111.

30) مهدی منتظر، ص 127 - 128.

31) روضه کافی، ص 30.

32) غیبت نعمانی، باب 12، ح 19، ص 301.

33) غیبت نعمانی، باب 10، ص 198.

34) مکیان المکارم، ج 2، ص 434؛ نهج البلاغه، فیض الاسلام، خ 102، ص 291.

35) مکیان المکارم، ج 2، ص 435؛ غیبت نعمانی، باب 12، ح 4، ص 290.

36) نوائب الدهور، ج 1، ص 158 به نقل از: منتخب کنز المعال، ص 11.

37) نوائب الدهور، ج 1، ص 170.

38) مهدی منتظر، ص 427.

39) نوائب الدهور، ج 1، ص 261 به نقل از: ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شیخ صدوق (ره)

40) الملاجم طاوویی، ص 47؛ عقاب الاعمال، شیخ صدوق، ص 30؛ بحار الانوار، ج 6، ص 2؛ منتخب الاثر، ص 427.

41) در لغت عرب چیز کمیاب را به کبریت احمر تشبیه می کنند.

42) اصول کافی، ج 4، ص 435؛ کتاب فضل قرآن، باب نوادر، ح 1.

43) منتخب الاثر، فصل ششم، باب 2، ح 9، ص 534؛ بحار الانوار، ج 52،ص 257؛ الزام الناصب، ص 183.

44) مهدی منتظر، ص 132.

45) همان.

46) نوائب الدهور، ج 1، ص 181؛ به نقل از تفسیر علی بن ابراهیم قمی، ص 627.

47) الزام الناصب، ج 2، ص 37.

48) نوائب الدهور، ج 1، ص 266؛ به نقل از: بیان الحق، ج 4، ص 205.

49) الملاحم والفتن، بخش سوم، باب دهم، ص 151.

50) بحار الانوار، ج 3، ص 170؛ روضه کافی، ص 31؛ الزام الناصب، ص 182.

51) بحار الانوار، ج 13، ص 265؛ بیان الحق، ج 4، ص 185.

52) نوائب الدهور، ج 1، ص 265؛بیان الحق، ج 4، ص 206 .

53) کنز العمال، ج 14، ص 222، ح 38484.

54) نوائب الدهور، ج 2، ص 49 و 55؛ به نقل از عجائب الاخبار.

55) بشاره الاسلام، باب ششم، ص 134.

56) روضه گافی، ص 31.

57) کنزالعمال، ج 14، ص 225، ح 38484.

58) مهدی منتظر، ص 129.

59) همان؛ الزام الناصب، ج 2، ص 184.

60) الزام الناصب، ج 2، ص 184؛ خطبه البیان.

61) نوائب، ج 1، ص 210؛ به نقل از: جامع الاخبار.

62) بحار الانوار، ج 15 جزء سوم کتاب ایمان؛ نوائب الدهور، ج ج 1، ص 271 و 55 به نقل از عجائب الاخبار.

63) روضه کافی، 31؛ بحارالانوار، ج 13، ص 170 .

64) الزام الناصب، ج 2، ص 186.

65) نوائب الدهور، ج 1 ص 265؛ به نقل از: بیان الحق، ج 4، ص 206.

66) الزام الناصب، ج 2، ص 185؛ نوائب الدهور، ج 2، ص 54 و ص 55 به نقل از عجائب الاخبار.

67) نوائب الدهور، ج 2، ص 225؛ به نقل از: بحارالانوار، ج 20، ص 78.

68) روضه کافی، ص 31.

69) نوائب الدهور، ج 3، ص 77؛ به نقل از: روضه کافی، ج 3.

70) مهدی منتظر، ص 129 .

71) همان، ص 128.

72) مندی منتظر، ج 2، ص 140.

73) بشاره الاسلام، باب 7، ص 133؛ به نقل از روضه کافی.

74) همان.

75) روضه کافی، ص 29.

76) غیبت نعمانی، ص 251 .

77) نوائب الدهور، ج 1، ص 190؛ به نقل از: بحار الانوار، ج 17، ص 29.

78) نوائب الدهور، ج 1، ص 261؛ به نقل از: ثداب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 244.

79) همان.

80) الملاحم والفتن، ص 153؛ مهدی منتظره، ص 124.

81) الملاحم طاوویی، ص 54؛ جامع الاخبار، ص 148.

82) الملاحم طاوویی، ص 55؛ جامع الاخبار، ص 149؛ مهدی منتظر، ص 133.

83) الملاحم والفتن، بخش دوم، باب دوم، ص 93.

84) نوائب الدهور، ج 2، ص 306.

85) همان.

86) الزام الناصب، خطبه البیان ج 2، ص 185.

87) مکیان المکارم، ج 2، ص 434؛ نهج البلاغه، خ 102، ص 291.

88) آهی سوزان برای منتظران، علامه شیخ جواد خراسانی.

89) الملاحم والفتن، بخش دوم، باب 53، ص 124.

90) همان، بخش سوم، باب 36، ص 167.

91) مهدی منتظر، ص 126؛ بشاره الاسلام، باب 6، ص 134.

92) الملاحم والفتن، بخش 4، فصل دوم، ص 177.

93) سفینه اابحار، ج 8، ص 345.

94) نوائب الدهور، ج 1، ص 191؛ به نقل از: بحار الانوار، ج 17 ص 29؛ (در باب وصایای پیامبر صل الله علیه و اله).

95) همان، ص 192.

96) همان، ص 210؛ به نقل از جامع الاخبار.

97) همان، ص 237؛ به نقل از منتخب کنزالعمال.

98) بشاره الاسلام، ص 44؛ نهج الفصاحه، ج 1، ص 186.

 

99) بحار الانوار، ج 13، ص 170؛ الزام الناصب، ج 2، ص 186.

100) الملاحم و الفتن، بخش دوم، باب سوم، ص 93.

101) همان .

102) غیبت نعمانی، باب دهم، ح 3، ص 199.

103) الزام الناصب، ج 2، ص 185 و 186.

104) روضه کافی، ص 31.

105) نوائب الدهور، ج 3، ص 3؛ به نقل از کشف المحجه.

106) الملاحم طاوویی، ص 63 و 64؛ به نقل از سفیه النجاه از سید مرتضی.

107) نوائب الدهور، ج 1، ص 167؛ به نقل از: مختصر تذکره قرطبی.

108) بحار الانوار، ج 13، ص 167؛ روضه کافی، ص 30؛ الزام الناصب، ص 220.

109) نوائب الدهور، ج 2، ص 55؛ به نقل از عجائب الاخبار.

110) غیبت نعمانی، باب 14، ح 53، ص 384.

111) کمالدین، ج 2، ص 348؛ بشاره الاسلام

112) روضه کافی، ص 30.

113) مهدی منتظر، ص 138؛ ارشادالقلوب، دیلمی باب اشراط الساعه، ص 85.

114) مهدی منتظر، ص 147؛ الزام الناصب، ج 2، ص 185.

115) مهدی منتظر، ص 141.

116) نوائب الدهور، ج 2، ص 55؛ به نقل از عجائب الاخبار.

117) نوائب الدهور، ج 1، ص 179، 180 و 200؛ به نقل از ملاحم، جابر بن عبدالله، باب 14فصل 34.

118) نهج الفصاحه، ج 2، حکمت 2366، ص 500.

119) همان، حکمت 3205، ص 645؛ نوائب الدهور، ج 1، ص 188 - 189.

120) نوائب الدهور، ج 1، ص 149؛ به نقل از: مجمع الزواید، ص 325.

121) الزام الناصب، ج 2، ص 137.

122) نوائب الدهور، ج 1، ص 294.

123) نوائب الدهور، ج 1، ص 51 به نقل از عجائب الاخبار؛ الزام الناصب، ج 2، ص 184 .

124) نوائب الدهور، ج 2، ص 305.

125) غیبت نعمانی، باب 12، ص 300.

126) روضه کافی، ص 30 .

127) همان.

128) مهدی منتظر، ص 151.

129) کنز العمال، ج 14، ح 38513، ص 230.

130) نوائب ادهور، ج 1، ص 181، تفیسر علی بن ابراهیم قمی، ص 627؛ الزام الناصب، ج 1، 139.

131) نوائب الدهور، ج 1، ص 200 به نقل از جامع الاخبار.

132) المالحم طاوویی، ح 10، ص 56؛ حیاه الحیوان، ص 84.

133) الملاحم طاوویی، ص 46؛ به نقل از: حمکت بالغه، شیخ عباس قمی.

134) روضه کافی، ص 31.

135) همان، ص 30.

136) نوائب الدهور، ج 1، ص 181، تفسیر علی بن ابراهیم قمی، ص 627.

137) همان، ص 180.

138) همان، ج 182.

139) الزام الناصب، ج 2، ص 139؛ نوائب الدهور، ج 1، ص 182، از تفسیر علی بن ابراهیم قمی، ص 627.

140) کنز المعال، ج 16، ص 41505، ص 451.

141) همان، ج 14، ح 38483، ص 222.

142) سفرنامه مادام دیافولا، ص 56 .

143) تاریخ تمدن، ج 1، ص 58.

144) نوائب الدهور، ج 1، ص 207؛ به نقل از جامع الاخبار.

145) الملاحم طاوویی، ج 13، ص 59؛ من لا یحضردالفقیه، ص 311.

146) روضه کافی، ص 30؛ الزام الناصب، ص 182.

147) نوائب، ج 2، ص 76؛ به نقل از روضه کافی؛ بحار الانوار، ج 13، ص 168.

148) مهدی منتظر، ص 154.

149) نوائب الدهور، ج 1، ص 195؛ به نقل از: مجمع الزواید، جزء هفتم، ص 313؛ نوائب الدهور، ج 1، ص 180؛ به نقل از تفسیر علی بن ابراهیم قمی، ص 627.

150) نوائب الدهور، ج 1، ص 293.

151) مهدی منتظر، ص 156.

152) الملاحم طاوویی، ص 66؛ به نقل از: جامع الاخبار ا باب اولاد.

153) کنز المعال، ج 14، ص 38597، ص 249.

154) نوائب الدهور، ج 2، ص 49؛ مهدی منتظر، ص 156.

155) روضه کافی، ص 31.

156) نوائب الدهور، ج 1، ص 263؛ به نقل از قرب الاسناد حمیری، جزوه اول، ص 26 .

157) بحار، ج 6، ص 315.

158) الملاحم طاوویی، ص 59؛ تفسیر روح البیان، ص 73، ح 24 (در تفسیر آیه اسکن انت و زوجتک الجنته).

159) کنزالعمال، ج 14، ح 38495، ص 224، 241 و 245.

160) یاتی علی الناس، ج 1، ص 106؛ به نقل از: جامع الاخبار، ص 129.

161) بحار، ج 6، ص 306؛ بشاره الاسلام، ص 25؛ الزام الناصب، ص 182.

162) مناقب ابن شهر آشوب، ص 430.

163) نوائب الدهور، ج 2، ص 51 - 52 به نقل از عجائب الاخبار من امیر المومنین.

164) مهدی منتظر، ص 154؛ االزام الناصب، ج 2، ص 185.

165) الزام الناصب، ص 195.

166) نهج البلاغه، خ 230، ترجمه استاد فقیهی، ص 463.

167) غیبت نعمانی، باب 14، ح 52، ص 384.

168) نوائب الدهور، ج 1، ص 151 به نقل از: مجمع الزواید ص 325.

169) الاثنی عشریه، ص 34؛ سفینه البحار، ج 2، ص 58.

170) نوائب الدهور، ج 2، ص 325.

171) الاثنی عشریه، ص 32؛ سفینه البحار، ج 2، ص 57.

172) حدیقه الشیعه، ص 525؛ سفینه البحار، ج 2، ص 58.

173) افسانه: داتانهای دروغین.

174) مهدی منتظر، ص 142.

175) وسایل الشیعه، ج 27، ص 75؛ بحار، ج 2، ص 94.

176) وسایل الشیعه، ج 27، ص 82.

177) تحف العقول، ص 171؛ وسایل الشیعه، ج 27، ص 30.

178) فضایح الصوفیه، ص 113 به نقل از: اعتقادات، شیخ صدوق، ص 84.

179) نوائب الدهور، ج 1، ص 182 به نقل از: تفسیر علی بن ابراهیم قمی، ص 627.

180) الملاجم طاوویی، ص 8 به نقل از: بحار الانوار، ج 13 ص 170؛ مهدی منتظر، ص 146.

181) سنن بیهقی، ج 19، ص 223 .

182) جامع الاخبار، ص 180.

183) نوائب الدهور، ج 2، ص 51 به نقل از عجائب الاخبار.

184) خصال، ص 504، ح دوم

185) روضه کافی، ص 30.

186) دعائم الاسلام، ج 2، ص 209.

187) وسایل الشیعه، ج 12، ص 229.

188) الاسراء (17): 36.

189) دعائم الاسلام، ج 2، ص 210.

190) نوائب الدهور، ج 1، ص 180 به نقل از: تفسیر علی بن ابراهیم قمی، ص 627 .

191) همان، ص 181.

192) همان، ص 195؛ مجمع الزواید جزء هفتم باب عمارات الساعه، ص 313.

193) همان، ص 200 به نقل از جامع الاخبار.

194) النجا به معنی عصا، چوب و پوست می باشد. (ر.ک: المنجد)

195) مسخ آن است که انسان از شکل خودبه شکل حیوانی مبدل گردد.(ر.ک: المنجد)

196) الملاحم و الفتن، بخش اول، ص 82.

197) ااملاحم طاوویی، ص 14؛ بحار الانوار، ج 3، ص 178.

198) الزام الناصب، ج 2، ص 185.

199) سحت: از قبیل ربا، رشوه، قمار، قرعه کشی، کم فروشی، پول مسکرات و هر چه در شرع حرام است.

200) الزام الناصب، ج 2، ص 184؛ از خطبه البیان امیر المومنین (علیه السلام ).

201) کنز العمال، ج 14، ح 38584، ص 246.

202) مهدی منتظر، ص 143؛ الزام الناصب، ج 2، ص 186؛ روضه کافی، ص 30.

203) الملاحم طاوویی، ح 5، ص 42 از بحار الانوار، ج 13، ص 168؛ روضه کافی، ص 30.

204) نوائب الدهور ، ج 1، ص 142؛ از بحار الانوار، ج 13، ص 168؛ روضه کافی، ص 30.

205) نوائب الدهور، ج 1، ص 183؛ از تفسیر علی بن ابراهیم قمی، ص 627؛ الزام الناصب ج 2، ص 140.

206) بحار، ج 13، ص 168؛ روضه کافی، ص 30؛ الزام الناصب، ص 182.

207) بقره (2): 237؛ سند روایت: نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره 468.

208) نهج البلاغه، حکمت شماره 468، مسند امام رضا (علیه السلام ).

209) روضه کافی، ص 31؛ الزام الناصب، ج 2، ص 186، خطبه البیان.

210) الملاحم طاوویی، ص 63؛ بحار الانوار، ج 13، ص 170؛ سفینه البحار، ج 2، ص 58.

211) الزام الناصب، ج 2، ص 186.

212) مهدی منتظر، ص 163؛ علل الشرایع، ص 584؛ امالی صدوق، ص 385؛ تخلف العقول، ص 56؛ بحار، ج 70، ص 369.

213) صولت: قهر و غلبه، قدرت و بزرگی

214) نوائب الدهور، ج 1، ص 265 ؛به نقل از: بیان الحق، ج 4، ص 206.

215) مهدی منتظر، ص 162؛ تخلف العقول، ص 55؛ امالی صدوق، 678؛ بحار الانوار، ج 23، ص 127.

216) مهدی منتظر، ص 165 و 166؛ الاثنی عشریه فی المواعظ العددیه، ص 330؛ بند 10.

217) الملاحم والفتن، بخش 2 باب 52، 123.

218) الزام الناصب، ج 2، ص 186.

219) الملاحم طاوویی، ص 55 ح 18، از جامع الاخبار، ص 149.

220) نوائب الدهور، ج 2، ص 50؛ به نقل از عجائب الاخبار.

221) مهدی منتظر، ص 126؛ بشاره الاسلام، باب 6.

222) نوائب الدهور، ج 1، ص 170، نوائب الدهور، ج 1، ص 182؛ به نقل از تفسیر علی بن ابراهیم، ص 627.

223) جامع الاخبار، ص 129.

224) کنز العمال، ج 14، ح 38599، ص 249.

225) الرام الناصب، ج 2، ص 185.

226) غیبت نعمانی، باب 17، ح 1، ص 414؛ اصول کافی، ج 1، ص 333؛ بحار الانوار، ج 52، ص 93.

227) نوائب الدهور، ص 266؛ به نقل از: بیان الحق، ج 4 ص، 207.

228) الملاحم طاوویی، ص 15؛ بحار الانوار، ج 3، ص 178.

229) علامه شیخ جواد خراسانی، (ر.ک: آهی سوزان).

230) نوائب الدهور، ج 2، ص 33؛ از قرب الاسناد حمیری، ص 41.

231) الملاحم والفتن، بخش دوم، باب 45، ص 119.

232) الملاحم طاوویی، ص 44؛ بحار الانوار، ج 13، ص 168؛ روضه کافی، ص 36؛ الزام الناصب، ص 182.

233) الملاحم، بخش دوم، باب 49، ص 122.

234) نهج الابلاغه، ج 2 حکمت 2365، ص 500 ترجمه پاینده.

235) الزام الناصب، ج 2، ص 186 .

236) همان.

237) نوائب الدهور، ج 2، ص 51؛ به نقل از عجائب الاخبار.

238) بحار الانوار، ج 52، ص 258؛ بشاره الاسلام، باب 6، ص 134.

239) مهدی منتظر، ص 152.

240) نوائب الدهور، ج 1، ص 188، به نقل از: بحار ج 17، ص 29.

241) نوائب الدهور، ج 3، ص 328، به نقل از: دلایل البراهین الفرقان، ص 29.

242) مومنون (23): 3.

243) غلق: دشواری، سختی.

244) نوائب الدهور، ج، 1، ص 170.

245) الملاحم و الفتن، بخش سوم، باب 6، ص 148.

246) اصول کافی، 5، ص 541.

247) اصول کافی، ج 5، ص 541.

248) روضه کافی، ص 36؛ الزام الناصب، ص 182؛ بشاره الاسلام، باب 7، ص 133؛ بحار الانوار، ج 13، ص 168.

249) نوائب الدهور، ج 1، ص 209 به نقل از جامع الاخبار.

250) سفرنامه هانری رنه دالمالی، بخش چهارم، ص 2، ترجمه فره وشی

251) کنز العمال، ج 14، ح 38545، ص 238.

252) الملاحم، ص 58.

253) بحار الانوار، ج 96، ص 303؛ فضایل الشهر الثلاثه، شیخ صدوق، ص 91.

254) نوائب الدهور، ج 3، ص به نقل از کمال الدین شیخ صدوق.

255) روضه کافی، ص 31.

256) همان.

257) الملاحم والفتن، بخش سوم، باب 3، ص 147.

258) همان بخش اول، باب 13، ص 5.

259) یاتی علی الناس، ج 1، ص 133؛ به نقل از: مستدرک حاکم، ج 4، ص 504؛ الزام الناصب، ج 2، ص 132.

260) نوائب الدهور، ج 1، ص 133؛ به نقل از منتخب کنزالعمال .

261) همان، ص 137.

262) یاتی علی الناس، ج 1، ص 432؛ ملاحم، ص 143.

263) الزام الناصب، ج 2، ص 245.

264) بحار، ج 60، ص 217.

265) نوائب الدهور، ج 3، ص 29 به نقل از: السماء و العالم، ص 339.

266) روضه کافی، ص 29.

267) الملاحم طاوویی، ح 27، ص 62؛ به نقل از سفینه النجاه، منتخب التواریخ کرمانی، بحارالانوار.

268) نوائب الدهور، ج 3، ص 73؛ به نقل از روضه کافی، ج 3، ص 117؛ بشاره الاسلام، باب 7، ص 132.

269) منخب الاثر، ص 549؛ بحار، ج 60، ص 213؛ معجم احادیث امام المهدی، ج 3، ص 474.

270) منتخب الاثر، ص 327؛ بحار، ج 60، ص 212؛ معجم احادیث امام المهدی، ج 3، ص 474.

271) اختصاص، ص 102؛ بحار الانوار، ج 18، ص 311.

272) الملاحم و الفتن، بخش دوم، باب 57، ص 126.

273) همان، باب 45، ص 119.

274) الملاحم، بخش چهارم، فصل 25، ص 196.

275) یاتی علی الناس، ج 1، ص 102؛ منتخب التواریخ، ناظم الاسلام کرمانی، ص 113.

276) مهدی منتظر، ص 337؛ معجم احادیث امام مهدی (علیه السلام )، ج 3، ص 82؛ بحار، ج 51، ص 87.

 

277) مهدی منتظر، ص 167.

278) نوائب الدهور، ج 1، ص 206؛ به نقل از جامع الاخبار.

279) الزام الناصب، ج 2، ص 137؛ کنزالعمال، ج 14، ح 38570، ص 243.

280) کنز العمال، ج 14، ح 38593 و ص 230، ح 38517.

281) کنزالعمال، ج 14، ح 38 593 و ص 230، ح 38517.

282) الزام الناصب، ج 2، ص 134؛ عقد الدریارر، ص 263.

283) نوائب الدهور، ج 1، ص 195؛ به نقل از: مجمع الزواید، ص 313.

284) همان، ج 1، ص 305؛ به نقل از نهج البلاغه.

285) همان، ج 2، ص 74؛ روضه کافی، ج 3، ص 118.

286) یاتی علی الناس، ج 1، ص 104 و 105؛ ارشاد مفید، ص 363.

287) نوائب الدهور، ج 1، ص 238.

288) نوائب الدهور، ج 1، ص 238.

289) همان، ج 2، ص 55؛ به نقل از عجائب الاخبار.

290) کنزالعمال، ج 14، ح 38571، ص 243.

291) سیحون و جیحون رودهایی در نواحی ازبکستان و ترکمنستان از شوروی سابق می باشد که به دریاچه آرال می ریزد؛ الزام الناصب، ج 2، ص 125.

292) نوائب الدهور، ج 1، ص 293.

293) همان، ج 1، ص 214.

294) همان، ج 1، ص 293.

295) غیبت نعمانی، باب 10، ج 4، ص 147.

296) الزام الناصب، ص 194، 204، 209 و 147.

297) سفینه البحار، ج 2، ص 630؛ زبده الاحادیث، شیخ عباس قمی.

298) نوائب الدهور، ج 3، ص 10؛ به نقل از غیبت شیخ طوسی.

299) غیبت نعمانی، باب 14، روایت 44، ص 125.

300) مهدی منتظر ، ص 167؛ الزام الناصب، ج 2، ص 125.

301) الملاحم والفتن، بخش سوم، باب 10، ص 151.

302) کنزالعمال، ج 14، ص 220، ح 38475.

303) المالحم و الفتن، بخش دوم، باب 74، ص 134.

304) نوائب الدهور، ج 2، ص 225 - 226؛ به نقل از: بحار الانوار، ج 20.

305) بحار الانوار، ج 52، ص 245؛ معجم احادیث امام المهدی (علیه السلام )، ج 3، ص 23؛ الزام الناصب، ج 1، ص 69 .

306) مکیان المکارم، ج 2، ص 268.

307) همان، غیبت نعمانی، باب سفیانی، ص 145.

308) غیبت نعمانی، باب 18،، روایت 1، ص 416.

309) نوائب الدهور، ج 1، ص 188؛ به نقل از بحار الانوار، ج 17، ص 29.

310) سعف یعنی شاخه خشک و بی برگ از درخت خرما.

311) نوائب الدهور، ج 1، ص 217؛ به نقل از مختصر تذکره، باب ظهور الفتن، ص 199.

312) همان.

313) الزام الناصب، ج 2، ص 184؛ کنزالعمال، ج 14، ح 38622، ص 253.

314) کنزالعمال، ج 14، ص 244.

315) کنز العمال، ج 14، ص 244.

316) اصول کافی، ج 3، ص 147، (باب صبر) ترجمه آیت الله کمره ای.

317) بحار الانوار، ج 71، ص 279؛ خصال، شیخ صدرق، ج 2، ص 54.

318) الملاحم والفتن، بخش سوم، باب 15، ص 153.

319) الملاحم والفتن، ص 42، ح 5؛ نقل از بحار الانوار، ج 13، ص 168و روضه کافی، ص 36؛ الزام الناصب، ص 182 .

320) مهدی منتظر، ص 164؛ امالی مفید، ص 111؛ بحار، ج 10، ص 368.

321) الزام الناصب، ص 192.

322) غیبت نعمانی، باب 12، ح سوم، ص 289.

323) نوائب الدهور، ج 3، ص 319؛ از کتاب السماء و العالم، ص 339.

324) نوائب، ج 3، ص 319؛ از کتاب السماء و العالم، ص 339.

325) غیبت نعمانی، باب 12، ح 3، ص 289.

326) نوائب، ج 3، ص 329؛ از کتاب دلائل براهین الفرقان، شیخ مرندی، ص 8.

327) نوائب، ج 2، ص 406؛ از غیبت، شیخ طوسی، ص 284.

328) روضه کافی، ص 31؛ بحار الانوار، ج 13، ص 168.

329) روضه کافی، ص 31؛ الزام الناصب، ص 168.

330) الزام الناصب، 2، ص 188.

331) الملاحم طاوویی، ح 28، ص 63؛ به نقل از سفینه النجاه سید مرتضی.

 

332) وسایل الشیعه، ج 16، ص 273؛ اصول کافی، ج 2، ص 277.

 

333) عقد الدرر، ص 53؛ بحار الانوار، ج 52، ص 216 .

334) غیبت نعمانی، باب 14، ح 13، ص 216.

335) الزام الناصب، ج 2، ص 125؛ بحار، ج 52، ص 269.

336) مهدی منتظر، ص 167؛ الزام الناصب ج 2، ص 125.

337) نوائب الدهور، ج 1، ص 289؛ الملاحم والفتن، بخش دوم، باب 58، ص 126.

338) روزنامه همشهری، مورخ 8 / 12 / 77.

339) کنزالعمال، ج 14، ح 38471، ص 220.

340) -

341) ارشاد مفید، ص 405؛ غیبت، ص 277؛ غیبت نعمانی، باب 14، ح 61، ص 388.

342) بحار،ج 52، ص 235.

343) غیبت نعمانی، باب 14، ح 35، ص 376.

 

344) همان، باب 14، ح 37، ص 376.

345) بحار، ج 52، ص 229

346) بحارالانوار، ج 52، ص 207؛ منتخب الاثر، ص 546.

347) عصر ظهور، ص 211؛ بحار الانوار، ج 52، ص 235.

348) غیبت نعمانی، باب 15، ص 399.

349) مهدی منتظر، ص 232؛ بحار، ج 52، ص 182؛ معجم احادیث الامام المهدی (علیه السلام )، ج 4، ص 164.

350) نوائب الدهور، ج 2، ص 61؛ الزام الناصب، ج 2، ص 187 .

351) الزام الناصب، ج 2، ص 185.

352) کشف الغمه، ج 3، ص 284.

353) غیبت نعمانی، باب 10، ح 10، ص 214.

354) غیبت نعمانی، باب 17، ح دوم، ص 414.

355) کمال الدین، ص 368.

356) همان، ص 448.

357) کنزالعمال، ج 7، ص 260 .

358) بحار الانوار، ج 52، ص 249.

359) غیبت نعمانی، باب 14، ح 13، ص 361.

360) همان، باب 14، ح 15، ص 363.

361) بحار الانوار، ح 52، ص 248.

362) بحار الانوار، ج 52، ص 249؛ غیبت نعمانی، باب 18، ح 1، ص 416.

363) بحار الانوار، ج 52، ص 249؛ غیبت نعمانی، باب 14، ح 52، ص 384.

364) منتخب الاثر، ص 542؛ اربعین شیخ بهایی، ص 266.

365) غیبت نعمانی، باب 12، ح 17، ص 299 - 300.

366) یاتی علی الناس، ج 2، ص 712؛ ملاحم، ص 48.

367) نهج البلاغه؛ قصار الحکم، حکمت شماره 1، ص 625.

368) اصول کافی، ج 2، ص 623.

369) نوائب الدهور، ج 2، ص 27 به نقل از: السماء و العالم، ص 339.

370) اصول کافی، ج، ص 117.

371) وسایل الشیعه، ج 16، ح 21273، ص 151.

372) غیبت نعمانی، باب 11،ص 276 و باب 14، ص 390.

373) همان، باب 25، ص 460.

374) غیبت نعمانی، باب 10، ج 3، 225.

375) نوائب الدهور، ج 3، ص 326؛ بحار، ج 13، ص 42.

376) نوائب الدهور، ج 3، ص 354 به نقل از دلائل الامامه.

377) کمال الدین، ج 2، ص 458.

378) مکیان المکارم، ج 2، ص 13؛ کمال الدین، ج 2، ص 384.

379) مکیان المکارم، ج 2، ص 165.

380) بقره (2): 155.

381) غیبت نعمانی، باب 14، ح 5، ص 354 .

382) فصلت (41): 53.

383) غیبت نعمانی، باب 14،روایت 40، ص 378.