جهان در قرن بيستم، تحولات گسترده، متضاد، تأثيرگذار و در عين حال خيره كننده‎اي را شاهد بود. جنگ‎هاي جهاني، انقلاب‎ها، تعارضات و درگيري‎هاي ميان جوامع، بخش قابل توجهي از تحولات قرن گذشته را به خود اختصاص دادند. برخي از اين رخدادها با تمام اهميتشان دامنه اثر محدودي از خود به جاي نهاده و برخي پويايي جريانات دروني خود را حفظ نموده و گستره كلاني از ساختارها و فرآيندهاي نظام بين‌المللي را تحت تاثير قرار دادند. وقوع انقلاب اسلامي در كنار فروپاشي اتحاد جماهير شوروي از جمله حوادثي است كه تاثير فوق العاده و شگفت‎آوري در وراي مرزها و نظام بين‌المللي برجاي گذارده و علاوه بر پیامدهای داخلی خیره‎کننده و غیرقابل انکار، عناصر دروني نظام بين‌المللي را به شكل عميقي تحت تاثير قرار داده اند.

انقلاب اسلامي ايران آغاز بروز تحولاتي جدي و مهم نه تنها در داخل كشور بلكه در منطقه و جهان شد و بسياري از معادلات سياست‌مداران جهان را برهم زد و خواب ابرقدرتها را آشفته ساخت. از اين رو تلاش براي از هم پاشي نظام نوپاي جمهوري اسلامي ايران از سوي دشمنان متعدد آن به سرعت آغاز شد، هرچند كه همه اين تلاش‌ها ناكام ماند و ملت بزرگ و سلحشور ايران اسلامي با سلاح ايمان، وحدت و همدلي تحت رهبري مدبرانه رهبر كبير انقلاب امام خميني(ره) و خلف صالحش توانست موانع و مشكلات را از پيش روي بردارد و سرافراز و استوار به پيش رود. اکنون که در آستانه سی و پنجمین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی قرار داریم، در این نوشتار به بررسی اجمالی دستاوردها، فرصت‎ها، چالش‎های پیش رو پرداخته خواهد شد.

دستاوردهاي انقلاب

نظام جمهوري اسلامي ايران پس از استقرار و طي حيات ۳۵ ساله خود، به رغم محدوديت‎ها، تحريم‎ها، فشارهاي خارجي و سياست مشغول‎سازي ايران از طریق انواع توطئه‎ها، توانست محکم و استوار برجاي بماند و خدمات ارزشمندي به ملت ايران ارائه دهد. برکات انقلاب اسلامی برای آحاد جامعه و همه ملل آزاد جهان آشکار بوده و بیان کامل آن در این مقال نمی‎گنجد و به مجموعه کتاب‎های چندجلدی نیاز دارد. خدمات و فعاليت‎هاي نظام جمهوري اسلامي در ابعاد داخلي از گستره بسيار وسيعي برخوردار است كه مي‌توان در چند حوزه آنها را تقسيم بندي كرد:

الف- دستاوردهاي سياسي

از جمله مهم‏ترين دستاوردهاي سياسي انقلاب اسلامي، سرنگوني حكومت استبدادي شاهنشاهي و برقراري نظام مردمي جمهوري اسلامي و همچنين رهايي از سلطة استعماري بيگانگان و كسب استقلال و تحول در اصول و رفتارهاي سياست خارجي كشور است. تا قبل از پيروزي انقلاب اسلامي، حاکميت کشور چه در داخل و چه خارج از آن، به معناي واقعي کلمه به رسميت شناخته نمي‌شد؛ چرا که همه برنامه‌هاي کشور توسط اربابان خارجي رژيم ستم شاهي طراحي و تدوين شده و براي اجرا دراختيار رژيم قرار مي‌گرفت، بدون آنکه رژيم پهلوي خود دخالتي در تشخيص و تبيين آنها بر اساس مصالح و منافع ملي داشته باشد. در حقيقت در آن دوران اين حاکميت بيگانگان بود که در ايران رسميت داشت، نه حاکميت ايراني بر ايران. انقلاب اسلامي با پايان بخشيدن به حاکميت بيگانگان در امور داخلي کشور، استقلال در تصميم‌گيري و اجرا را در عرصه‌هاي مختلف سياسي، اقتصادي، فرهنگي و… به ارمغان آورده و دست اجانب و بيگانگان را براي هميشه از دخالت در امور داخلي ايران کوتاه کرد. مهمترین دستاوردهای سیاسی داخلی انقلاب اسلامی عبارتند از:

۱- سرنگونی رژیم منحوس پهلوی به عنوان عامل دست نشانده آمریکا

۲- رهایی همه جانبه کشور از وابستگی به غرب

۳- ایجاد حکومت جمهوری اسلامی و تدوین قانون اساسی بر پایه فقه شیعی

۴- رجوع به آراء عمومی در تعیین سرنوشت کشور به میزان تقریبی سالانه یک انتخابات

۵- مقابله علمی با تز جدایی دین از سیاست و مشروعیت بخشی به ولایت فقها در عصر غیبت

۶- افزایش همبستگی ملی از طریق مقابله با تحرکات تفرقه افکنانه و تجزیه طلبانه

ب- دستاورد‏هاي اقتصادي

انقلاب اسلامي در حوزه اقتصادي با وجود تمامي مشکلات و موانع زيادي که با آن مواجه بوده است، دستاوردهاي قابل قبولي به همراه داشته است که مي‏توان شاخصه محوري آن را در گام نهادن در مسير استقلال، قطع وابستگي و تکيه بر توانمندي‏هاي خود و باور به ايجاد تحول و پيشرفت دانست. در شرايطي که اقتصاد کشور در رژيم ستمشاهي کاملاً وابسته به غرب و قدرتهاي بزرگ بود و وابستگي شديدي به نفت داشت، پس از پيروزي انقلاب اسلامي، سياست كشور به سوي استقلال و كاهش وابستگي به نفت و فروش ضابطه مند آن در چارچوب منافع کشور متمايل گرديد. مهم‌ترین دستاوردهای اقتصادی انقلاب اسلامی عبارتند از:

۱- پایه‌ریزی اقتصاد مبتنی بر احکام و قوانین اسلامی

۲- مقابله با مفاسد اقتصادی و مالی

۳- زمینه سازی برای استقلال اقتصادی کشور از طریق کاهش وابستگی ها

۴- بسترسازی جهت توسعه و آبادانی کشور با رفع موانع در زیرساختهای اقتصادی

۵- مقابله با فقر و بیکاری و تبعیض از طریق حمایت از محرومین

۶- اولویت بخشی به توسعه مناطق محروم کشور

۷- خودباوری و خوداتکایی در بخش تولیدات صنعتی و کشاورزی

۸- مقابله با فرهنگ مصرف گرایی و اشرافی گری

در اينجا ما در صدد ارايه اعداد و ارقام نيستيم و معتقديم نگاهي به وضعيت اقتصادي کشور، پيش از انقلاب و پس از آن به خوبي گوياي پيشرفت و تحولات مثبت در اين عرصه است البته اين به معناي ناديده گرفتن مشکلات و نارسايي‏ها در بخش اقتصادي نبوده و اقتصاد کشور ما تا رسيدن به نقطه قابل قبول فاصله دارد اما در عين حال، اقدامات و کارهاي بزرگي که انجام گرفته، نبايد در لابلاي برخي از مشکلات ناديده گرفته شود. متأسفانه شاهديم که آشفتگي اقتصادي اخير و گراني و تورم‏ها که بخشي از آن‏ها ناشي از تحريم‏ها بوده و برخي ريشه در سوء مديريت‏ها دارد بر اقتصاد کشور سايه افکنده است که با تدبير و برنامه‌ريزي منطقي و برخورد با اخلال گران اقتصادي و ترسيم اقتصاد مقاومتي
و تکيه و حمايت از توليد داخلي، بر طرف شدن اين مشکلات دور از دسترس نيست.

ج- دستاورد‏هاي علمي و فناوري

از نمونه‌های بازر دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران در طول تاریخ پربرکت انقلاب اسلامی، جایگاه بالای علمی است كه هر روز بر اوج افتخارات آن افزوده می شود. علم و فناوري مقدمه اساسي و بنيادين توسعه پايدار و پيش‎نياز ضروري پيشرفت و اعتلاي كشورها است. امروزه اصلي‎ترين مؤلفه توانمندي كشورها را مي‎توان علم و فناوري دانست كه در مقايسه با ساير توانمندي‎ها مانند اقتصاد، توانمندي‎هاي سياسي و نظامي، بهره مندي از مواهب طبيعي و غيره به مراتب بيشتر در كانون توجه دولت‎ها قرار دارد.

از جمله شاخص‌های پیشرفت یا عقب‌ماندگی هر کشوری، وضعیت تولید علم در آن است که توسط پایگاه‌های معتبر علمی جهانی در بازه‌های زمانی خاصی منتشر می‌شود. انتشار نتایج این پایگاه‌ها در چند سال اخیر، حاکی از پیشرفت و رشد شتابدار تولید علم در ایران است؛ طوری که سرعت رشد علم در ایران ۱۱ برابر متوسط رشد جهانی برآورد شده است (نشریه‌ی تخصصی «نیوساینتیست» انگلیس). از لحاظ علمي ايران بعد از انقلاب رشد چشمگيري در بسياري از زمينه‏ها داشته است به گونه اي که کشور ما در سال‎های اخیر از نظر جايگاه توليد علم، همواره در بین ۱۵ کشور برتر جهان بوده است.

بر اساس آمار سال ۲۰۱۳ میلادی، در بین ۳۰ کشور نخست در نظام استنادی اسکوپوس، تنها کشور مالزی با رتبه‌ی ۲۴ از مجموع کشورهای اسلامی قرار دارد و در بین ۳۰ کشور نخست در نظام استنادی ISI به جز ایران و ترکیه نامی از کشورهای اسلامی مشاهده نمی‌شود. بر اساس آمارهای ارائه‌شده در گزارش پایگاه اطلاعات علمی تامسون رویترز (ISI)، رتبه‌ی علمی ایران در پانزده سال گذشته در سطح جهانی به ‌سرعت افزایش یافته است. ایران در سال ۱۹۹۸ (پانزده سال پیش) در رتبه‌ی ۵۲ تولید علم جهان قرار داشت که در همین فاصله، با ۳۳ رتبه رشد، تولید علم ایران به رتبه‌ی ۱۹ ارتقا یافته است.

دستيابي به فناوري‏هاي نوين و استراتژیک «هسته‎اي»، «نانو تکنولوژی»، «سلول‏هاي بنيادي»، «هوافضا» و «پزشکی» نمونه‏اي از اين دستاوردهاست که اين ارتقاي سطح علمي و تلاش برآمده از توان داخلي کشور و تکيه بر نيروي جوان، خشم و کينه بسياري از دولت‏هاي غربي را بر انگيخته است و يکي از دلايل اعمال فشارها و تحريم‏ها بر عليه کشور ما همين جايگاه علمي کشور و تلاش براي پيشرفت و توسعه است.

آنچه بر عيار دستاوردهاي انقلاب اسلامي مي‏افزايد و ارزش آن را دو چندان مي‏کند، توجه به اين نکته است که همه اين دستاوردها و پيشرفت‏ها با وجود همه دشمني‏ها و تحريم‏ها و فشارهاي قدرت‏هاي بزرگ، بر عليه ايران اسلامي صورت گرفته است و حرکت رو به رشد انقلاب اسلامي نشان داد که اين فشارها و تحريم‏ها در عزم و اراده ملت و دولت ايران براي پيمودن راه پيشرفت و توسعه، هيچ گونه خللي ايجاد نخواهد کرد و آنها را براي رسيدن به قله‏هاي پيشرفت مصمم‏تر خواهد نمود.

د- دستاوردهاي فرهنگي-  اجتماعی

بدون ترديد انقلاب اسلامي در درجة اول يك انقلاب فرهنگي بود كه در مقابل فرهنگ وارداتي غرب ايستاد و چهرة نامأنوس اين فرهنگ را كه نتيجه‌اي جز استثمار و عقب‌ماندگي جهان سوم نداشته است آشكار ساخت. عمومي شدن آموزش در سطح جامعه و ارتقاي سطح علمي دانش آموختگان در كشور، تنها بخشي از دستاوردهاي انقلاب در بخش فرهنگي است. تا پيش از انقلاب بيش از ۷۵% مردم ايران بي سواد بودند. اما پس از پيروزي انقلاب با تشكيل نهضت سوادآموزي و جهاد سازندگي و با تحت پوشش قرار گرفتن بسياري از روستاها و مناطق محروم از امكانات آموزشي و علمي، اين وضعيت با ارتقاء كمي و كيفي چشم گيري مواجه گرديد. همچنين از ديگر دستاوردهاي اين بخش مي‌توان به بازيابي جايگاه و نقش واقعي زنان ايراني اشاره كرد كه رژيم گذشته با رواج ارزش‌هاي غربي، زنان مسلمان ايران را در معرض خودباختگي فرهنگي و از دست دادن هويت مذهبي قرار داده بود. مهمترین دستاوردهای فرهنگی و اجتماعی انقلاب اسلامی عبارتند از:

۱- مقابله با فرهنگ منحط ضد دینی و اسلامی شاهنشاهی

۲- مقابله با موج فساد علنی و رواج بی بند و باری غربی

۳- ترویج فرهنگ معنوی اسلامی و قرآنی

۴- احیای شعائر الهی و احکام اسلامی نظیر امر به معروف و نهی از منکر

۵- بازسازی نقش مساجد و رواج فرهنگ نماز، نماز جماعت و نماز جمعه

۶- استقلال فرهنگی با تکیه بر خودباوری فرهنگی و هویت بومی اسلامی و ایرانی

۷- احیای شان و منزلت معنوی زن در اجتماع

۸- ارتقاء سطح سواد و علم در کشور با مبارزه با بی سوادی

۹- تحول در نظام آموزشی و محتوای کتب درسی مدارس و دانشگاهها

۱۰- رواج فرهنگ عمومی ایثار، شهادت و تحول روحی ملی

۱۱- مقابله با فساد اجتماعی و اخلاقی اعم از مشروب خواری ها، فاحشه خانه ها، هنر مبتذل، موسیقی حرام، قمارخانه‌ها و ...

۱۲- مقابله با استفاده ابزاری از زنان در زمینه‌های مختلف

۱۳- تلاش برای کاهش فاصله طبقاتی و مظاهر آن

۱۴- مقابله با تبعیض و محرومیت با توزیع عادلانه امکانات و فرصت‌ها

ه - دستاوردهاي نظامي

قبل از انقلاب برنامه‎هاي نظامي شاه موجب شده بود هزينه‎هاي نظامي ايران به ناگاه سير صعودي پيدا كند. بودجه نظامي كشور بسيار بالا رفته بود و پيش خريده‎هاي شاه، فروشندگان را هم به تعجب وا ميداشت. خريد تجهيزات توسط رژيم شاهنشاهي نيازمند آموزش فني نيروها و آشنايي و بهره گيري بهينه از اين تسليحات بود، لذا شمار زيادي از متخصصان، تكنسين‎ها، مستشاران نظامي و فروشندگان تسليحاتي به ايران گسيل مي‌شدند و افسراني از ايران به كشورهاي خارجي فرستاده مي‌شد. در اواسط سال ۱۳۵۶ بالغ بر ۳۱ هزار مستشار آمريكايي در ايران به سر مي‌بردند كه اين تعداد در سال ۱۳۵۷ به ۴۵ هزار نفر رسيد. حضور اين افراد باعث گرديد كه آمريكايي‎ها حق هرگونه ابتكار و خلاقيت را از نيروهاي داخلي سلب كرده و اداره امور ارتش را رأسا بر عهده گيرند، به طوری که به نيروي نظامي ایران حتي اجازه نمي‎دادند به قطعات دست بزند و كل سيستم در اختيار آمريكا بود.

بعد از پيروزي انقلاب شرايط متحول شد و تحولات چشمگيري خصوصا در مقطع دفاع مقدس پديد آمد، جنگ تحميلي واقعيت‎هايي را تحميل مي‎كرد كه نتيجه آن شكل‎گيري صنايع دفاعي بود. توليد بسياري از سلاح‎هايي را كه قبل از انقلاب نه توليد مي‌شد و نه اجازه توليد آن را مي‎دادند، از رهگذر جنگ و تحريم اقتصادي و با طراحي مهندسي معكوس در داخل شكل گرفت. هر قدر فشارها بيشتر شد، خودباوري صنعت دفاعي بيشتر متبلور گرديد. هم اكنون جمهوري اسلامي از بزرگترين توان و قدرت بازدارندگي موشكي برخوردار است كه از يك طرف تماما بومي است و از سوي ديگر تحت اختيار نيروهاي داخلي قرار دارد و با هزينه اندك اين همه امكان فراهم شده است.

شاید محسوس‎ترین دستاوردهای نظامی پس از انقلاب، در عرصه صنایع موشکی باشد. از همان زماني كه موشك‎هايي از سوي رژيم مخلوع بعثي به سوي شهرهاي كشورمان سرازير شد و مردم ايران جواب دادند «موشك جواب موشك»؛ اين حس در متخصصان صنايع دفاعي كشور پديد آمد كه بايد به اين خواسته به حق مردم پاسخ گويند كه با عنايات خداوند متعال اين صنعت بسيار پيچيده به همت متخصصان داخلي شكل گرفت. نكته جالب اينكه متخصصين شاغل در صنايع موشكي، صنايع موشكي ايران را به علت كاملا بومي بودن “Made in SHIA” (ساخت شیعه) مي‎گويند.

و- احياي هويت شيعي

وضعيت پيروان و مذهب اهل‌بيت(ع) در جهان، پيش و پس از انقلاب اسلامي قابل مقايسه نيست. اين تفاوت فاحش در تمامي زمينه‌ها به چشم مي‌خورد؛ چه به لحاظ آمار و ارقام، چه به لحاظ افتخار هويت شيعي و چه از جهت پايبندي به اصول و احكام شيعي. با دقت در سرگذشت و انگيزه‌هاي كساني كه در سه دهۀ اخير به مكتب اهل‌بيت(ع) گرويده‌اند، درمي‌يابيم كه اكثر قريب به اتفاق آنان تحت تأثير انقلاب اسلامي و بويژه شخصيت امام خميني(ره) بوده‌اند. گذشته از مستبصران، انقلاب اسلامي باعث شد كه شيعيان جهان – از تمامي فرقه‌ها – هويت شيعي خود را باز يافته و به آن اعتزاز كنند. آنچه باعث شده است كشورهايي كه تا حال،‌ خود را نسبت به وجود مذهب تشيع و پيروان آن بي‌اعتنا نشان داده يا تجاهل مي‌كردند، اكنون براي اين گروه حسابي جداگانه باز كنند، بي‌شك انقلاب اسلامي مردم ايران و خون صدها هزار شهيدي است که در راه خدا اهدا گرديد.

انتقال شيعيان از حاشيه به مركز ثقل جهان اسلام، گرايش محققين و اسلام شناسان به شناخت بيشتر تشيع، گرايش غير مسلمانان و حتي مسلمانان اهل سنت به مكتب تشيع، ايجاد روحيه انقلابي و در واقع الگوبرداري از انقلاب اسلامي در مقابله با استكبار جهاني و پيدايش امواجي از اسلام سياسي در ميان شيعيان كه خواهان بخشي يا تمام قدرت و حكومت هستند، از جمله ديگر دستاوردهای انقلاب اسلامي مي‌باشد.

ز- دستاوردهای خارجی

در بعد خارجی، انقلاب ايران به چند قرن خمودگي و انحطاط جامعه و تمدن اسلامي خاتمه داده و موجبات بيداري و احياگري اسلامي را با محوريت بازگشت به ايدئولوژي و مكتب اسلام فراهم آورد، به گونه اي كه بازار همه ايسم‎هاي وارداتي را كساد نموده و نوعي شيفتگي بازگشت به افكار و انديشه‌هاي اسلامي را به وجود آورد. چنانچه پس از اين انقلاب، دولت‎هاي كشورهاي اسلامي به درجات متفاوت احساس كرده‎اند كه براي بقاء خود نيازمند نوعي مشروعيت ديني و مردمي هستند و هر دولت به شكلي براي رفع اين نياز واكنش نشان داده است. بنابراين امروزه نهضت‌هاي آزاديبخش غير اسلامي در جهان اسلام رنگ باخته و در عوض نهضت‌هاي اسلامي اصولگرا به سرعت رشد كرده، قدرت‌ يافته و در واقع حرف اول را در تحولات سياسي- اجتماعي معاصر منطقه مي‌زنند.

انقلاب اسلامي بر کشورهای منطقه كه عموماً پايگاه مردمي نداشته و وابستگي جدي به غرب و بويژه آمريكا داشتند، بطور كلي اثر و بازتابي منفي داشت. به عبارت ديگر هر دولتي كه در اثر اين تحول در ايران براي آينده خود احساس خطر بيشتري كرده است، بازتاب منفي انقلاب اسلامي بر آن دولت بيشتر بوده و عكس‎العمل‎هاي فوري اين دولت‌ها را نيز مي‎توان بر همين اساس تعبير كرد. جالب آنكه در هر كشوري كه از اكثريت شيعيان برخوردار بوده و يا داراي اقليت نسبتاً چشمگيري از شيعيان بوده است، به خاطر هراس از شورش و خيزش مردمي، عكس‎العمل اين دولت‎ها تندتر بوده است، بطوريكه مثلاً رژيم بعثي عراق كه بر ملتي عمدتاً شيعه حكومت مي‎كرد، با خصومتي وصف‌ناپذير با انقلاب اسلامي برخورد كرد و نهايتاً جنگي بيرحمانه را بر اين نظام نوپا تحميل نمود كه نه تنها طولاني‎ترين جنگ قرن بيستم شناخته شد بلكه خسارات جاني و مالي هنگفتي هم براي هر دو ملت برجاي گذارد. عمده‎ترین دستاورد‌های انقلاب اسلامی در عرصه خارجی (منطقه‎ای و فرامنطقه‎ای) عبارتند از:

۱- خروج ایران از سلطه ابرقدرت‌ها و استکبار جهانی

۲- تحقیر قدرت‌های پوشالی به ویژه امریکا و شکست نظام دو قطبی

۳- شکست سیاست‌های امریکا با رهایی ایران از ژاندارمی منطقه

۴- اثبات توانایی قدرت اسلام و شیعه در اداره جامعه

۵- بیداری ملت‌های ستمدیده جهان و احیای جنبش‌های ضد استکباری

۶- ارائه الگوی حکومتی مردم سالاری دینی و نفی ایدئولوژی‌های سوسیالیستی و لیبرالیستی

۷- احیای قدرت جهان اسلام و تلاش برای همگرایی در بین کشورهای اسلامی

۸- خروج ایران از کشورهای حامی صهیونیزم و اشغالگران قدس

۹- بیداری ملت‌های منطقه علیه سیاست‌های استکباری و مزدوران آنها

۱۰- جهانی‌سازی مبارزه با رژیم اشغالگر قدس

۱۱- افشاگری علیه سیاست‌های اختلاف افکنانه میان شیعه و سنی و تلاش برای وحدت آن دو

۱۲- احیای جنبش‌های اسلامی و حرکت‌های مردمی علیه سلطه جویی غرب

۱۳- تبدیل به قدرت منطقه‌ای موثر بجای جایگزینی در معادلات منطقه‌ای قدرتهای جهانی

۱۴- محو ذهنیت شکست ناپذیری رژیم صهیونیستی

فرصت‎هاي پيش روي انقلاب

فرصت‌ها به معناي وجود زمينه يا شانس مطلوب در محيط بيروني براي فرد، سازمان و يا كشوري كه از طريق بهره‌برداري آن، مي‌توان به نتايج يا عوايد قابل توجهي دست يافت. همچنين فرصت‌ها شرايطي مي‌باشند كه به كشورها اين توانايي را مي‌دهد كه با بهره‌گيري صحيح از آنها، اهداف ملي خود را كسب و تهديدات را دفع نمايند.

با گذشت ۳۵ سال از پيروزي انقلاب اسلامي ايران، شاهد تداوم تاثيرپذيري ملتها از انقلاب اسلامي هستيم. رشد اسلام‌گرايي در خاورميانه و رشد آزادي‌خواهي در ديگر نقاط جهان جملگي ارتباط مستقيمي با حيات پوياي ايران اسلامي دارند. اين در حالي است كه ايالات متحده آمريكا و برخي كشورهاي غربي در طول سال‎هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي سعي داشتند به هر نحو ممكن مانع از انتقال پيام پويايي آن به ديگر نقاط دنيا شوند. در حال حاضر، هر روز شاهد هستيم بر وزن فرصت‎هاي موجود در اطراف ايران افزوده مي‎‏شود. با پايداري موفق انقلاب اسلامي ايران، جريان‌ها و جنبش‎هاي اسلام‎گرايانه در سرتاسر خاورميانه روح تازه‎اي يافته‎اند و عملا رخوت به وجود آمده پس از رشد جريان كماليسم در تركيه و ناصريسم در مصر جاي خود را به تحركي غيرقابل توقف داده است. مسلما نقطه گذار خاورميانه از رخوت، انقلاب اسلامي ايران بوده است.

امروزه شاهد هستيم كه سخت ترين مخالفان ايران در اروپا و آمريكا نسبت به قدرت تهران سر تعظيم فرود آورده‎اند و علي رغم تهديدات و فشار طيف افراطي سياستمداران غربي، كليت جريان‎هاي سياسي در اين مناطق پذيرش ايران قدرتمند و زندگي موثر و تعامل آميز با آن را تنهاترين راه ممكن در برابر خود مي‌دانند. در يك جمع‌بندي از قوت‎هاي جمهوري اسلامي مي‌توان گفت جمهوري اسلامي ايران يكي از كشورها و قدرت‌هاي تأثيرگذار در منطقه خاورميانه است. در بررسي كشورها از لحاظ تأثيرگذاري و تأثيرپذيري، ايران در رديف كشورهايي كه زياد تأثيرگذار است ولي از نظام بين‌الملل كمتر تأثير مي‌پذيرد، قلمداد مي‌گردد. مهمترين فرصت‎هاي جمهوري اسلامي ايران در عرصه بين‌المللي عبارتند از:

۱- مردمی بودن و حمايت مردم از نظام و انقلاب و حاكميت

۲- پيشرفت‌های ايرانيان در تمامي عرصه‌هاي علمي، فناوري، نظامي و اقتصادي

۳- افول هژمونی آمریکا در منطقه و جهان در پي شكست راهبردهاي آمريكا در منطقه و گسترش تنفر مردم

۴- آینده جمعیت و جایگاه مسلمانان در جهان

۵- بحران‌های اقتصادی جهانی و افزايش قيمت و تقاضای جهانی انرژي

۶- ناکارآمدی سازمان‎های بین المللی

۷- پتانسیل‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران

۸- بیداری اسلامی در کشورهای منطقه خاور میانه

۹- ضعف و چالش در اركان رژيم صهيونيستي

۱۰- ارتقاء وجهه و جايگاه عزتمند بين‌المللي جمهوري اسلامي ايران

۱۱- توان ضربه متقابل و قدرت بازدارندگي در مواجهه با انواع تهديدات