برای اینکه علم ما مولد و تمدن‏ساز شود و از رویکرد سلب و نفی، صرف نظر کند، راهی طولانی در پیش داریم.

آنچه امروز در فرهنگ کار پژوهشی و تبلیغی حوزه غلبه دارد، نقد و نفی دیگران است و بیشتر فرصت و توان ما معطوف به نفی حرف و عمل رقبای تمدنی‏مان است. در کارهای علمی و پژوهشی، دغدغه غالب ما، پاسخگویی به شبهات است و در تبلیغ، اگر وارد عرصه‏های تمدنی شویم، به نقد تمدن غرب و سبک زندگی غربی و بحران هایی که برای بشریت درست کرده است و نیز به دشمنی آنان با اسلام می‏پردازیم.

 * حجةالاسلام عباس محسنی

عوامل متعددی وجود دارند که مانع حضور جدی حوزه در عرصه تمدن‏سازی می‏شوند. در این مجال اندک، به برخی از آنها اشاره می‏شود:

فقدان فهم مبسوط و مشترک از تمدن:

تمدن، از پیچیده‏ترین مقولات اجتماعی است و براحتی نمی‏توان بر چیستی آن احاطه یافت. شاهد این نکته، اختلافات فراوانی است که در تعریف آن وجود دارد و هر یک از دانشمندان، تعریفی برای آن ارائه داده‏اند. تمدن و مباحث تمدنی، در موطن خاصی تقرر دارند و تا بدان مستوا راه نیابیم، مسئله تمدن را نفهمیده‏ایم.

بر این اساس، برای اینکه رویکرد حوزه علمیه تمدنی شود، اولین کار این است که فهم مسئله تمدن، در حوزه فراگیر شود و عموم حوزویان فهمی مبسوط و تا حد امکان، مشترک از آن داشته باشند. امروز اولین مشکل ما در حوزه، عدم تصور از نظامات و قواره‏های تمدنی است.

البته این مهم، غیر از گرفتار شدن در تحلیل‏های لفظی بی‏حاصلی است که مشغولیتی علمی است و امتدادی به صحنه عمل پیدا نمی‏کند. مانند همان مثل مشهور در باب سینما که به فتح نون است یا به ضم آن و هرکدام باشد، سینما چه معنایی پیدا می‏کند و هویتی!

غلبه رویکرد سلبی

آنچه امروز در فرهنگ کار پژوهشی و تبلیغی حوزه غلبه دارد، نقد و نفی دیگران است و بیشتر فرصت و توان ما معطوف به نفی حرف و عمل رقبای تمدنی‏مان است. در کارهای علمی و پژوهشی، دغدغه غالب ما، پاسخگویی به شبهات است و در تبلیغ، اگر وارد عرصه‏های تمدنی شویم، به نقد تمدن غرب و سبک زندگی غربی و بحران هایی که برای بشریت درست کرده است و نیز به دشمنی آنان با اسلام می‏پردازیم.

باید توجه داشت که اساساً رویکرد تمدنی، اولاً رویکردی اثباتی است و دغدغه آن، ساختن بنایی جدید است؛ اگر چه نگاهی انتقادی به تمدن های رقیب خود هم دارد.

برای اینکه علم ما مولد و تمدن‏ساز شود و از رویکرد سلب و نفی، صرف نظر کند، راهی طولانی در پیش داریم.

تقریر غیرتمدنی از رسالت حوزه

اگر نگاهی به مجموع تقریرهایی که رسالت حوزه و هویت روحانیت بیان می‏شود بیاندازیم، فقدان تقریری تمدن‏ساز از آنها به وضوح قابل مشاهده است. این واقعیت، اثری جدی بر نظر و عمل حوزویان در پی داشته و فراگیر شدن رویکرد تمدنی را بسیار دور از دسترس قرار داده است.

اینکه حوزه و طلبه را فقط مسئول تفقه در دین و انذار قوم بدانیم و همواره بر تقریری محدود از تفقه و انذار بسنده کنیم، حوزه، هرگز نخواهد توانست در قواره‏های تمدنی ظاهر شود.