سازمان تروریستی داعش به زعم خود خلافت اسلامی را در بلاد مسلمین احیا کرده است و ابو محمد عدنانی سخنگوی داعش رهبر داعش، ابوبکر بغدادی را خلیفه اول «دولت اسلامی» خوانده است.

بنا بر این اعلام، داعش از این پس دولت اسلامی خطاب خواهد شد. آخرین دوران خلافت اسلامی که در سال ۱۹۲۴ توسط مصطفی کمال پاشا معروف به آتا ترک ملغی اعلام شده بود، به امپراتوری عثمانی تعلق داشت. برخی از سلاطین عثمانی نیز مانند گروه تروریستی داعش کشتارهای وسیع از مخالفان به‌خصوص از شیعیان ساکن سرزمین‌های اهل تسنن به ثبت رسانده‌اند که اغلب در پی شکست یا اعاده حیثیت از موقعیت سیاسی‌شان در منطقه و در رقابت با حکومت صفویان انجام می‌شد.

حال حکومت داعش بیعت همه مسلمانان را واجب دینی اعلام کرده و خلافت را رویای هر مسلمانی اعلام کرده است. اما نکته مهم، بازتاب‌های این تصمیم و اعلام خلافت است. داعش که پیش از این مورد حمایت کشورهای تندروی عربی بود و اساس تشکیل و پیشرفت آن به کمک‌های مالی عربستان سعودی و حمایت‌ها و آموزش‌های تکنیکی کشورهای غربی و پوشش مثبت سرزمینی از سوی ترکیه[۱] وابسته بود، اکنون با همین کشورها به مبارزه می‌پردازد.

تبعات اعلام خلافت توسط داعش

اعلام خلافت اسلامی و مبارزه با کفار و شیعیان از سوی این گروه تروریستی، حتی عربستان سعودی را به عنوان حامی اصلی این گروه در فشار خواهد گذاشت. زیرا که عربستان سعودی همواره خود را رهبر اصلی مسلمانان جهان و برادر بزرگتر کشورهای عربی می‌داند و کشورهایی که با شیوه فکری این حکومت موافق نیستند را در فشار منطقه‌ای قرار می‌دهند. نمونه این مسئله را در اعمال فشار بر قطر و عمان مشاهده می‌کنیم که در پی نزدیکی این کشورها به ایران و عدم تمکین کامل در خصوص مسائل سوریه اتفاق افتاد.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد، اعلام خلافت اسلامی بسیاری از کشورهای منطقه از جمله، ترکیه، مصر و دولت‌های حاشیه خلیج فارس را به خطر گسترده این گروه آگاه خواهد کرد. بازسازی فکری خلافت اسلامی و گسترش نفود این گروه در عراق و سوریه در نهایت منجر به ناامنی داخلی کشورهای مذکور نیز خواهد شد.

ائتلاف نامتشکل و ناهمگون برای شکست داعش

موج جدید تحرکات داعش در حالی شروع شده است که ائتلاف ناهمگون و نامتشکلی از کشورها، به دولت عراق کمک می‌کنند تا از پیشروی داعش جلوگیری کند. از سوی دیگر با وجود مبارزه ارتش عراق و نظامیان کرد (موسوم به پیش‌مرگ‌های کرد) با داعش و کمک‌های خارجی از جمله جت‌های سوخوی روسی و مشاوره‌ نظامی آمریکا به دولت عراق و جنگ گاه و بیگاه سوریه در مرزها، هنوز هم شک و تردید وسیعی برای شکست این گروه در عراق وجود دارد. هرچند گسترش موج تندروی و وحشت در سرزمین‌های متصرفه توسط داعش، احتمال انزجار مسلمانان و در نهایت اتحاد آن ها در برابر این گروه را بیشتر می‌کند.

از سوی دیگر تفرقه و نابسامانی در عرصه تصمیم‌گیری عراق، گمان‌ها را مبنی بر تجزیه عراق بیشتر کرده است. برای نمونه، نخست وزیر اقلیم کردستان عراق در آخرین اظهار نظرهای خود تجزیه عراق را بسیار محتمل می‌داند و اعلام کرده است که مطمئن نیست که عراق یکپارچه بماند. شایان ذکر است که کردهای عراق از زمان تشکیل این کشور با انگلستان برای استقلال کردستان رایزنی کردند، اما مورد فریب بریتانیایی‌ها قرار گرفته و جزو کشور جدید التأسیس محسوب شدند، اما از سال ۱۹۹۱ که برخی از مناطق عراق توسط ائتلاف غربی منطقه پرواز ممنوع اعلام شد و در واقع حاکمیت عراق محدود شد، به برخی مظاهر استقلال‌ محلی از جمله استقلال اقتصادی نائل شدند که در زمان تشکیل حکومت جدید عراق پس از سقوط صدام نیز این استقلال محلی را حفظ کرده و در صدد پیشرفت اقتصادی در سایه صادرات نفت، حرکت کردند.

اتحاد ملّی، تنها راهکار مقابله با داعش

اگر نابسامانی دولت عراق در نهایت با تشکیل دولتی متحد و متشکل از همه گروه‌های عراقی به سرانجام برسد، جبهه‌های متحد و یکدست در برابر داعش می‌تواند مقاومت کرده و سرانجام این گروه تروریستی را منهدم نماید. اما در صورتی که تک‌روی‌های هر کدام از سه جناح سنی، شیعه و کرد در عراق ادامه یابد، منابع لازم به اتلاف رفته، کمک‌ها و همکاری‌های بین‌المللی نیز نمی‌تواند چاره‌ساز جلوگیری از تجزیه عراق شود. از سوی دیگر کمک گرفتن از ضعف‌های اساسی داعش می‌تواند به پیروزی ارتش عراق بیانجامد. از جمله ضعف‌های مهم داعش به این موارد می‌توان اشاره کرد: تندروی و قساوت بیش از پیش این گروه، موزائیک‌وار بودن تشکل‌ نظامی-مذهبی رهبران و متحدان آن[۲] و اشتباهات استراتژیک آن ها در منطقه به همراه کوچک بودن تشکل آن ها که در مجموع چند هزار نفر هستند. گفتنی است بسیاری از ساکنان شهرهایی که داعش بر آن ها مسلط شده است با سخت‌گیری‌های وحشیانه‌ای مواجه شده‌اند که به گمان کارشناسان به زودی سر به شورش برداشته و به دنبال سازش با دولت عراق خواهند بود. این مسئله در کنار حمایت‌های ائتلاف منطقه‌ای و بین‌المللی در مقابله با این گروه که البته برخی از اعضای این ائتلاف پیش از این خود در شکل‌گیری داعش نقش داشتند، رنگ جدی‌تری به خود می‌گیرد.

[۱] ترکیه با باز گذاشتن مرزهای خود بر روی این گروه برای مقابله با ارتش سوریه، در نهایت تاوان سنگین همکاری با داعش را با تهدید شدن مرزهای خود پرداخت.

[۲] داعش همواره برای حفظ اتحاد به رضایت و توافق با سران قبایل سنی مخالفت دولت نیازمند است.

نویسنده: مسعود فتحی‌پور
منبع: رصد