چگونه مي‌توان يقين پيدا كرد كه قرآن موجود همان قرآن نازل شده بر قلب پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است؟

پاسخ :

نقد و بررسی:
اندیشمندان مسلمان، به ویژه متخصصان علوم قرآنی، برای اثبات این امر، ادله عقلی و نقلی متعددی اقامه کرده‌اند.

برهان نقلي: آيات قرآن
قرآن مجيد مي‌فرمايد: "إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُون." يعني "همانا ما خود، قرآن را نازل كرديم و قطعاً ما خود آن را نگاه داريم."1
بهترين دليل بر اينكه قرآن كريم، كلام خدا است، خود قرآن كريم است كه متصف به صفات كريمه است و هيچ احتياجي به دليل ديگر غير خود، ولو هرچه باشد، ندارد. پس قرآن كريم هرجا باشد و به دست هركس باشد و از هر راهي به دست ما رسيده باشد، حجت و دليلش با خودش است.2 در اين آيه كوتاه، پنج تأكيد براي نزول قرآن و پنج تأكيد براي حفظ قرآن از هر نوع تغيير و تحولي، به كار رفته است.3
به گواهي و وعدة خدا در اين آيه، هيچگونه تغيير و تحريفي در قرآن رخ نداده و نخواهد داد؛ چنان كه در آيات ديگری نيز اين مطلب آمده است. در سورة فصلت، آيه 42 آمده است: "لا یَأْتِيهِ الْباطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ." هيچگونه باطلي از هيچ طريقي به قرآن راه ندارد. بنابراین اگر رواياتي را ديديم كه در آن به تحريف قرآن اشاره‌اي دارد، يا جعلي و ساختگي است و يا مراد، تحريف در معنا و عمل، تفسير به رأي و سليقه و كنار زدن قرآن‌شناسان اصیل، يعني اهل بيت پيامبر ـ صلي اللّه عليه و آله ـ مي‌باشد.4 پس قرآن كريم ذكري است زنده و جاوداني و محفوظ از زوال و فراموشي و مصون از زيادتي، كه با آن، ذكر بودنش باطل شود و از نقصي كه باز اين اثرش را از دست دهد و مصون است از جابه جا شدن آياتش، به طوري كه ديگر ذكر و مبين حقايق معارفش نباشد.
پس آية ذكر، كه بحثش گذشت، دلالت بر مصونيت قرآن از تحريف نيز مي‌كند؛ چه تحريف، به معناي دست‌برد در آن به زياد كردن و چه كم كردن و چه جابه جا نمودن باشد؛ چون "ذكر" خدا است و همان طوري كه خود خداي تعالي الي الاَبد هست، ذكرش نيز جهاني و جاودانه است.5
آيه‌ي ديگري كه در اين راستا به آن استناد می‌شود این آیه است: "ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فِيهِ هُدىً لِلْمُتَّقِينَ." 6 قرآن كريم، جامع‌ترين كتاب الهي است كه همة معارف كتاب‌هاي آسماني پيشين را در بردارد و هيچ شكي در حريم آن راه ندارد؛ زيرا قرآن حق محض است و زمينة شك آن جاست كه حقّ و باطل با هم آميخته باشد و حق‌نمايي باطل، منشأ ترديد گردد و اما شك منافقان و كافران در دعوي و دعوت قرآن، خاستگاهش قلب بيمار آنان است؛ چنان كه شخص نابينا، بر اثر كوري خود، دربارة آفتاب روشن شك مي‌كند. خلاصه اين آية كريمه مشتمل بر سه پيام كلي و معرفت محوري است:
1. قرآن كريم تنها مصداق كتاب جامع و كامل الهي است. 2. هيچ ريب و شكي در حريم پاك قرآن راه ندارد. 3. اين كتاب الهي ماية هدايت پارسايان است.7
آيات زيادي را، به عنوان برهان نقلي و قرآني، مي‌توان در اين راستا اقامه كرد كه برخي از آن‌ها به طور فهرست‌وار عبارتند از: 1. سوره بقره، آيه 174. 2. سوره احقاف، آيه 2. 3. سوره نحل، آيه 26 و 27. 4. سوره غافر، آيه 5. 5. سوره يونس، آيه 15. 6. سوره مائده، آيه 15. 7. سوره صف، آيه 8. 8. سوره توبه، آيه 32 و...

روايات
اخبار بسياري از رسول خدا ـ صلي اللّه عليه و آله ـ و ديگر معصومين ـ عليهم السلام ـ نقل شده است كه قرآن، دست‌خوش تحريف نخواهد شد. از رسول خدا ـ صلي اللّه عليه و آله ـ ، از طريق شيعه و سني نقل شده است که: "در هنگام بروز فتنه‌ها و براي حلّ مشكلات، به قرآن مراجعه كنيد." اين دليل بر عدم تحريف قرآن است.
حديث شريف ثقلين؛ از طريق شيعه و سنّي به حدّ تواتر نقل شده است كه رسول خدا ـ صلي اللّه عليه و آله ـ فرمود: "به درستي كه من در ميان شما دو چيز گرانقدر باقي گذارم: كتاب خدا و عترتم، اهل بيتم، مادام كه به آن دو تمسك جوييد، هرگز گمراه نخواهيد شد"، چون اگر بنا بود قرآن كريم دست‌خوش تحريف شود، معنا نداشت آن جناب مردم را به كتابي دست‌خورده و تحريف‌شده ارجاع دهد و با اين شدت تأكيد بفرمايد.8
امام علي ـ عليه السلام ـ در نهج البلاغه مي‌فرمايند: 1. قرآن نوري است كه خاموشي ندارد 2. چراغي است كه درخشندگي آن زوال نپذيرد 3. دريايي است كه ژرفاي آن درك نشود 4. راهي است كه روندة آن گمراه نگردد 5. شعله‌اي است كه نور آن تاريك نشود 6. جدا كنندة حق و باطل است كه درخشش برهانش خاموش نگردد 7. بنايي است كه ستون‌هايش خراب نشود 8. حقي است كه ياري كنندگانش مغلوب نشوند 9. پايه‌هاي اسلام و ستون‌هاي محكم آن است 10. سرچشمة عدالت و نهر جاري عدل است و...9
روايات بسياري در اين راستا قابل استناد است كه به علت اختصار به همين مقدار بسنده مي‌شود.

برهان عقلي
پس از قبول خاتميت پيامبر ـ صلي اللّه عليه و آله ـ و اينكه آئين اسلام آخرين آئين الهي است و رسالت قرآن تا پايان جهان برقرار خواهد بود، چگونه مي‌توان باور كرد كه خدا، اين يگانه سند اسلام و پيامبر خاتم صلی الله علیه و آله را پاسداري نكند؟! آيا تحريف قرآن، با جاودانگي اسلام، طي هزار سال و تا پايان جهان، مفهومي مي‌تواند داشته باشد؟!10

ضروريات و شواهد تاريخي
يكي از ضروريات تاريخ اين حادثه است كه تقريباً در "14" قرن قبل، پيامبري از نژاد عرب، به نام محمد ـ صلي اللّه عليه و آله ـ مبعوث به نبوت شد و دعوي نبوت كرده است و امتي از عرب و غيرعرب به وي ايمان آورده‌اند و نيز كتابي آورده كه آن را به نام "قرآن" ناميده و به خداي سبحان نسبتش داده است و اين قرآن متضمن معارف و كلياتي از شريعت است كه در طول حياتش، مردم را به آن شريعت دعوت مي‌كرده است. نيز از مسلّمات تاريخی است كه آن جناب، با همين قرآن تحدّي كرده و آن را معجزة نبوت خود خوانده و نيز حرفي نيست در اينكه قرآن موجود در اين عصر، همان قرآني است كه او آورده و براي بيش‌تر مردم معاصر خودش، قرائت كرده است.11
تاريخ نزول، و جمع و تدوين قرآن، حتّي از تاريخ غزوات و مغازي رسول خدا ـ صلي اللّه عليه و آله ـ و سيرة نبوي روشن‌تر و قابل اطمينان‌تر و اطمينان‌بخش‌تر است... قرآن كريم به همان صورتی که در زمان پیامبر تدوین شده، تاکنون باقی مانده است، به گونه‌ای که بدون هیچ تردیدی می‌گوییم: قرآن موجود در دستان ما، همان قرآن تلاوت شده از زبان پیامبر است.12

اجماع علمای و سيره‌ی مسلمين
مسلمانان از آغازف قرآن را حفظ كرده و در نوشتن و حفظ آن جدّي بودند؛ حتّي آموزش قرآن را مهريه زنان قرار مي‌دادند و در نمازها و هنگام عبادت همواره مي‌خواندند. كاتبان وحي و از جمله آنان امام علي ـ عليه السلام ـ و دیگر امامان اهل بيت ـ عليهم السلام ـ همه بر صحت و مصون ماندن از قرآن تأکید داشته و مردم را به همين قرآن موجود دعوت مي‌كردند...
معروف و مشهور در ميان همه دانشمندان شيعه و اهل تسنن اين است كه هيچ‌گونه تحريفي در قرآن روي نداده است و قرآنی كه امروز در دست ماست، درست همان قرآني است كه بر قلب پيامبر اكرم ـ صلي اللّه عليه و آله ـ نازل شده و حتي يك كلمه و یک حرف از آن كم و زياد نگرديده است.13
نظرية اجماعی در ميان دانشمندان و محققين شيعه، همان نظرية عدم تحريف است، به گونه‌ای که به ندرت می‌توان مسأله‌ای را یافت که به این پایه از قطع و یقین مورد اجماع باشد. 14
به هرحال قرآن كريم، آخرین كتاب آسمانی و معجزه‌ی ختميّه‌اي است كه براي هدايت همة بشريت آمده و حجّت بر آنان است و بر اساس همين ضرورت، خداوند آن را كتابي عزيز و حكيم نازل فرموده تا هيچ بطلاني از درون و بيرون بر آن چيره نشود و نور هدايتي باشد كه براي هميشه پرفروغ است و هرگز به خاموشي نمي‌گرايد و تذكرة محفوظي براي فطرت الهي انسان‌ها باشد و هميشه آنان را به سوي مبدأ و آفريدگار خود سوق دهد.15
بنابراين با برهان نقلي، برهان عقلي، شواهد تاريخي و اجماع و سيرة مسلمين مي‌توان يقين پيدا كرد كه قرآن موجود همان قرآن منزل است.

براي مطالعة بيش‌تر به كتاب‌هاي زير مراجعه شود:
1. البيان، حضرت آية اللّه خويي، ص 311.
2. تفسير موضوعي قرآن در قرآن، جوادي آملي، ج 1، ص 366.
3. تفسير نمونه، حضرت آية اللّه مكارم شيرازي، ج 11، ص 26.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پي‌نوشت‌ها:
1 . سورة حجر، آيه 9.
2 . تفسير الميزان، علامه طباطبايي، ج 12، قم: دفتر انتشارات اسلامي، ص 183.
3 . تفسير نور، محسن قرائتي، ج 6، قم: مركز فرهنگي درسهايي از قرآن، اول، 1378، ص 275.
4 . همان.
5 . تفسير الميزان، ج 12، همان، ص 147.
6 . سورة بقره، آيه 1.
7 . تفسير تسنيم، جوادي آملي، ج 2، قم: مركز نشر اسراء، اول، 1378، صص 129 ـ 133.
8 . تفسير الميزان، همان، ص 155.
9 . نهج البلاغه، خطبه 198.
10 . تفسير نمونه، حضرت آيت الله مكارم شيرازي، ج 11، تهران: دار الكتب الاسلاميه، پنجم، 1364، ص 26.
11 . تفسير الميزان، ج 12، همان، ص 150.
12 . خرمشاهي، بهاء الدين، "قرآن شناخت"، تهران: طرح نو، پنجم، 1379، ص 19.
13 . تفسير نمونه، همان.
14 . خويي، حاج سيد ابوالقاسم، "بيان"، ج 1، قم: دانشگاه آزاد اسلامي، پنجم، 1375، ص 311.
15 . تفسير موضوعي قرآن در قرآن، جوادي آملي، ج 1، قم: اسراء، دوم، 1378، صص 336 ـ 345.