سوره قدر و غير آن به روشني گوياي اين است كه قرآن در ماه رمضان و در شب قدر نازل شده است. در حالي كه اولين سوره قرآن ـ سوره علق ـ در 27 رجب نازل شد كه اعلان بعثت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله وسلم نيز بوده است. علما در جمع بين نزول قرآن در شب قدر و ابتدي نزول آن در 27 رجب، گفته اند كه قرآن نزولي دفعي داشت و آن در شب قدر بود و ديگر، نزولي تدريجي كه از ابتداي مبعث به مدت 23 سال به مناسبتهاي مختلف بر پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله وسلم نازل مي شد. اگر ما بپذيريم كه آن حضرت، شبي را كه قرآن نازل شد فراموش كرد، يعني مهمترين حادثه تاريخ عمر خويش را از ياد برد و ما وقتي روايات اين باب را با دقت مورد بررسي قرار مي دهيم به خوبي در مي يابيم كه اين گونه روايات نمي تواند صحيح باشد. بخاري مي نويسد:

1ـ «رسول خدا خواست كه به مردم بگويد شب قدر كي است، دو نفر از مسلمانان با هم نزاع كردند از ياد آن حضرت رفت!»(1). و در بعض روايات: آن را در نهم و هفتم و پنجم بجوييد.

2ـ «پيامبر فرمود: شب قدر به من نمايانده شد ولي از يادم رفت و چنين ديدم كه گويي در گل و آب سجده مي كنم. راوي مي گويد كه باران آمد و حضرت نماز خواند و من اثر گِل و آب را بر پيشاني رسول خدا ديدم، كه تصديق آن خواب بود.»(2)

در بعض روايات آمده است كه آن، در شب 21 ماه رمضان بود.

او در ضمن همين روايتها مي نويسد كه هر گاه خداوند بفرمايد: «ما ادريك»، هر آينه او را بدان دانا كرده است. بنابراين خداوند شب قدر را به پيامبرش نشان داد. و در روايتي ديگر از عكرمه نقل مي كند كه آن را در شب 24 ماه رمضان بجوييد. و در روايتي ديگر شب 27 است.(3)

مسلم نيز غير از روايات بخاري اقوال ديگري دارد كه به طور فهرست در زير مي آيد:

1ـ مرداني از اصحاب پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم در خواب، شب قدر به آن ها نمايانده شد كه در هفت شب آخر است.

2ـ مردي در خواب ديد كه شب قدر شب 27 است. پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: آن را در دهه آخر و شبهاي طاق بجوييد.

3ـ پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: عده اي در خواب ديدند كه شب قدر در هفته اول است و عده ي هم ديدند كه در هفته آخر است. شما آن را در دهه آخر بجوييد.

4ـ پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: شب قدر را در دهه آخر بجوييد و اگر به خاطر ضعف نتوانستيد، هفت شب آخر را از دست ندهيد.

روايات فوق همه از ابن عمر است. حال به روايتي از ابوهريره توجه فرماييد:

5ـ پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: شب قدر به من نمايانده شد. بعض از اهل من مرا از خواب بيدار كردند، از يادم رفت. (!)

روايات دسته دوم بخاري (پاورقي 124) را كه رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم در صبح 21 بر گل و آب سجده كرد، مسلم نيز نقل مي كند و در آن هم شب 21 و هم شب 23 ذكر شده است.

سپس از ابي بن كعب روايت مي كند كه گفت: شب قدر شب 27 است(4).

نسائي نيز جريان سجده بر گل و آب و اين كه در شب 21 بوده است را نقل مي كند.(5)

حال نظري به روايات ابو داود بيفكنيم:

1ـ ابي بن كعب آن را در شب 27 مي داند.

2ـ شخصي از رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم درباره شب قدر پرسيد. فرمود: شب 22 يا شب 23.

3ـ شخصي خدمت رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم آمد و گفت: من در باديه زندگي مي كنم. شبي را به من معرفي كن كه بيايم و در اين مسجد (اشاره به مسجد النبي) بمانم. فرمود: شب 23 بيا. راوي مي گويد: به پسرش گفتم: پدرت چه مي كرد؟ گفت: وقتي نماز عصر را مي خواند در مسجد مي ماند و بيرون نمي رفت تا آن كه بعد از نماز صبح، چهارپايش را كنار مسجد مي ديد و سوار بر آن مي شد و به باديه اش مي رفت.

4ـ حديث ابوسعيد و باران شب 21.

5ـ ابن مسعود مي گويد كه پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم به ما فرمود: شب 27 و شب 21 و شب 23 آن را بجوييد.

6ـ ابن عمر مي گويد كه پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم فرمود شب قدر شب 27 است.

7ـ نيز او مي گويد كه از رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم درباره شب قدر پرسيدند و من مي شنيدم. فرمود: آن در همه ماه رمضان است(!).(6)

در خاتمه اين قسمت، از خوانندگان محترم خواهشمنديم اگر حوصله داشتند، يك بار ديگر آن را بخوانند و براي ما بنويسند كه شب قدر چه شبي است و آيا رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم آن را مي دانست يا خير!

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ ج 1 صحيح، ص 19، كتاب الايمان، باب خوف المؤمن من ان يحبط عمله...» ؛ و ج 3، ص 61، كتاب الصوم، باب تحرّي ليلة القدر... ؛ و ج 8، ص19، كتاب الادب، باب ما ينهي من السّباب و اللّعن.

2 ـ ج 1 صحيح، ص 207، اواخر كتاب الصلاة، باب السجود علي الانف و... ؛ و ج 3، ص 66-60، كتاب الصوم، باب التماس ليلة القدر في السبع الاواخر و چند باب بعد.

3 ـ ج 6 صحيح، ص 20، نيم صفحه قبل از كتاب التفسير.

4 ـ ج 2 صحيح ، ص 29-824، كتاب الصيام، باب 40.

5 ـ ج 3 سنن، ص 78، كتاب السهو، باب 98.

6 ـ ج 2 سنن، ص 4-51، كتاب الصلاة، باب في ليلة القدر و چند باب بعد.