«غلو» در لغت به معنى تجاوز از حد است، قرآن در خطاب به اهل كتاب مى فرمايد:

(يا أَهْلَ الكِتابِ لا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ وَلا تَقُولُوا عَلى اللّهِ إِلاّ الحَقّ) (نساء/171): اى اهل كتاب (مقصود مسيحيان است) در دين خود از حد تجاوز نكنيد و در باره خدا جز سخن حق نگوييد». آنان را از اين جهت از غلو نهى مى كند كه در حق حضرت مسيح از مرز حق تجاوز كرده و او را خدا يا فرزند خدا دانسته اند.

پس از درگذشت پيامبر گرامى (صلى الله عليه وآله وسلم) گروههايى درباره آن حضرت و پيشوايان معصوم، از مرز حق تجاوز كرده و مقاماتى را براى آنان قائل شدند كه از آن خداست. از اين جهت آنان «غالى» يا «غاليان» ناميده شدند كه از مرز حق تجاوز كردند.

شيخ مفيد مى گويد:

غاليان گروههايى هستند كه به اسلام تظاهر نموده ولى براى امير مؤمنان و پيشوايان از فرزندان او، الوهيت ونبوت ثابت نموده اند، و آنان را با صفاتى معرفى كرده اند كه از مرز حقيقت فراتر است. ([1])

علامه مجلسى مى گويد:

«غلو» در باره پيامبر و پيشوايان اين است كه آنها را خدا بناميم يا در عبادت و پرستش شريك خدا بينگاريم، و يا آفرينش و روزى را از آن آنها بدانيم، ويا معتقد شويم خدا در آنها حلول كرده است و يا بگوييم آنان بدون الهام از جانب خدا از غيب آگاهند، ويا امامان را پيامبر بينديشيم، يا تصور كنيم كه شناخت و معرفتِ آنان، ما را از هر نوع عبادت خدا بى نياز مى سازد وتكاليف را از ما بر مى دارد». ([2])

امير مؤمنان و فرزندان پاك او (عليهم السلام) پيوسته از غاليان دورى جسته و بر آنها لعنت فرستاده اند، ما در اين جا به نقل يك حديث بسنده مى كنيم، امام صادق (عليه السلام) به پيروانش چنين دستور مى دهد:

«إحذَروا على شبابِكُمُ الغلاةَ لا يُفْسِدُوهُمْ فإنّ الغُلاة شَرُّ خَلقِ اللّه، يُصغِّرون عظمَة اللّه وَيدّعونَ الربوبيّة لعباد اللّه»([3]):

بر جوانان خود از غاليان بترسيد، مبادا باورهاى دينى آنها را فاسد سازند، حقّا كه غاليان بدترين مردمند، كوشش مى كنند از عظمت خدا بكاهند و براى بندگان خدا ربوبيت وكردگارى ثابت كنند».

از اين جهت تظاهر آنها به اسلام بى ارزش مى باشد، و بزرگان اسلام آنها را كافر مى دانند، يادآور مى شويم كه در عين اينكه بايد از غلو پرهيز نمود ولى نبايد هر نوع عقيده و انديشه در باره پيامبران و اولياء الهى را غلو انديشيد. وبايد، مانند همه جا، حزم واحتياط را از دست نداد، و با سنجش درست، عقايد را سنجيد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پی نوشت:

[1]. تصحيح الإعتقاد، ص 109.

[2]. بحار الأنوار: 25/364.

[3]. مدرك قبل، ص 265.