آيين شينتو تفسيري عقلي براي توضيح مبدأ عالم و انسان و همچنين عاقبت و معاد او ندارد و سعي مي كند همه چيز را با افسانه هاي اساطيري پاسخ گويد. توحيد كه اصل شناخته شده ی اديان آسماني است،  جايگاهي در اين آيين ندارد و از كثرت خدايان مي توان آيين شينتو را آيين هزاران خدا ناميد. «عدد خدايان آن قوم (ژاپن) از حد شمار و حساب بيرون است و از آنجاست كه از ديرباز ژاپنيان باستاني كشور خود را سرزمين خدايان، نام نهاده اند و عدد آنها را به هشتاد گروه و بعد به هشتصد گروه و هر گروه شامل هزاران خدا به حساب آورده اند»[37] و گاهي ادعا مي شود ژاپن سرزمين مادري هشت ميليون خدا مي باشد.[38] و البته معلوم نيست با كدام دليل عقلي و منطق استواري، مي توان اين همه خدا را پرستش كرد و قصه هاي كودكانه را به نام دين بر مردم القاء كرد.

5 . انعطاف  و تأويل پذيري

به خاطر مطالبي كه در مورد اوهام پرستي، طبيعت  پرستي و اصول و فروع كلامي نداشتن آيين شينتو گفته شده، معلوم شد كه اين آيين نمي تواند منطق استواري براي دفاع از خود داشته باشد و در مقابل منطق اديان ديگر چاره اي جز انعطاف  ندارد. اين آيين خيلي بيش از اندازه منعطف و تأويل پذير است و هرگونه تأويلي ولو با اختلاف صد و هشتاد درجه با اصل آيين را مي پذيرد. به همين دليل بعد از جنگ جهاني دوم آنگاه كه دولت ژاپن حمايت رسمي خود را از آيين شينتو به عنوان دين دولتي قطع كرد، اين دين در مدت كوتاهي يعني در عرض چند دهه به بيش از هشتصد فرقه تقسيم شد كه هر فرقه اي تفسيري خاص از آيين شينتو، ارايه مي دادند[39] و هر كدام داراي عقايد و رسوم جداگانه و متباين و متضادي با هم بودند.

در نهايت مي توان چنين گفت كه «شينتو» آييني است ابتدايي كه تنها به عنوان يك باستان شناس مي توان به تحليل و بررسي آن پرداخت و در مقابل اديان خاورميانه، دين ناميدن اين آيين دور از انصاف است و بايد آن را مجموعه اي از پيشينه  ی اساطيري مردمي دانست كه امروزه به يمن رشد اقتصادي، رنگ و لعابي به خود گرفته است.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:

1ـ جان ژاپني (بنيادهاي فلسفه و فرهنگ ژاپني)؛ چارلز. اُ. مور، ترجمه:، ع. پاشائي، تهران، نشر نگاه معاصر.

2ـ دين شين تو؛ ماساهاروآنِه ساكي، ترجمه: پاشائي مجله هفت آسمان، شماره ی 5 ، بهار 1379 هـ.ش.

3ـ جهان مذهبي: اديان در جوامع امروز؛ ريچارد بوش و ديگران، ترجمه: عبدالرحيم گواهي، تهران، نشر فرهنگ اسلامي.

4. درسهايي از اصول دين، هيئت تحريريه ی مؤسسه ی در راه حق.

5. تاريخ اديان و مذاهب جهان، ج 1، تأليف مبلغي آباداني.

6. كوجيكي (كتاب مقدس آئين شينتو) ـ تأليف احسان مقدس.

7. آشنايي با تاريخ اديان، دكتر غلامعلي آريا.

8. خلاصه اديان، دكتر محمد جواد مشكور.

9. تاريخ جامع اديان، تأليف جان بي ناس.

10. اديان زنده ی جهان، تأليف رابرت اهيوم.

11. اديان ابتدايي و خاموش، تأليف عبد الرحيم سليماني.

12. رساله در تاريخ اديان، ميرچا الياده، ترجمه جلال ستاري.

13. آشنايي با اديان بزرگ، حسين توفيقي.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پی نوشت ها: