نتيجه گيري

آنچه در اين مقاله بيشتر مورد توجه بود، معرفي اجمالي نظام اخلاقي آيين بوداست. مشخص شد كه آيين بودا، يك ساختار نظام مندِ اخلاقي دارد كه از مباني، غايت، قلمرو، و راهكارهاي عملي برخوردار است. يكي از مهم ترين مباني اين نظام اخلاقي، اين است كه زندگي انسان در اين دنيا همراه رنج است كه علت آن، تشنگي و اميال شديد نفساني است. فرمانبرداري از عطش نفس سبب تولد دوباره در همين دنيا مي شود كه خود باعث رنج دوباره خواهد شد. به اعتقاد بودا، سمساره ی  تولدهاي دوباره، بارها و بارها تكرار مي شود، مگر آنكه انسان با منشأ آن، كه پيروي از اميال است مبارزه كند و خواسته هاي خود را فرونشاند. انساني كه تحت تدبير و تربيت يك ارهت قرار گيرد و با كمك رياضت، مراقبه و زيستن اخلاقي بتواند بر هواهاي نفساني خود غلبه كند، مي تواند به خاموشي مطلق (نيروانه) دست يابد كه تنها در اين صورت مي تواند از تولد دوباره و رنج خلاص شود. براي رسيدن به نجات بايد در دو ساحت فردي و اجتماعي از خود مراقبت كرد. شخص به لحاظ فردي بايد ملكات رذيله آز، كينه، فريب و ناداني را از خود بزدايد تا بتواند در ظرف حيات جمعي با محبت و ايثار به هم نوعان خود به كمال انساني دست يابد. البته شخص بودايي خود را فرزند طبيعت مي داند و از تخريب بي دليل محيط زيست و كشتار ديگر جانداران نيز، به شدت مي پرهيزد. سعادت نهايي انسان تنها با اخلاقي زيستن تحقق مي يابد، البته اخلاقي زيستن مراتب دارد؛ چراكه توان و استعداد مردمان متفاوت است و همه نمي توانند مانند يك ارهت زندگي كنند.

نظام اخلاقي بودا با همه ی مباحث گسترده اي كه دارد، از پشتوانه ی محكمي برخوردار نيست. تصور آنها از كمال و رستگاري و نيز راهكارهاي عملي براي رسيدن به آن، جامعيت و انسجام كافي ندارد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منابع این نوشتار:

برادلي، هاكينز، اديان جهان، دين بوا، ترجمه حسن افشار، تهران، مركز، 1382.

تيواري، كدارنات، دين شناسي تطبيقي، ترجمه مرضيه (لوئيز) شنكايي، ويراستار علمي بهزاد سالكي، تهران، سمت، 1381.

ورنر منسكي، پگي مورگان، النورنسبيت، كلايولاتون، ترورشانون، معشوق ابن علي، اخلاق در شش دين جهان، ترجمه حسين وقار، تهران، اطلاعات، 1378.

چنين گويد او، ايتي ووتّكه: (متن كهن بودايي)، ترجمه و تحقيق ع. پاشايي، قم، مركز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب، 1383.

راه حق دمّاپادا: متن بوايي، ترجمه رضا علوي (از زبان پالي)، تهران، نشر و پژوهش فروزان روز، 1380.

سليماني اردستاني، عبدالرحيم، سيري در اديان زنده جهان (غير از اسلام)، تهيه كننده انجمن معارف اسلامي ايران، قم، آيت عشق، 1383.

شايگان، داريوش، اديان و مكتب هاي فلسفي هند، تهران، امير كبير، 1362.

شومان، هانس و لفاگانگ، آيين بودا، طرح تعليمات و مكتب هاي بودايي، ترجمه عسكري پاشايي، چ دوم، تهران، فيروزه، 1375.

شيخ زين الدين، غلامرضا، آيين هاي كنفوسيوس، دائو و بودا، تهران، فيروزه، 1379.

ملّاصدرا، صدر الدين محمد شيرازي، الحكمه المتعاليه في الاسفار العقليه الاربعه، ط. الرابعة، بيروت، دار الاحياء التراث العربي، 1410ق ـ 1990 م.

الشواهد الربوبيه ی في مناهج السلوكيه، مقدمه، تحصيح و تعليق استاد سيدجلال الدين آشتياني، چ سوم، قم، بوستان كتاب، 1382.

كريدرز، مايكل، بودا، ترجمه علي محمد حق شناس، چ دوم، تهران، طرح نو، 1373.

ناس، جان بي.، تاريخ جامع اديان، ترجمه علي اصغر حكمت، ويراسته پرويز اتابكي، چ نهم، تهران، شركت انتشارات علمي و فرهنگي، 1377.

هيوم، رابرت ا.، اديان زنده جهان، ترجمه عبدالرحيم گواهي، چ سوم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1373.

Kalupahana, David J. Buddhist Philosophy, An East- West Book JCZ The University Press of Hawaii Honolulu, 1976.

Radhakrishnan, s. The Dhammapada, (with introductory essays, Pali text, English translation and nots ), Oxford University press, seventh impression 1982.

كليدواژه ها: رنج، تشنگي، كرمه، تناسخ، اخلاق فردي، اخلاقي اجتماعي، نيروانه.