بسم الله الرحمن الرحیم

ماجرای دَحوُ الأرض (رتق و فتق)

روز 25 ذیقعده، روز دحو الأرض می باشد. مطلبی را که پیش رو دارید، شامل نکاتی پیرامون معنا و بیان علمی مسئله ی رتق و فتق و دحو الأرض می باشد. مطلب ذیل را می توان در دو دسته تقسیم بندی نمود:

قسمت اوّل ؛ پیرامون معنا و حقیقت دحو الأرض که می تواند کاملاً مورد استفاده ی همگان قرار بگیرد.

قسمت دوم ؛ پیرامون بیان علمی مسئله ی رتق و فتق و دحو الأرض که به دلیل بیان یک سری اصطلاحات و قواعد علم شریف هیئت، بیشتر می تواند مورد استفاده ی دانشجویان و اساتید محترم دانشگاهی در رشته های زمین شناسی، زیست شناسی و جغرافیا قرار بگیرد.

......................................................................................................

قسمت اوّل ؛ معنا و حقیقت دحو الأرض:

جناب استاد علاّمه ذو الفنون آیت الله شعرانی قدّس سرّه الشّریف، در بیان مفادّ آیه «وَ الأرضَ بَعدَ ذَلِکَ دَحَئهَا » (سوره نازعات، آیه 30 )، و اخباری که در موضوع یوم دحو الأرض روایت شده اند که زمین از زیر خانه ی کعبه گسترده شده است، فرموده است که :

کره ی زمین را از دو جانب قطب، اندکی تَطامُن است یعنی اندکی مسطّح است و فرو رفتگی دارد و آفاق استوایی و قریب بدان ها را چون مکّه مکرّمه تَقَبُّب است یعنی برآمدگی دارند. و آب همه ی زمین را فراگرفته بود و چون فرو نشست، قهراً جای برآمده ی زمین، که قُبّه ی آن است و تقبّب آن بیش از جاهای دیگر است، در نخستین بار نمودار شده است و آن مکّه مکرّمه است و چون آب کم کم فرو نشست و تقلیل یافت، قسم پدید آمده ی زمین به تدریج گسترش یافت که از آن تعبیر به دحو الأرض شده است.

... «دحو: گستردن. وَ الأرضَ بَعدَ ذَلِکَ دَحَئَهَا ؛ زمین را پس از آن بگسترد.

چنان که در لغت ارض گذشت، مراد از آن کره زمین نیست، بلکه سطح خشکی است مقابل دریا و کوه، کوه و آب از زمین نیستند و به مقتضای این آیه، خشکی زمین که (آن را) رُبع مسکون می نامند پس از خلقت اوّلین، پدید آمد.

چون سطح کره ی خاک را آب از همه جانب فرا گرفته بود، و این خشکی که برجسته و از آب بیرون آمده، مانند جزیره است که از قعر دریا برجهد و بالا آید و به تدریج پهن و گسترده و بزرگ شود.

طبیعیان امروز (بیشتر منظور دانشمندان زمین شناسی، زیست شناسی و جغرافیا می باشند)، هم می گویند: آب به همه ی زمین احاطه داشت و خشکی به عللی از قعر آب برآمد و بر سطح زمین چینها و شکنج ها هویدا شد.»

از معرفت به معنای دحو الأرض دانسته می شود که این کلام دحو، از غُرَر معجزات قولی حضرت خاتم صلّی الله علیه و آله و سلّم است و نیز بنا بر دَحو، باید قُبّه «به معنی برآمده ترین جای ارض» مکّه مکرّمه بوده باشد که عرض آن 21 درجه و 25 دقیقه ی شمالی است.

برگرفته از کتاب دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی، علاّمه حسن زاده آملی حفظه الله، قم، بوستان كتاب، طبع سوم، سال 1386، جلد 1، درس 50، صفحه ی 232 و 233

................................................................................................

توجّه : لازم به ذکر است برای همگان به ویژه اساتید و دانشجویان محترم در رشته های علمی مذکور، که کلمه ی «ارض» در اصطلاح قرآنی و روائی تنها به سطح خشکی زمین اطلاق می شود و در این موضوع کوه ها و دریاها جزو زمین در اصطلاح قرآن و روایات قرار نمی گیرند، و آیات و روایاتی هم در تأیید این مطلب وجود دارد از جمله این آیه : «إِنَّا عَرَضْنَا الاَمَانَهََ عَلَی السَّمَاوَاتِ وَ َالاََرْضِ وَ َالْجِبَالِ...» (سوره احزاب، آیه 72)؛ ما امانت [الهى و بار تكليف] را بر آسمان ها و زمين و كوه ها عرضه كرديم.... امّا در علم شریف هیئت و نجوم، ارض اصطلاحی این دو علم شریف، تمام کره ی زمین می باشد.

قسمت دوم ؛ بیان علمی مسئله ی رتق و فتق و دحو الأرض :

دحو الأرض، گسترده شدن سطح خشکی زمین است بعد از آب گرفتگی و سنّت تکوینی عالم طبیعی به اذن الله بر آن است که کعبه ی حق متعال، در هر دوره در همان نقطه بر پا گردد که اوّلین بار بر اساس قُبّة الأرض سر از آب بیرون آورده باشد.

موضوع رتق و فتق در علم شریف هیئت و نتایج مترتّب بر آن، از مطالب بسیار عرشی است که عنوان رساله ای از حضرت آیت حقّ و یقین، طود عظیم تحقیق و تفکیر، علاّمه حسن زاده آملی قرار گرفته است.

مطلب بدین قرار است که: مراد از رتق و فتق، رتق و فتق دو دائره عظیمه مُعَدِّلُ النَّهار و مِنطَقَهُ البُروج است و این دو عظیمه، از دوائر هفت گانه ی عظام اند که در فن و علم شریف هیئت، مورد بحث قرار می گیرد. اکنون دائره عظیمه شمسیّه را یعنی مِنطَقَهُ البُروج از دائره مُعَدِّلُ النَّهار به مقدار بیست و سه درجه و بیست و چهار دقیقه ی فلکی مِیل است که آن را میل کلّی نامند و نیز این میل در هر سال شمسی، به مقدار 468/0 ثانیه رو به انتقاص (کاهش و کم شدن) است ؛ یعنی همه ی سیّارات و ثوابت اعم از کهکشان ها و غیر آن و خلاصه همه ی اَجرام عِلوی، با ثبات و نظم و نضد خاصّی که دارند، هر سال به مقدار مذکور به سوی جنوب می روند که در نتیجه در حدود 186 هزار سال بعد، دائره مِنطَقه که مِنطَقه، حرکت ثانیه است، با مُعَدِّلُ النَّهار انطباق می یابد که این انطباق را «رَتق» نامند و رتق یعنی بستن و «فَتق» یعنی گشودن و باز شدن و انفتاح است.

وقتی این انطباق حاصل گردد، آب همه جای سطح کره ی زمین را فرا می گیرد و روزگار این دوره ی آدمیان به سر می آید و پایان می یابد.

حال این دائره شمسیّه به سوی شمال مُعَدِّل منفتح می شود مثل دوره ی فعلی ما، و یا به سوی جنوب مُعَدِّل مِیل پیدا می نماید. در نتیجه در این انطباق و انفتاح، به اتّفاق همه ی ارصاد قدیم و جدید، مُعَدِّل ثابت است و دائره مِنطَقَهُ البُروج که مِنطَقِه فلک ثوابت است، در حرکت است.

بعد از انطباق و رتق مِنطَقِه و مُعَدِّل، وقتی مِنطَقَهُ البُروج یا همانند دوره ی پیش در جهت شمال دائره استوای سماوی (یعنی مُعَدِّل ) انفتاح می یابد و یا بالعکس در جهت جنوب دائره سماوی انفتاح می یابد، کیف کان «دَحوُ الأرض» پدید می آید و در صورت اوّل، باز خشکی زمین به سمت شمال خواهد بود و دریا به سمت جنوب و در صورت دوم به عکس،... و در هر صورت بسان دوره ی گذشته، خلقت آدم پیش آید.

برگرفته از کتاب : اسرار حج و تجلي اعظم، داود صمدي آملی، صفحه ي 59 - 61

.....................................................................................................

 در تأیید این عبارات علمی و رتق و فتق و دحوالأرض سه آیه در قرآن آمده است :

1- « أَوَ لَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالاَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاء كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَفَلاَ يُؤْمِنُونَ »، (سوره انبیاء، آیه 30) ؛

آيا كسانی كه كفر ورزيدند ندانستند كه آسمان ها و زمين هر دو به هم پيوسته بودند و ما آن دو را از هم جدا ساختيم و هر چيز زنده‏ای را از آب پديد آورديم آيا [باز هم] ايمان نمی‏آورند.

2- « وَ الأرضَ بَعدَ ذَلِکَ دَحَئهَا »، (سوره نازعات، آیه 30 ) ؛ زمین را پس از آن بگسترد.

3- « وَ الاََرْضِ وَ مَا طَحَئهَا »، (سوره شمس، آیه 6 ) ؛ سوگند به زمين و آن كس كه آن را گسترد. (طَحو هم به معنای دَحو یعنی گستردن می باشد.)