چند روز قبل، وهابیت کوردل مرقد مطهر «حُجر بن عدی» را تخریب کرده و قبر آن صحابی جلیل‌القدر را نبش کردند و پیکر او را بیرون کشیده و با خود به سرقت بردند.

این اقدام زشت و شنیع، صرف‌نظر از مسائل ناراحت‌ کننده‌ی آن، موجب شد بار دیگر نام و یاد حجر بن عدی بر سر زبان‌ها بیفتد و حتی کسانی که این صحابی معروف پیامبر (ص) و امام علی (ع) را نمی‌شناختند، وی را بشناسند. (عدو شود سبب خیر، گر خدا خواهد)

در این گزارش کوتاه، به شخصیت حجر بن عدی از چند منظر نگاه شده است.

وصیت حجر بن عدی چه بود؟

در کتاب کنز العمّال (از کتاب‏هاى معروف اهل سنّت) آمده است که حُجر به هنگام شهادت چنین وصیّت کرد:

«لَا تُطْلِقُوا عَنِّی حَدِیداً وَ لَاتَغْسِلُوا عَنِّی دَمَاً وَ ادْفِنُونِی فِی ثِیابِی، فَإِنِّی لاقٍ مُعاوِیَةَ بِالْجادَّةِ وَ إِنِّی مُخاصِمٌ؛ غل و زنجیر را از دست و پایم باز نکنید و خونم را نشویید و مرا در پیراهنم دفن کنید! چرا که مى‏‌خواهم به این صورت معاویه را در قیامت براى دادخواهى در پیشگاه خدا دیدار کنم». (کنزل العمال ج 11 ص 353 حدیث 31724؛ همچنین اسدالغابه، ج1، ص 386)

نظر امام حسین (ع) درباره حجر بن عدی

امام حسین علیه‌السلام در نامه‌‏اى به معاویه به شهادت حُجر و یارانش اشاره مى‏‌کند و مى‏‌فرماید:

«أَلَسْتَ قَاتِلَ حُجْرٍ، وَ أَصْحابَهُ الْعابِدِینَ الُمخْبِتِینَ، الَّذِینَ کَانُوا یَسْتَفْظِعُونَ الْبِدَعَ، وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ، فَقَتَلْتَهُمْ ظُلْماً وَ عُدْواناً، مِنْ بَعْدِ ما أَعْطَیْتَهُمُ الْمَواثِیقَ الْغَلِیظَةَ، وَ الْعُهُودِ الْمُؤَکَّدَةَ، جُرْأَةً عَلَى اللَّهِ وَاسْتِخْفَافاً بِعَهْدِهِ؛

(اى معاویه!) آیا تو همان نیستى که حجر و یارانش را که عابد و در برابر خدا متواضع بودند، به قتل رساندى؟ آنان که از بدعت‏‌ها بیزار بودند؛ امر به معروف و نهى از منکر مى‌‏کردند؛ ولى تو آنان را از روى ستم و عداوت- پس از پیمان‏‌هاى محکم (در عدم تعرّض به آنان)- کشتى و این عمل را از روى‏ نافرمانى در برابر خداوند و سبک شمردن پیمان او انجام دادى». (الامامة و السیاسة ج1 ص 203 ؛ بحارالانوار ج 44 ص 213)

نظر عایشه درباره‌ی شهادت حجر بن عدی

عایشه نیز در ملاقاتى با معاویه به وى گفت: چرا حُجر و یارانش را کشتى؟ معاویه پاسخ داد: مصلحت امّت را در آن دیدم! عایشه گفت: از رسول خدا شنیدم که درباره آنان مى‌‏فرمود:

«سَیُقْتَلُ بِعَذْراءَ نَاسٌ، یَغْضِبُ اللَّهُ لَهُمْ وَ أَهْلُ السَّماءِ؛ به زودى در منطقه «عذراء»، مردمانى کشته مى‌‏شوند که خداوند و آسمانیان به خاطر آنان خشمگین مى‏‌شوند». (مختصر تاریخ دمشق، ج6 ص 241؛ الاصابه، ج 1، ص 315)

نظر حسن بصری درباره شهادت حجر بن عدی

از «حسن بصرى» نقل شده است که مى‌‏گفت:

معاویه چهار عمل زشت انجام داد که هر یک از آنها به تنهایى جرم و جنایت بزرگى محسوب مى‏‌شود و براى تبهکارى معاویه کافى است ... یکى از آن چهار مورد، کشتن حُجر بن عدى بود. سپس دو بار گفت: «وَیْلًا لَهُ مِنْ حُجْرٍ وَ أَصْحابِ حُجْرٍ؛ واى بر وى (معاویه) از ماجراى حُجر و یاران حُجر!». (تاریخ طبری ج4 ص 208 و کامل لابن اثیر، ج 3، ص 487)

نظر معاویه درباره شهادت حجر بن عدی

ماجراى شهادت حجر به قدرى مظلومانه بود که خود معاویه نیز- به ظاهر- از پى‌آمد اخروى آن وحشت داشت!

در کامل ابن اثیر به نقل از ابن سیرین آمده است که معاویه به هنگام مرگ مى‏‌گفت:

«یَوْمِی مِنْکَ یا حُجْرُ طَوِیلٌ؛ اى حُجر! روزى طولانى (براى محاکمه نزد خدا) با تو خواهم داشت». (کامل ابن اثیر ج 3 ص 487)