İSLAMIN ILKIN ILLƏRI (6)

YAZILANLARDAN YÜZ QAT ARTIQ YAZILMAYANLAR

Qədir hadisəsindən Usamənin ordusunun ezamına qədər olan hadisəıər, həmçinin çox da az olmayan səhabələrin bu işlə müxalifəti göstərirdi ki, bir dəstə adam Peyğəmbərin (s) xəstəliyini nəzərə alaraq, o həzrətin ölümünü və daha sonra hökuməti ələ keçirmək fürsətini gözləyir və hədəflərinə nail olmaq üçün heç bir şeyi əsirgəmirdilər. Buna görə Peyğəmbər öz ətrafında olanları yaxşı tanıdığı üçün tezliklə baş verə biləcək hadisələri nəzərdə alıb həyatının son fürsətində risalət dövrünün ən mühüm xəbərini, gələcək nəsillərə aydın bir şəkildə çatdırmaq istəyirdi.

O həzrət ömrünün son günlərini çox zaman Ayişənin evində xəstəlik yatağında olurdu. O, yatağını qızı Fatimənin (s) evinə köçürməmişdi.

Əbu Hamid Mədaini bu barədə yazır:

Allah Rəsulu (s) əvvəlcə qızı və kürəkəni üçün narahatlıq yaratdı. Çünki belə vaxtlarda insan başqasının evindən, hətta kürəküninin evi olmuş olsa, daha çox öz evində rahat olur.

Cümə axşamı (Peyğəmbər (s)-in vəfatından dörd gün əvvəl) son günlərində insanınların asimanla əlaqələri kəsilən vaxtlarda Allahın Rəsulu (s) yataqda idi, vəsiyyət yazmaq üçün kağız-qələm istədi. Səhabələrdən bir neçəsi ətrafında, qadınlar və qızı Fatimə (s) isə pərdənin arxasında idi.

İkinci xəlifə həmin hadisəni İbn Abbas üçün belə rəvayət edir:

Biz Allahın Rəsulunun yanındaydıq. Bizimlə qadınlar arasında pərdə asılmışdı. O həzrət danışmaqa başlayıb dedi: “Yazı ləvazimatı gətirin. Sizə bir şey yazım ki, onun olmasıyla heç zaman düz yolu itirməyəsiz.” Peyğəmbərin qadınları dedilər: “Peyğəmbərin istəyinə əməl edin!” Mən dedim: “Sakit olun! Siz Peyğəmbərlə olan qadınlar, o xəstələndikdə göz yaşı axıdır, şəfa tapdıqda yaxasından tutursunuz!” Bu zaman Allahın Rəsulu buyurdu: “O qadınlar sizdən yaxşıdır.”[1]

Məhəmməd ibn İsmail Buxari yazır:

Orada olanlardan biri elə həzrətin hüzurunda dedi: “Ağrı ona üstün gəlmişdir və o, danışığını bilmir!” Başqalarına üzünü tutub dedi: !Quran sizin yanınızdadır və o (Quran) bizə bəsdir!” Bu zaman orada olanların arasına ixtilaf düşdü. Bir-birinə çığırmaqa başladılar. Bəzisi onun, digərləri Allahın Rəsulunun sözünü təsdiq edirdi. Beləliklə, məktubun yazılmasının qarşısı alındı.

İbn Abbas deyir:[2]

Nə qüssədi gün idi cümə axşamı! O gündə Peyğəmbərin xəstəliyi gücləndi.O, olduğu yerdə haqdan kənara çıxmamanız üçün bir şey yazmaqa kağız və qələm istədikdə orada olanlardan biri dedi: “Allah Rəsulu sayıqlayır!” Peyğəmbərə dedilər: “İstədiyini edəkmi?” Peyğəmbər buyurdu: “Bütün bu olanlardan sonramı?!” Beləliklə, Peyğəmbər bir daha onu yazmaq istəmədi.[3]

Həmçinin deyir: Peyğəmbərin hüzurunda dava-dalaş və səs-küy baş qaldırdı. Dsdilər: “Peyğəmbərə nə olub?! Sayıqlayırmı?!” Onlar öz sözlərini təkrar etdilər. Həzrət buyurdu: Mənimlə işiniz olmasın! Mənim öz halım (ağrı və dərdim) sizin məni çağırdığınızdan (nisbət verdiyinizdən) yaxşıdır.

Sonra üç şeyi vəsiyyət etdi:

1) Müşrükləri yarımadadan çıxarın.

2) Nümayəndə heyətlərinə mən bəxşiş etdiyim qədər bəzşiş edin.

Peyğəmbər üçüncü məsələni demədən susdu.[4]

Həmçinin yazır: Peyğəmbərə belə dedikdən sonra, birbiriylə söhbətə başladılar. Allah Rəsulu buyurdu: “Mənim yanımdan çıxın!”[5]

Ömər ibn Xəttabın bu sözü deyənin özü olmasını etiraf etməsinə baxmayaraq, rəvayətlərdə bu mövzu ya kitablardan çıxarılır, ya da təhrif olunmaqla yazılır. Təhqiramiz sözü deyənin adı çəkilmir [6] və ya onu yozmağa çalışırlar.

İbn Əbil-Hədid o hadisənin rəvayətlərini qəbul etdikdən sonra yazır:

Əlbəttə (belə bir rəftar Ömər ibn Xəttabdan el ədə gözlənilməz deyildi , çünki) həmişə Ömərin sözlərində tündlük, kobudluqla yanaşı əzabverici və axmaqsayağı əxlaq, təkəbbürlük və özünü böyük bilmə olmuşdur. Onun bu sözünü eşıdən hər bir kəs, doğurdan da Peyğəmbərin sayaqlamasını deməsini  başa düşərdi. Lakin Allaha pənah aparırıq ki, o belə bir niyyətlə söz demiş olsun. Bəli, tünd və davakar əxlaqı onu belə bir hərəkət etməyə məcbur etmiş, o da nəfsi ilə bacarmayıb bir söz demişdir. Beləliklə onu müqəssir saymaq lazım deyil. Çünki Allah onu belə yaratmış və o öz ixtiyarında olmamışdır. Özünü dəyişdirə bilməməsi üçün yaxşıydı ki, belə deyəydi: Xəstəlik peyğmbərə üstün gəlmişdir, ya (deyəydi ki,) öz təbii halında danışmır (huşsuzdur). [7]

İbn Əbil-Hədiddən bu iki cümlə ilə qabaqkı cümlənin fərqinin nədən ibarət olmasını soruşmaq lazımdır!

Həqiqət budur ki, Ömər ibn Xəttab öz e`tiqadını demişdir. O, bilirdi ki, belə bir etiqadla Peyğəmbəri sehrbaz və dəli adlandıran müşrüklərlə bir cərgədə olacaqdır! Uzaq bir ehtimaldır ki, belə yaramaz şeyləri Peyğəmbərdən uzaqlaşdıran ayələri eşitməmiş ya oxumamış olsun. O, “Nəcm” və “Haqqə” surələrindəki ayələri mütləq eşitmişdir ki, buyurur:

ما ضَلَّ صاحِبُكُم وَ ما غَوَى. وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الهَوَى. انْ هُوَ الاَّ وَحْيٌ يُوحَى. عَلَّمَهُ شَدِيدُ القُوَ[8]

Sizin yoldaşınız və dostunuz (Muhəmməd (s) ) nə (əməldə səadət ) yolundan çıxıb və nə də (əqidə-sində haqdan) azıb. O, (Quranın və ilahi tapşırıqların çatdırılmasında) əsla nəfsi istəkləri ilə danışmır.

Dedikləri yalnız, (yuxarı aləmdən) ona ilham olunan vəhydir. Onu ona (Peyğəmbərə) quvvələri möhkəm və güclü olan (əmanətdar Cəbrail) öyrətmişdir.(Nəcm surəsi 2-5-ci ayələr)

اِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ . وَ ماَ هُوَ بِقَوْلِ شَاعِرٍ قَلِيلاً مَا تُؤْمِنُونَ . وَ لا بِقَوْلِ كَاهِنٍ قَلِيلاً مَا تَذَكَّرُون

  تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ العَالَمِينَ .وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الاَقَاوِيلِ. لّأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمينِ ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الوَتِي[9]

Şübhəsiz, bu (Quran) möhtərəm bir elçinin (Cəbrailin və Peyğəmbərin) sözüdür. Bu, bir şairin sözü deyildir! (Lakin) siz çox az iman gətirirsiniz! Və nə də (ki, cinlərdən söz öyrənən) bir kahinin sözüdür! (amma çox az öyüd nəsihət alırsınız. (Bu kitab)aləmlərin rəbbi tərəfindən nazil edilmişdir. Və əgər o, bəzi sözləri nahaqdan Bizə nisbət versəydi, şübhəsiz onu bütün qüdrətimizlə yaxalayardıq və yaxud sağ əlini əzaba çəkərdik. Sonra da şübhəsiz, onun ürəyinin şah damarını qoparardıq.(“Əl-haqqə” surəsi, 40-46-cı ayələr).

Ayələrdən əlavə ağıl bu xüsusiyyəyləri nübuvvət məqamından uzaq bilir. Əks təqdirdə Peyğəmbər də (s) digərləri kimi olacaq və belə bir halda kiçik bir sözünə belə bel bağlamaq mümkün olmayacaqdır.

Bəs, görəsən, onda belə bir nisbəti verməklə o, hansı hədəfi güdmüşdür? O, istəmirdimi ki, Peyğəmbər bir şeyi yazmaqla dünyanın sonuna qədər olacaq insanların düz yoldan çıxmalarının qarşısı alınsın?! Görəsən, dünyanın sonuna qədər olacaq insanların hidayət tapmasından qiymətli bir şey vardır?! Hansı məsləhət bu işdən yuxarıdır?! Əbu Bəkr də Ömərin xilafətini vəsiyyət etdiyi zaman təbii haldan kənara çıxmışdı, lakin heç kəs onun sayıqlamasını demədi! Baxmayaraq ki o, nə Peyğəmbər kimi məqama, nə də şə`nə malik deyildi! O, xilafət məsələsini yazdığı zaman bihuş oldu. Osman Əbu Bəkrin vəsiyyət etməzdən qabaq ölməsindən qorxaraq onun (Əbu Bəkrin) nəzəri olmadan yazını Ömərin canişin təyin olması ilə tamamladı. Əbu Bəkr ayılıb huşa gəldikdən sonra onu imzaladı.[10]

Görəsən, Allah Rəsulunun (s) əmri və istəyi vacibi çatdırmırdı? Necə oldu ki, həzrətin Əhli-beyti o sözdən vacib olmanı başa düşdülər? Bundan başqa caizdirmi Peyğəmbərin vacib olmayan sözləri belə qəbul olunmasın və adi insanların qarşısında xəstə və can halında (hörmətsizlik rəva olmadığı halda) hörmət qoyulmadan səs-küy salınsın və ucadan danışılsın?!

Allahın Rəsulunun (s) o sözdən sonra artıq  yazmaq istəməməsi bu demək deyildi ki, Öz əmrini vacib bilmirdi, əksinə başqa bir səbəb də vardı ki, sonradan deyiləcəkdir.

Həqiqət bunu göstərir ki, orada olanların verilən əmrdən başa düşdükləri, vacibdən başqa bir şey olmamışdır. Digər bir şeyi başa düşsəydilər iş ixtilaf və davaya çəkməzdi. Əməl etmək istəyən əməl edər, etmək istəməyənsə əməl etməzdi. Amma öz hədəflərinə yetişə bilməyən dəstə, vacıb işi qəbul edə bilmədiklərindən, aşikara ondan boyun qaçırdılar. Cammat yersiz danışan xəstənin bəhanəsinin ardınca getmədikləri kimi, tələb olunanın ağıl və sağlam düşüncə ilə deyilməsində şəkk yaratmaqla, əməl edilməsinin zəruriliyini bildirdilər.

Allahın Rəsulunun (s) həyatı boyu, həmçinin ömrünün son günlərində dediyi sözlərin arasında təkcə o cümləydi ki, xəstəliyin şiddətlənməsi və s. görə deyilirdi? Nə üçün Usamənin ordusunun yığılması və hərəkət etməsi barədə təkidlə fərman verəndə heç kəs Peyğəmbərə sayıqlamaq nisbətini vermədi? Təkcə onu tə`xirə saldılar ki, bu da öz hədəflərinə çatmaq üçün bir səbəb idi. Buna görə də son ana qədər hətta vəsiyyət yazılmasını istədikdən dörd gün sonra Usamənin qoşununun hərəkət etməsinə israr edir, böyun qaçıranları lənətləyirdi. Lakin (həzrətə) heç bir nisbət verməyərək təkcə boyun qaçırırlar. Əbu Bəkrlə beyət olunduqdan sonra isə azacıq gecikmədən belə, təkid olunan əmr həyata keçırılir!

 Bu töhmətdən sonra Peyğəmbərin şifahi vəsiyyətinə heç kəs müxalif olmur. Sadəcə olaraq onlardan ilk ikisi qəbul edilir, birisə qələmdən düşür. Bundan əlavə, deyilənlərə görə Peyğəmbər (s) ömrünün son anlarında Əbu Bəkrə (camaatla) namaz qılmaq göstərişini verirmiş, lakin bu göstəriş sayıqlamaqla qiymətlənməmişdir![11]

Keçən bəhslərdə Əbu Cəfər Nəqibdən nəql etdikdə, işarə etdik ki, o səhabələrin köməkləşərək Əli ibn Əbi Talibin (ə) xilafətə yetişməsinin qarşısını almalarını qəbul edərək demişdir: Onlar xilafət məsələsini digər dünyəvi məsələlər, məsələn, sərkərdələrin başçılığı, döyüşlərdə tədbirçi, siyasətçi və rəiyyət idarə etmək kimi başa düşür, elə buna görə də məsləhət bildikləri məsələlərdə Peyğəmbərin (s) göstərişləriylə müxalifət edirdilər.[12]