فاطمه در جنگ

• فعالیت هاى تدارکاتى و پشتیبانى حضرت زهرا سلام الله علیها
• حضرت زهرا سلام الله علیها و مداواى مجروحین جنگى
• فاطمه زهرا سلام الله علیها در فتح مکه
• فاطمه زهرا سلام الله علیها در کنار مزار شهدا

فعالیت هاى تدارکاتى و پشتیبانى حضرت زهرا سلام الله علیها

در طول ۱۰ سال حکومت پیامبر صلى اللَّه علیه و آله در مدینه ۷۵ نبرد یا مانور نظامى (۲۷ غزوه و ۴۸ سریه) به وقوع پیوست. على علیه ‏السلام به عنوان فرماندهى دلاور در تمامى غزوات (۱) و بسیارى از سرایا شرکت جست. گاه برخى از این ماموریت هاى رزمى پیاپى به خاطر فاصله زیاد جبهه ‏ها از مدینه تا حدود دو یا سه ماه به طول مى‏ انجامید.(۲)

به تحقیق مى‏ توان گفت، على علیه‏ السلام بخش زیادى از زندگى ۹ ساله مشترکش با فاطمه علیهاالسلام را در میدان هاى جهاد و یا ماموریت هاى تبلیغى گذراند. و به دور از خانه و کاشانه خود بود.

در غیاب آن حضرت، همسرش فاطمه علیهاالسلام به تنهایى وظیفه سنگین اداره‏ خانه و تربیت فرزندان را به عهده داشت، و در این راستا به نحو شایسته‏ اى عمل مى‏ کرد تا شوى پیکارگرش با خاطرى آسوده وظیفه مقدس الهى خود را به انجام رساند.

فاطمه علیهاالسلام خود نیز با تمام توان براى یارى سپاه اسلام مى‏ کوشید. در کارهاى خدماتى و امدادى شرکت مى‏ جست. به یارى خانواده‏ هاى رزمندگان و شهداء مى‏ شتافت، و با خانواده شهدا همدردى مى‏ کرد. او در نبردها به تهیه باند و مرهم براى مجروحین جنگ مى‏ پرداخت. و گاه همراه زنان امدادگر به جبهه مى‏ رفت تا در پشت خطوط مقدم عملیات، ضمن تشویق زنان امدادگر و آشنا ساختن آنان به وظائف خطیرشان به مداواى جراحت محارم خویش (پدر و شوهرش) بپردازد.(۳)

حضرت زهرا سلام الله علیها و مداواى مجروحین جنگى

چنان چه در حدیث صحیحى از امام صادق علیه‏السلام نقل شد، فاطمه‏ زهرا علیهاالسلام هنگام شتافتن به زیارت قبور شهدا در احد (محل جنگ بین سپاه اسلام و مشرکین) را دقیقاً نشان مى‏ داد و این مى‏ رساند که آن حضرت در این جنگ حضور داشته، هر چند آمدن او بعد از مجروح شدن پیامبر صلى اللَّه علیه و آله صورت گرفته باشد.

ابن ابى‏ الحدید از واقدى نقل مى‏ کند که: «خرجت فاطمه علیهاالسلام فى نساء، و قد رأیت الذى بوجه ابیها صلى اللَّه علیه و آله فاعتنقته، و جعلت تمسع الدم عن وجهه…»(۴)

فاطمه علیهاالسلام با گروهى از زنان مدینه از خانه خارج شد و چون چهره‏ ى مجروح پدرش را دید، او را در آغوش گرفته و خون از صورت مبارکش پاک مى‏ کرد. سپس آبى فراهم نمود و خون هاى چهره رسول خدا را شست و شمشیر او را پاک کرد و آبى به دست آن حضرت داد که بیاشامد، ولى ممکن نشد.

در این تاریخ آمده است: زنانى که از مدینه آمده بودند چهارده نفر بودند، که فاطمه علیهاالسلام یکى از آنان بود، آنان نان و آب با خود حمل مى‏ کردند و در کنار رزمندگان به آن ها آب و نان مى‏ دادند و جراحات شان را پانسمان مى‏ نمودند.(۵)

خوانندگان عزیز ملاحظه مى‏ کنند که فاطمه علیهاالسلام تنها در چهار چوبه‏ ى خانه زندگى ننموده، بلکه او ضمن حفظ قداست و تقوا، در هنگام لزوم به اجتماع قدم گذاشته و یارى‏ رسان رزمندگان اسلام بوده است.

فاطمه زهرا سلام الله علیها در فتح مکه

فاطمه زهرا علیهاالسلام در فتح مکه نیز حضور داشت. «ام‏ هانى» خواهر على علیه‏السلام گوید: در روز فتح مکه دو تن از خویشان مشرک شوهرم را پناه دادم و در حالى که آن ها هنوز در خانه ‏ام بودند ناگهان برادرم على علیه السلام در حالى که سواره و زره پوش بود پیدا شد و به طرف آن دو تن شمشیر کشید میان او و ایشان ایستادم و گفتم اگر بخواهى آن دو را بکشى باید مرا هم پیش آن ها بکشى! على علیه‏ السلام بیرون رفت در حالى که چیزى نمانده بود آن ها را بکشد. من خود را به محل خیمه رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله در بطحا رساندم و آن حضرت را پیدا نکردم ولى فاطمه علیه السلام را دیدم و ماجرا را برایش گفتم، دیدم فاطمه علیهاالسلام از همسر خود قاطع‏ تر است؛ با تعجب گفت تو هم باید مشرکان را پناه دهى؟

در این هنگام رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله رسید و از حضرتش براى آن دو نفر امان طلبیدم. پیامبر صلی الله علیه و آله به آنان امان داد. سپس پیامبر صلی الله علیه و آله به فاطمه علیه السلام فرمود که براى او آب فراهم کند و شستشو نمود.(۶) هنگامى هم که هند و دیگر زنان مشرکین براى اعلام پذیرش اسلام و بیعت به حضور پیامبر صلى اللَّه علیه و آله رسیدند فاطمه علیهاالسلام، همسر پیامبر صلی الله علیه و آله و گروهى از زنان عبدالمطلب حضور داشتند.(۷)

احتمالاً حضور فاطمه علیهاالسلام و برخى دیگر از زنانى که با پیامبر محرم بودند براى حفاظت از جان رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله بود چه زنان منافق و خطرناکى هم چون هند جگرخوار به ظاهر براى اعلام پذیرش اسلام نزد پیامبر صلى اللَّه علیه و آله مى ‏آمدند.

فاطمه زهرا سلام الله علیها در کنار مزار شهدا

تاریخ زندگى فاطمه‏ زهرا علیهاالسلام نشان مى‏ دهد که او زن خانه‏ نشین و پرده ‏نشین نبود، بلکه به دستور و مضمون آیات و روایات زیادى، وى صله ارحام مى‏ کرد و به دیدار خویشاوندان مى‏ شتافت و با آنان نشست و برخاست داشت و پس از مرگ آنان، فراموش شان نمى‏ کرد و بر مزار آنان مى‏ رفت و از خداوند متعال برایشان استرحام مى‏ نمود.

در حدیث صحیح السند از امام صادق علیه‏ السلام نقل شده: «عاشت فاطمه بعد محمد صلى اللَّه علیه و آله خسمة و سبعین یوماً، لم ترکاشرة و لاضاحکة تأتى قبور الشهداء فى کل جمعة مرة بین الاثنین والخمیس فتقول هاهنا کان رسول‏ اللَّه، و هاهنا کان المشرکون.»(۸)

فاطمه علیهاالسلام بعد از پیامبر خدا هفتاد و پنج روز زندگى کرد، در حالى که خوشحال و خندان دیده نشد. او هفته‏ اى دوبار در روزهاى دوشنبه و پنجشنبه به زیارت شهداى احد مى‏ رفت و آن ها را زیارت مى‏ کرد و محل جنگ رسول خدا با مشرکین را دقیقاً نشان مى‏ داد.

این حدیث که به سند صحیح از کافى نقل شده، مى‏ رساند که فاطمه علیهاالسلام علاوه بر زیارت اهل قبور، آمدنش به مزار شهدا، شخصاً در غزوه احد نیز حضور داشت و محل را با چشمان مبارکش دیده بود…

و ابن ابى‏ الحدید که یکى از دانشمندان بسیار بزرگ و محقق اهل سنت است، در این باره از واقدى نقل مى‏ کند: «کانت فاطمه بنت رسول‏ اللَّه صلى اللَّه علیه و آله تأتیهم بین الیومین والثلاثة فتبکى عندهم و تدعو».(۹)

فاطمه علیهاالسلام دختر پیامبر صلى اللَّه علیه و آله هر دو سه روز یک بار به کنار قبور شهداى احد مى‏ آمد و در آن جا گریه مى‏ کرد و براى مردگان و شهدا دعا مى‏ نمود.

و حضرت امام صادق علیه‏ السلام مى‏ فرمایند: «ان فاطمة کانت تأتى قبور الشهداء فى کل غداة سبت فتأتى قبر حمزة و تترحم علیه و تستغفر له».(۱۰)

فاطمه علیهاالسلام هر هفته صبح هاى روز شنبه به احد مى‏ آمد و قبور شهدا را زیارت مى‏ کرد و در کنار قبر حمزه مى‏ ایستاد و براى وى دعا مى‏ کرد و استرحام مى‏ نمود.(۱۱)

از این حدیث ها استفاده مى‏ شود که فاطمه علیهاالسلام به زیارت قبور شهدا مى‏ رفت و برایشان استرحام مى‏ نمود و از فداکاری هاى آنان در جنگ احد یاد مى‏ کرد و به یادشان اشک مى‏ ریخت. ممکن است برخی ها از تعبیرهاى «دوبار و یکبار در هفته» که در روایات آمده است دچار مشکل شوند و نوعى اشکال در صحت روایات تلقى کنند، ولى باید گفت: زیارت فاطمه علیهاالسلام هفته ‏اى دو یا یک بار ممکن است به تفاوت زمان باشد، که در یک مقطع، هفته‏ اى دوبار مى‏ رفت و بعدها هفته‏ اى یک بار…

پی نوشت

(۱). به جنگ تبوک که على علیه‏ السلام به فرمان پیامبر صلى اللَّه علیه و آله براى اداره و حراست از مدینه در شهر ماند.
(۲). براى نمونه غزوه دومة الجندل حدود ۵۰ روز و ماموریت على علیه‏السلام به یمن سه ماه طول کشید.
(۳). درباره شرکت زنان در خدمات امدادى در صدر اسلام، و چگونگى خدمات آنان و مشخصات امدادگران مطالبى را تحت عنوان بهدارى رزمى در صدر اسلام نگاشته ‏ام.
(۴). شرح نهج ‏البلاغه، ج ۱۵، ص ۳۵ – ۳۶٫
(۵). وکن اربع عشره امرأة، قد جئن من المدینة یتلقعین الناس، منهن فاطمة علیهاالسلام یحملن الطعام و الشراب على ظهورهن و یسقین الجرحى و یداوینهم.
(۶). المغازى ج ص ۸۳۰٫
(۷). المغازى ص ۸۵۰٫
(۸). عوالم، ج ۱۱، ص ۴۴۷، جلاءالعیون شبعر، ج ۱، ص ۱۸۳٫
(۹). شرح نهج‏ البلاغه، ج ۱۵، ص ۴۰ از بیست جلدى‏ها.
(۱۰). عوالم، ج ۱۱، ص ۲۲۲ – بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۹۰،ح ۱۳ – جلاءالعیون شبر، ج ۱، ص ۱۵۴٫
(۱۱). این حدیث به سند معتبر از تهذیب شیخ گرفته شده.