كرامت عبارت است از «انجام كار خارق العاده با قدرت غیر عادی و بدون ادعای نبوت و یا امامت.» (1)
به عقیده اكثریت علمای مذاهب اسلامی - جز گروه اندكی از معتزلی‌ها - صدور كرامت از اولیای خداوند و به دست آن‌ها ممكن است. به قول دانشمندان «ادل دلیل علی امكان الشیی وقوعه؛ بالاترین دلیل بر امكان چیزی، وقوع و انجام آن چیز است.»

در تاریخ نمونه‌های زیادی از كرامات اولیای خداوند نقل شده است. مثل: سرگذشت حضرت مریم علیها السلام و جریان ولادت فرزندش حضرت عیسی علیه السلام و نزول میوه‌های بهشتی در محراب عبادت برای او و نیز داستان عاصف بن برخیا و انتقال تخت ملكه صبا از یمن به فلسطین در یك چشم به هم زدن و داستان‌هایی كه شیعه و سنی درباره كرامات حضرت علی علیه السلام نقل كرده اند (2) .
در این مقاله بر آنیم تا به مناسبت شهادت دخت پیامبر عظیم الشان اسلام، گوشه‌ای از كرامت‌های حضرت زهراعلیها السلام را بیان كنیم.

1 - سخن گفتن با مادر در دوران جنینی

در دوران بارداری خدیجه كبری، فاطمه علیها السلام از درون شكم مادر با وی سخن می‌گفت، به برخی روایات در این زمینه اشاره می‌كنیم:

الف) از خدیجه علیها السلام نقل شده است: در زمانی كه به فاطمه حامله شدم، وی در شكمم با من صحبت می‌كرد.
«لما حملت بفاطمة كانت حملا خفیفا تكلمنی من باطنی؛ (3) زمانی كه فاطمه را باردار بودم، حملی سبك بود و از باطنم با من سخن می‌گفت.»

ب) دهلوی نقل می‌كند: «آن زمان كه خدیجه به فاطمه حامله گردید، وی در درون شكم مادر، با وی سخن می‌گفت و خدیجه این مطلب را از رسول خدا پنهان می‌كرد. روزی رسول خدا بر خدیجه وارد شد، دید با كسی سخن می‌گوید، بدون این كه شخصی نزد او باشد. فرمود: با چه كسی سخن می‌گفتی؟ عرض كرد: با كسی كه در شكم دارم. حضرت فرمود: «ابشری یا خدیجة هذه بنت جعلها الله‌ام احد عشر من خلفائی یخرجون بعدی وبعد ابیهم؛ بشارت تو را‌ای خدیجه، این [را كه در شكم داری] دختری است كه خداوند او را مادر یازده تن از جانشینان من قرار داده است؛ كه ایشان پس از من و پدرشان [علی علیه السلام به عنوان امام] خارج می‌شوند.» (4)

2 - آمدن حور العین و زنان بهشتی هنگام ولادت حضرت زهرا علیها السلام

حضرت خدیجه علیها السلام به زنان قریش و بنی هاشم پیغام داد كه زمان وضع حمل من نزدیك است، مرا در این امر یاری نمایید، ولی آنان پاسخ دادند: ‌ای خدیجه! چون تو در ازدواجت از سخنان ما سرپیچی نمودی، و محمد یتیم را به همسری برگزیدی، ما نیز تو را یاری نمی‌كنیم. خدیجه از این جواب سخت غمگین و ناراحت شد، در این هنگام چهار زن، همانند زنان بنی هاشم وارد شدند، در حالی كه خدیجه از دیدن آنان هراسان شده بود، یكی از آن چهار زن به خدیجه گفت: غمگین مباش، پروردگارت ما را برای یاری تو فرستاده است. ما خواهران و یاوران تو هستیم. من «ساره.» هستم، این «آسیه دختر مزاحم.» رفیق بهشتی تو است و این هم «مریم دختر عمران.» است و این یكی «كلثوم خواهر موسی بن عمران.» است، خدا ما را برای كمك به تو فرستاده است تا یاور و پرستار تو باشیم.

یك نفر از آن چهار زن در سمت راست خدیجه، دومی در طرف چپ او، سومی در پیش رویش، و چهارمی در پشت سر او نشستند و فاطمه پاك و پاكیزه تولد یافت.
پس از تولد آن حضرت، ده نفر حور العین، كه در دست هر یك ظرفی بهشتی پر از آب كوثر و یك طشت بهشتی بود وارد شدند و حضرت فاطمه را با آب كوثر شستشو دادند و سپس در میان پارچه‌ای كه از شیر سفیدتر، و از مشك و عنبر خوشبوتر بود پیچیدند. (5) .»
حضرت فاطمه علیها السلام در هنگام ولادتش حور العین و بانوان عالی مقام یاد شده را كاملا شناخت و با ذكر نام به تك تك آن‌ها سلام كرد. این كرامت نشان می‌دهد كه ملاقات و آشنایی آن حضرت با آنان بی سابقه نبوده، و آن وجود مقدس قبلا عوالمی را طی كرده و در مسیر ملكوتی خویش، آن فرستادگان آسمانی را دیده و شناخته است (6) .

3 - نورانی شدن مكه و جهان با نور ولادت فاطمه علیها السلام

كرامت دیگری كه برای آن بانوی بزرگ اسلام ذكر شده، این است كه چون آن مولود مقدس پا به دنیا نهاد، نوری از طلعت او ساطع شد كه پرتو آن به تمام خانه‌های مكه وارد گردید، و در شرق و غرب زمین محلی نماند كه از نور او بی بهره باشد، چنان كه در روایتی از امام صادق علیه السلام می‌خوانیم: «فلما سقطت الی الارض اشرق منها النور...؛ (7) زمانی كه [فاطمه علیه السلام] به دنیا آمد، نور از او ساطع گشت.»

در قسمت دیگری از این روایت می‌خوانیم: «و بشر اهل السماء بعضهم بعضا بولادة فاطمة و حدث فی السماء نور زاهر لم تره الملائكة قبل ذلك (8) ؛ بعضی از اهالی آسمان به برخی دیگر ولادت حضرت زهرا را بشارت می‌دادند، و نور بسیار درخشانی در آسمان حادث شد كه فرشتگان قبل از آن نظیرش را ندیده بودند.»
در روایت اهل سنت آمده است: «فلما تم امد حملها وانقضی وضعت فاطمة فاشرق بنور وجهها الفضاء (9) ؛ آن هنگام كه مدت حمل فاطمه تمام شد، خدیجه او را به دنیا آورد، و به نور جمال او، فضا روشن و منور گردید.»
این نور در روز قیامت آشكارتر خواهد شد، چنانكه از ابن عباس نقل شده كه «در روز قیامت، اهل بهشت ناگهان متوجه می‌شوند كه بهشت همانند روشنی روز توسط خورشید، روشن شد، سؤال می‌كنند كه خدایا فرمودی «در بهشت خورشیدی وجود ندارد (10) .» پس این نور چیست؟ جبرئیل جواب می‌دهد، این نور خورشید نیست بلكه نور خنده فاطمه و علی علیهما السلام است. (11) .»

4 - سجده هنگام ولادت

كرامت دیگر آن حضرت این است كه به هنگام ولادت به سجده افتاد، چنانكه از خدیجه كبری نقل شده است: «فولدت فاطمة، فوقعت علی الارض ساجدة رافعة اصبعها (12) ؛ هنگامی كه فاطمه به دنیا آمد، به روی زمین به حال سجده افتاد در حالی كه نگشت خویش را بالا گرفته بود.»

5 - گفتن شهادتین هنگام ولادت

كرامت دیگر آن حضرت این است كه هنگام ولادت، به توحید و رسالت و ولایت شهادت داد. امام صادق علیه السلام در این رابطه می‌فرماید: «فلما سقطت... فنطقت فاطمة بالشهادتین و قالت اشهد ان لا اله الا الله و ان ابی رسول الله سید الانبیاء و ان بعلی سید الاوصیاء و ولدی سادة الاسباط (13) ؛ بعد از اینكه پا به دنیا گذاشت... سخن خود را با شهادتین آغاز نمود و گفت: شهادت می‌دهم كه خدایی جز الله نیست، و پدرم فرستاده خدا و سید و سالار پیامبران است و همسرم سید اوصیاء، و فرزندانم سید و سالار نوادگان رسول خدا هستند.»
روایت فوق، اولا نشان می‌دهد كه آن حضرت به هنگام تولد سخن گفته و دیگر این كه از آینده و همسری خود با علی علیه السلام و امامت فرزندان خود خبر داده است.

6 - جامه بهشتی

از ابن جوزی نقل شده است: در هنگام زفاف فاطمه علیها السلام (بعد از دادن جامه عروسی خود به فقیر) جبرئیل به محضر رسول خدا صلی الله علیه و آله آمده، عرض كرد: یا رسول الله! پروردگارت سلام می‌رساند، و مرا نیز فرمان داده كه به فاطمه سلام برسانم و برای فاطمه جامه‌ای از دیبای سبز از جامه‌های بهشتی فرستاده است. فاطمه بعد از پوشیدن لباس نزد پدر آمد، حضرت با عبای خود، و جبرئیل با بال‌های خود آن جامه را پوشاندند تا نور آن باعث آزار دیدگان نشود (14) .

7 - هم صحبتی با ملائكه

دانشمندان شیعه و سنی معتقدند كه بعد از پیامبر اكرم یقینا انسان‌هایی بوده اند كه هم سخن ملائكه قرار می‌گرفتند، منتهی در مصداق آن اختلاف دارند.
از كرامت‌های مهم حضرت این بود كه بعد از پدر، با ملائكه هم صحبت بود.
امام صادق علیه السلام در این باره می‌فرماید: «فاطمة بنت رسول الله كانت محدثة ولم تكن بنبیة انما سمیت فاطمة محدثة لان الملائكة كانت تهبط من السماء فتنادیها كما تنادی مریم بنت عمران (15) ؛ فاطمه دختر رسول خدا، محدثه بود، ولی پیامبر نبود. فاطمه از این جهت محدثه نامیده شده است كه فرشتگان از آسمان نازل می‌شدند و با او همانند مریم دختر عمران گفت وگو داشتند.»

فاطمه بعد از رحلت پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله 75 روز بیشتر زنده نماند و غم جانسوز داغ پدر، قلب او را لبریز كرده بود، به این جهت جبرئیل پی در پی به حضورش می‌رسید و او را در عزای پدر تسلیت می‌گفت (16) و تسلی بخش خاطر غمین زهرا بود، و گاه از مقام و منزلت پدر بزرگوارش سخن می‌گفت و گاه از حوادثی كه بعد از رحلت او بر فرزندانش وارد می‌گردد، خبر می‌داد. امیر المؤمنین علیه السلام نیز آنچه جبرئیل املاء می‌كرد، همه را به رشته تحریر در می‌آورد و مجموعه این سخنان در كتاب ویژه‌ای جمع آوری شده، كه به نام «مصحف فاطمه» یاد می‌شود. در زیارت نامه حضرت می‌خوانیم: «السلام علیك ایتها المحدثة العلیمة. (17) .»

8 - گردش آسیاب

میمونه می‌گوید: پیامبرصلی الله علیه وآله مقداری گندم را توسط من نزد فاطمه فرستاد تا با دستاس آن را آرد نماید، گندم را نزد حضرت بردم، دیدم حضرت ایستاده (ظاهرا نماز می‌خواند) ولی آسیاب می‌چرخید و حركت می‌كرد، این خبر را به پیامبرصلی الله علیه وآله عرض كردم، فرمود: خداوند، ناتوانی و ضعف جسمانی فاطمه را می‌داند، لذا به آسیاب و دستاس دستور می‌دهد كه خود دور بزند، او هم می‌گردد. (18)

9 - حركت گهواره

در روایتی می‌خوانیم: «ربما اشتغلت بصلاتها وعبادتها فربما بكی ولدها فرؤی المهد یتحرك وكان ملك یحركه (19) ؛ گاهی حضرت مشغول خواندن نماز و عبادت بود، فرزندش گریه می‌كرد، گهواره به حركت درمی آمد، و فرشته‌ای بود كه آن را حركت می‌داد.»

10 - غذای بهشتی

علی علیه السلام دیناری قرض گرفته بود كه با آن چیزی تهیه كند تا شدت گرسنگی را از فاطمه علیها السلام و فرزندانش رفع كند. مقداد را دید كه از گرسنگی شدید اهل و عیالش خبر می‌دهد، حضرت، دینار رابه او بخشید. بعد از خواندن نماز ظهر و عصر، پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: ‌ای ابالحسن آیا شما چیزی در منزل دارید تا به منزل شما بیایم، علی علیه السلام بر اثر خجالت و حیاء از پیامبرصلی الله علیه وآله عرض كرد: تشریف بیاورید. پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله دست علی را گرفته و با هم وارد خانه زهراعلیها السلام شدند، او در حال نماز بود و پشت سر وی ظرفی بود كه از آن بخار برمی خاست.
وقتی صدای پیامبرصلی الله علیه وآله را شنید، از محراب نماز خارج شده و به پدر بزرگوار خویش سلام كردد. پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله بعد از جواب سلام فرمودند: برای ما غذایی بیاور، خداوند رحمتش را بر تو نازل كند.

فاطمه علیها السلام ظرف غذا را آورده، در مقابل پیامبرصلی الله علیه وآله و علی علیه السلام نهاد. علی علیه السلام سؤال كرد: ‌ای فاطمه! این طعام از كجاست؟ من هرگز طعامی به این خوشرنگی ندیده و خوشبوتر از آن بوئی استشمام نكرده و خوش مزه‌تر از آن نخورده‌ام.
رسول اكرم صلی الله علیه وآله دست مبارك خود را بین دو كتف علی علیه السلام نهاد، مختصری فشرد و فرمود: این پاداش دیناری است كه تو در راه خدا دادی.
آن گاه اشك رسول خداصلی الله علیه وآله جاری شد و فرمود: سپاس خدای را كه ابا می‌كند كه شما را بدون مزد و پاداش از دنیا ببرد.‌ای علی! پروردگارت می‌خواهد آنچه را كه بر زكریا جاری فرموده، بر تو نیز جاری نماید.

آنگاه رو به حضرت زهرا كرد و فرمود: «ویجریك یا فاطمة فی المجری الذی اجری فیه مریم «كلما دخل علیها زكریا المحراب وجد عندها رزقا قال یا مریم انی لك هذا قال هو من عندالله؛ و تو را‌ای فاطمه در همان مسیری كه مریم را حركت داد، پیش برد. [چنان كه قرآن می‌گوید: ] «هر گاه زكریا وارد محراب او می‌شد، غذای مخصوصی در آن جا می‌دید، از او می‌پرسید: ‌ای مریم، این را از كجا آورده ای؟! می‌گفت: این از سوی خداست.» (20)
قابل دقت است هرچند این غذا پاداش عطای علی علیه السلام است و كرامتی برای او به حساب می‌آید، ولی برای فاطمه علیها السلام نیز كرامت محسوب می‌شود؛ چرا كه خداوند به احترام او چنین میوه‌ای را از بهشت فرستاده است.

11 - زیان نرساندن آتش به بدن فاطمه علیها السلام

انس می‌گوید: حجاج بن یوسف از این حدیث كه عایشه دیده بود فاطمه علیها السلام با دست خود، غذای داغ دیگ را به هم می‌زند، پرسید. گفتم: بله، عایشه بر فاطمه زهراعلیها السلام وارد شد در حالی كه غذا برای حسنین علیهما السلام آماده می‌كرد، ظرف غذا كاملا می‌جوشید، دید فاطمه با دست خود (بدون هیچ وسیله ای) دیگ جوشان را به هم زد، عائشه هراسان و فریاد زنان نزد پدر خود (ابوبكر) رفت، ماجرا را تعریف كرد، ابوبكر گفت: این صحنه را كتمان كن [و با كسی مطرح نكن] زیرا امر بسیار بزرگی است.
این خبر به پیامبرصلی الله علیه وآله رسید، حضرت بالای منبر رفت، بعد از حمد و ثنای الهی، فرمود: ماجرای دیگ و آتش فاطمه زهرا را خیلی بزرگ و عجیب تلقی می‌كنند....
«لقد حرم الله عزوجل النار علی لحم فاطمة ودمها وعصبها وشعرها وفطم من النار ذریتها وشیعتها... الویل ثم الویل، الویل، لمن شك فی فضل فاطمة (21) ؛ خداوند آتش را بر گوشت و خون و رگ و موی زهرا حرام نموده است (هرگز به او زیانی نمی‌رساند) و شیعیان و فرزندان او را از آتش [جهنم] به دور داشته است.... وای بر شما، خشم و عذاب خدا بر كسی كه در فضیلت فاطمه شك كند.»
این نوع كرامت، ریشه قرآنی هم دارد، چرا كه خداوند آتش را بر ابراهیم علیه السلام سرد و گلستان قرار داد، «یا نار كونی بردا وسلاما علی ابراهیم.» (22) پس بعدی ندارد كه بدن فاطمه را كه انبیاء به او توسل جسته اند، بر آتش حرام گرداند.

12 - گریه هستی بر گریه زهراعلیها السلام

كرامت دیگر آن حضرت همراهی هستی، با رفتار او و از جمله گریه اوست. وقتی در لحظات آخر عمر پدر بزرگوارش اشك می‌ریخت، پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله فرمود: «والذی بعثنی بالحق لقد بكی لبكائك عرش الله وما حوله من الملائكة والسموات والارضون وما فیهما؛ قسم به آن كسی كه مرا به رسالت بر انگیخت همانا از گریه تو عرش خدا و ملائكه و آسمان‌ها و زمین و تمام موجودات گریستند. (23) .»

كرامات بعد از شهادت

1 - بیرون آمدن دست‌های زهراعلیها السلام از كفن
هنگامی كه امام علی علیه السلام بدن زهراعلیها السلام را كفن كرد، وقتی كه خواست بندهای كفن را ببندد فرزندان خود را صدا زد و فرمود: «هلموا تزودوا من امكم؛ بیایید از دیدار مادرتان توشه بگیرید.» حسن و حسین علیهما السلام فریاد زنان مادر را صدا می‌زدند، و می‌گفتند: وقتی كه به حضور جدمان رسیدی سلام ما را به او برسان و به او بگو: بعد از تو در دنیا یتیم ماندیم. آه! آه! چگونه شعله غم دل از فراق پیامبرصلی الله علیه وآله و مادرمان خاموش گردد؟!
امیر مؤمنان می‌فرماید: «انی اشهد الله انها قد حنت وانت ومدت یدیها وضمتهما الی صدرها ملیا؛ من خدا را گواه می‌گیرم كه فاطمه ناله جان كاه كشید و دست‌های خود را باز كرد و فرزندانش را مدتی به سینه‌اش چسبانید.»
ناگاه شنیدم هاتفی در آسمان ندا داد: «یا ابالحسن ارفعهما عنها فلقد ابكیا والله ملائكة السماء...؛‌ای علی! حسنین را از روی سینه مادرشان بردار، سوگند به خداوند، كه فرشتگان آسمان را به گریه انداختند. (24) .»

2 - نام زهراعلیها السلام و نزول آب بهشتی
امام صادق علیه السلام فرمود: از‌ام ایمن نقل شده، كه در راه مكه به جحفه به عطش شدیدی دچار شدم تا آنجا كه جانم به خطر افتاد، پس رو به آسمان نموده عرض كردم: ‌ای پروردگار من، مرا دچار تشنگی نموده‌ای در حالی كه من خادمه دختر پیغمبرت می‌باشم؟ آن گاه دیدم كه سطلی از آب بهشتی ظاهر شد، از آن نوشیدم. قسم به خانمم فاطمه زهراعلیها السلام كه بعد از آن تا هفت سال گرسنگی و تشنگی بر من عارض نشد. (25)
برای حضرت زهراعلیه السلام كرامات بسیاری نقل شده است كه به دلیل ضیق مقال، به همین مقدار بسنده می‌كنیم.

پاورقــــــــــــــــــــی

1) شیخ محمدرضا مظفر، بدایة المعارف، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ج 1، ص 239.
2) ر. ك، علامه حلی، كشف المراد، (قم، مؤسسة النشر الاسلامی، پنجم، 1415 ه. ق) ، ص 351.
3) عبدالرحمن شافعی، نزهة المجالس، ج 2، ص 227.
4) عیون المعجزات، ص 51.
5) بحار الانوار، (پیشین) ، ج 16، ص 80 و ج 43، ص 2 - 4؛ امالی صدوق، ص 475 - 476. و ر. ك: مناقب ابن شهر آشوب، ج 3، ص 304.
6) بحار الانوار، (پیشین) ، ج 26، ص 117 - 132.
7) بحار الانوار، ج 16، ص 80 - 81؛ ج 43، ص 2.
8) همان، (پیشین) ، ج 43، ص 3.
9) شعیب بن سعد مصری، روض الفائق، ص 214.
10) انسان/13.
11) بحار، (پیشین) ، ج 35، ص 241؛ امالی صدوق، ص 333، ح 11.
12) قندوزی، ینابیع المودة، ص 198؛ علی بن یونس عاملی، الصراط المستقیم، ص 170.
13) بحار الانوار، ج 43، ص 3.
14) قاضی نورالله حسینی، احقاق الحق، طهران، مكتبة الاسلامیة، ج 10، ص 401.
15) بحار الانوار (پیشین) ، ج 26، ص 75.
16) اصول كافی، ج 1، ص 241؛ بحار الانوار، (پیشین) ، ج 22، ص 546 و ج 26، ص 41.
17) بحار الانوار، ج 97، ص 195.
18) عسقلانی، لسان المیزان، چاپ حیدر آباد، ج 5، ص 65؛ میزان الاعتدال، ذهیس، بیروت، دارالمعرفة، ج 3، ص 468.
19) بحار الانوار، ج 43، ص 45.
20) ذخائر العقبی، چاپ قدس، ص 45 - 47.
21) فاطمة الزهراء، پیشین، ص 102.
22) انبیاء/69.
23) بحار الانوار، ج 22، ص 491 - 484.
24) بیت الاحزان، ص 154.
25) بحارالانوار، ج 62، ص 102؛ مستدرك الوسائل، ج 5، ص 135، ح 41.