گرم‌شدن زمین یا گرمایش زمین پدیده‌ای است که منجر به افزایش میانگین دمای سطح زمین و اقیانوس‌ها شده‌است به گونه‌ای که برخی از دانشمندان معتقدند که دهه‌های پایانی قرن بیستم، گرم‌ترین سال‌های ۴۰۰ سال اخیر بوده‌است.

گزارش‌ها حاکی از آن است که ۱۰ مورد از گرم‌ترین سال‌های جهان تنها از سال ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۰۷ به ثبت رسیده‌است که این میزان در ۱۵۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده‌است.

از سال ۱۸۸۰ اندازه‌گیری دمای هوای کره زمین آغاز شده ‌است و تاکنون نیز ادامه دارد. پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۱۴ زمین شاهد رکورد بی‌سابقه "گرم‌شدن" باشد. این محققان همچنین اعلام کردند که گرم‌ شدن کره زمین در سال ۲۱۰۰ باعث خشکسالی شدید، گرمای سوزان و توفان‌های وحشتناک خواهد شد.

یافته‌های محققان ایرانی در این زمینه نیز موید این مطلب است. این محققان معتقدند که با افزایش دما میزان بارش به ویژه برف کاسته می‌شود که این امر منجر به خشکسالی و از بین رفتن سفره‌های آب زیر زمینی می‌شوند.

مدل سازی برای بررسی تغییرات اقلیمی کشور

ایمان بابائیان- سرپرست گروه پژوهشی تغییر اقلیم مرکز ملی اقلیم شناسی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به افزایش دما در سطح کره زمین، افزود: تغییر اقلیم در سطح کره زمین در حال رخ دادن است که این امر موجب بروز ناهنجاری‌هایی در میزان بارش بر روی کره زمین می‌شود.

سرپرست گروه پژوهشی تغییر اقلیم مرکز ملی اقلیم شناسی با اشاره به دلایل تغییر اقلیم اظهار داشت: مدل‌های اقلیمی نشان می‌دهد که در عرض‌های میانی که کشور ما نیز در این عرض واقع شده است در دهه های آینده با کاهش بارش مواجه هستیم.

وی با اشاره به مطالعات این مرکز در زمینه تغییرات اقلیمی در کشور، یادآور شد: در این راستا با استفاده از مدل‌های مختلف تغییر اقلیم اقدام به مدل سازی تغییرات اقلیم کشور تا 90 سال دیگر (2100) کردیم.

بابائیان با بیان اینکه بخشی از این مطالعات پیش بینی تغییرات کمی متغیرهای هواشناسی است، ادامه داد: ما با استفاده از این مدل سازی‌های اقلیمی می توانیم تا سال 2100 میانگین دمای کشور، بارش، رواناب، میزان بارش برف و سایر متغیرها را پیش بینی کنیم.

وی تعیین شاخص‌هایی برای بخش‌های کشاورزی، آب، بهداشت و محیط زیست را از دیگر کاربردهای داده‌های به دست آمده از این مطالعات دانست و یادآور شد: بخشی از این مطالعات در زمینه پیش بینی رواناب‌ها، میزان آب مورد نیاز برای بخش کشاورزی و در حوزه بهداشت نیز در زمینه طغیان برخی از بیماری‌های گیاهی و انسانی مانند مالاریا که ارتباط مستقیمی با میزان رطوبت و دما  و بیماری‌های تنفسی ارتباطی با میزان گرد و غبار دارد، است.

برخی از نتایج به دست آمده از مدل سازی‌ها

این محقق با اشاره به برخی از داده‌های به دست آمده از این تحقیقات خاطر نشان کرد: داده‌هایی که از این مطالعات به دست آمد حاکی از آن است که 3 تا 5 درجه دمای هوا تا سال 2100 افزایش و 10 درصد بارش‌ها در کشور کاهش می‌یابد.

خشک شدن سفره‌های زیر زمینی

وی کاهش میزان برف را به دلیل افزایش دما را از دیگر داده‌های به دست آمده از این مطالعات ذکر کرد و یادآور شد: یکی از منابع تامین سفره‌های آب زیر زمینی بارش برف است و زمانی که میزان بارش برف کم شود منابع آب‌های زیر زمینی کم خواهد شد.

افزایش تعداد خشکسالی‌ها

سرپرست گروه پژوهشی تغییر اقلیم مرکز ملی اقلیم شناسی خشکسالی با تاکید بر اینکه 4 رویکرد در مطالعات خشکسالی مد نظر است، ادامه داد: خشکسالی از 4 بعد هواشناسی، کشاورزی، هیدرولوژی و اقتصادی - اجتماعی مورد مطالعه قرار می‌گیرد.

وی خشکسالی هواشناسی را پیش بینی میزان بارش در یک سال دانست و اضافه کرد: در صورتی که با کاهش بارش مواجه باشیم خشکسالی داریم.

بابائیان ادامه داد: با ادامه حشکسالی‌ها تنش رطوبتی و نیاز آبی در محصولات زراعی را شاهد هستیم که در این صورت با خشکسالی کشاورزی مواجه می شویم در این حالت کاهش عملکرد محصولات زراعی را خواهیم داشت.

وی خشکسالی هیدرولوژی را مرحله سوم خشکسالی نام برد و در این باره توضیح داد: اگر این خشکسالی‌ها به مدت 4 تا 5 سال تداوم داشته باشد شاهد از بین رفتن سفره‌های آب زیر زمینی هستیم که به آن خشکسالی هیدرولوژی می‌گویند.

بابائیان یادآور شد: با تداوم کاهش بارش به ویژه بارش برف آب‌های زیر زمینی نیز کم می‌شوند در نتیجه باعث می‌شود تا آب مورد نیاز برای سفره‌های آب زیر زمینی تامین نشود از این رو خشکسالی هیدرولوژی رخ خواهد داد.

پیامدهای خشکسالی هیدرولوژی

این محقق خشک شدن قنات‌ها و چشمه‌ها را از پیامدهای خشکسالی هیدرولوژی عنوان کرد و گفت: این امر موجب مهاجرت مردم از روستاها به شهرها خواهد شد که مشکلات اجتماعی و اقتصادی نیز متعاقب آن رخ خواهد داد.

وارد شدن ایران به فاز سوم خشکسالی‌ها

بابائیان با بیان اینکه خشکسالی‌های هواشناسی و کشاورزی در کشور به وفور رخ داده است، یادآور شد: ایران با پشت سر گذاشتن 2 دوره خشکسالی هواشناسی و کشاورزی وارد مرحله خشکسالی هیدرولوژی شده است.

علت کاهش بارش

وی دلیل تغییر اقلیم را افزایش دمای کره زمین دانست و گفت: پس از انقلاب صنعتی و افزایش جمعیت استفاده از سوخت‌های فسیلی افزایش یافت که این امر موجب تولید گرمای بیشتر شده است.

بابائیان با تاکید بر اینکه دمای کره زمین به طور میانگین در حال افزایش است، خاطر نشان کرد: افزایش دما هم باعث می‌شود الگوهای کلی گردش‌های جوی به هم بخورد در نتیجه سیستم‌های بارشی بر روی کشور ما کمتر نفوذ می‌کند از این رو با کاهش بارش مواجه می‌شویم.